BÀI 6:THẠCH QUYỂN, THUYẾT KIẾN TẠO MẢNG

Mở rộng

Câu hỏi: Bề mặt của Trái Đất vô cùng phong phú, đa dạng. Nguyên nhân nào đã tạo nên điều đó? Bề mặt của Trái Đất có thay đổi như thế nào trong lịch sử phát triển Trái Đất?

Đáp án chuẩn

- Thạch quyển bao gồm vỏ Trái Đất và phần cứng mỏng phía trên của manti, dày khoảng 100 km và cấu tạo từ các loại đá khác nhau.

- Theo thuyết kiến tạo mảng, các hiện tượng kiến tạo, động đất, và núi lửa do chuyển dịch các mảng kiến tạo của vỏ Trái Đất.

Hình thành kiến thức mới

Câu 1: Đọc thông tin trong mục 1 và hình 6.1, hãy:

- Nêu khái niệm thạch quyển và giới hạn của thạch quyền.

- Phân biệt sự khác nhau giữa vỏ Trái Đất và thạch quyền.

Đáp án chuẩn

* Khái niệm và giới hạn thạch quyển:

- Thạch quyển gồm vỏ Trái Đất và phần cứng mỏng phía trên của manti, dày khoảng 100 km, cấu tạo bởi các loại đá khác nhau.

- Ranh giới dưới của thạch quyển tiếp xúc với lớp quánh dẻo của manti, cho phép các mảng kiến tạo di chuyển trên đó.

* Phân biệt vỏ Trái Đất và thạch quyển:

- Thạch quyển là lớp vỏ cứng ngoài cùng của các hành tinh có đất đá, bao gồm vỏ và tầng trên của lớp phủ.

- Vỏ Trái Đất là phần ngoài cùng của thạch quyển và chứa các chất ít đậm đặc hơn các lớp sâu hơn.

Câu 2: Dựa vào hình 6.2, hãy xác định các mảng kiến tạo của Trái Đất.

Đáp án chuẩn 

• Mảng Bắc Mỹ
• Mảng Âu - Á
• Mảng Thái Bình Dương
• Mảng Na - xca
• Mảng Nam Mỹ
• Mảng Phi
• Mảng Nam Cực
• Mảng Ấn Độ - Ô xtrây - li - a
• Mảng Phi lip pin

Câu 3: Dựa vào thông tin trong mục 2, hãy trình bày nội dung chính của thuyết kiến tạo mảng.

Đáp án chuẩn

Theo thuyết kiến tạo mảng, hiện tượng kiến tạo (nếp uốn, đứt gãy), động đất, và núi lửa do chuyển dịch các mảng kiến tạo của vỏ Trái Đất. Thạch quyển bị gãy vỡ và tách ra thành các mảng kiến tạo, dịch chuyển trên lớp quánh dẻo của manti. Mỗi mảng kiến tạo thường bao gồm cả phần lục địa và đáy đại dương, nhưng có những mảng chỉ có phần đáy đại dương như mảng Thái Bình Dương. Các mảng di chuyển, xô vào nhau hoặc tách xa nhau.

Luyện tập

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong mục 2 và các hình 6.3, 6.4, hãy mô tả kết quả khi các mảng kiến tạo xô vào nhau và tách xa nhau.

Đáp án chuẩn

- Khi hai mảng lục địa xô vào nhau, như dãy Hi-ma-lay-a hình thành do mảng Ấn Độ-Ô-xtrây-li-a và Âu-Á xô vào nhau, mảng lục địa bị nén ép và hút chìm, tạo nên các dãy núi cao và đồ sộ.

- Khi một mảng đại dương, như mảng Na-xca, xô vào mảng lục địa, như mảng Nam Mỹ, vỏ đại dương bị hút chìm dưới vỏ lục địa, tạo vực biển sâu (Pê-ru - Chi-lê) và dãy núi cao lục địa (An-đét).

- Khi hai mảng kiến tạo tách xa nhau, tạo vết nứt lớn, macma trào lên, hình thành các dãy núi và hiện tượng động đất, núi lửa, như ở sống núi ngầm giữa Đại Tây Dương.

Vận dụng

Nhiệm vụ: Tìm hiểu về các vùng núi trẻ Hi-ma-lay-a, An-đét (vị trí, đặc điểm, sự hình thành....).

Đáp án chuẩn:

1. Vùng núi trẻ Hi-ma-lay-a

- Himalaya, hay Hy Mã Lạp Sơn, là dãy núi ở châu Á, phân chia tiểu lục địa Ấn Độ khỏi cao nguyên Tây Tạng.

- Himalaya là một trong những dãy núi trẻ nhất, chủ yếu gồm đá trầm tích và đá biến chất. Theo thuyết kiến tạo mảng, nó hình thành do va chạm giữa mảng Ấn-Úc và mảng Á-Âu, được coi là núi nếp uốn.

2. Vùng núi trẻ An-đét

- An-đét chia thành 3 khu vực: Nam An-đét (phía nam Llullaillaco) ở Argentina và Chile; Trung An-đét ở Ecuador, Peru và Bolivia; Bắc An-đét (phía bắc Nudo de Pasto) ở Venezuela và Colombia, gồm 3 dải chạy song song: phía tây, trung và đông.

- Dãy An-đét đi qua 7 nước: Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia, Chile và Argentina. Dãy An-đét có độ cao trung bình 3.900m, nhiều ngọn cao trên 6.000m, cao nhất là Aconcagua, khoảng 6.964m.