BÀI 14: ĐẤT TRÊN TRÁI ĐẤT 

Mở đầu

Câu hỏi: Đất được hình thành như thế nào? Những nhân tố nào tham gia vào quá trình hình thành đất?

Đáp án chuẩn

Đât được tạo thành do quá trình phong hóa các loại đá, gồm các thành phần chính: chất khoáng, chất hữu cơ, nước và không khí

Hình thành kiến thức mới

Câu 1: Dựa vào hình 14.1 và thông tin trong mục 1, hãy:

- Trình bày khái niệm về đất.

- Nêu sự khác nhau giữa lớp vỏ phong hoá và đất.

Đáp án chuẩn

* Đất là lớp vật chất mỏng bao phủ bề mặt các lục địa và đảo, hình thành từ phong hóa đá, chứa chất khoáng, hữu cơ, không khí và nước. Đặc trưng cơ bản của đất là độ phì.

* Sự khác nhau:

 - Vỏ phong hóa là lớp đá gốc bị phong hóa, có cấu trúc phân tầng và chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố bên ngoài.

 - Đất là lớp mỏng trên bề mặt đất, hình thành từ vỏ phong hóa, chứa các thành phần như chất hữu cơ và nước.

Câu 2: Dựa vào thông tin và hình 14.2 trong mục 2, hãy trình bày các nhân tố hình thành đất.

Đáp án chuẩn

Các nhân tố hình thành đất:

1. Đá mẹ

 - Khái niệm: Là các sản phẩm được phá hủy từ đá gốc (nham thạch).

 - Vai trò: Cung cấp chất vô cơ cho đất, quyết định thành phần cơ giới, khoáng vật, ảnh hưởng trực tiếp tính chất lí, hóa của đất.

2. Khí hậu

 - Ảnh hưởng trực tiếp:

Ảnh hưởng đến sự hình thành đất thông qua nhiệt - ẩm.

Nhiệt, ẩm ảnh hưởng đến sự hòa tan, rửa trôi, tích tụ vật chất.

 - Ảnh hưởng gián tiếp qua tác động: khí hậu → sinh vật → đất.

3. Sinh vật

- Thực vât: Cung cấp vật chất hữu cơ, rễ phá hủy đá.

 - Vi sinh vật: Phân giải xác súc vật tạo mùn.

 - Động vật: sống trong đất là biến đổi tính chất đất (giun, kiến mối).

4. Địa hình

 - Địa hình dốc: đất bị xói mòn, tầng phong hóa mỏng.

 - Địa hình bằng phẳng: bồi tụ là chủ yếu, tầng phong hóa dày.

 - Địa hình: Ảnh hưởng đến khí hậu vành đai đất khác nhau theo độ cao.

5. Thời gian

 - Khái niệm: Tuổi đất chính là thời gian hình thành đất.

 - Vai trò: Tuổi của đất là nhân tố biểu thị thời gian tác động của các yếu tố hình thành đất dài hay ngắn, còn thể hiện cường độ của các quá trình tác động đó.

- Các vùng tuổi đất:

Vùng nhiệt đới, cận nhiệt: đất nhiều tuổi.

Vùng ôn đới, cực: đất ít tuổi.

6. Con người

 - Hoạt động tích cực: nâng độ phì cho đất, chống xói mòn.

 - Hoạt động tiêu cực: đốt rừng làm nương rẫy, xói mòn đất.

Luyện tập

Câu 1: Vẽ sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất.

Đáp án chuẩn

 Sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất:

Đất mẹ -> khí hậu -> Địa hình -> Sinh vật -> Thời gian -> Con người

Câu 2: Tại sao trên Trái Đất có nhiều loại đất khác nhau?

Đáp án chuẩn

Trên Trái Đất có nhiều loại đất khác nhau do sự phân hóa khí hậu và thảm thực vật theo địa đới và phi địa đới. Sự khác biệt này tạo nên nhiều loại đất với đặc điểm khác nhau.

Vận dụng

Nhiệm vụ: Tìm hiểu về một số biện pháp để tăng độ phì, chống ô nhiễm, thoái hoá đất.

Đáp án chuẩn

Một số biện pháp để tăng độ phì, chống ô nhiễm, thoái hoá đất:

  - Bảo vệ và trồng rừng

  - Tưới tiêu hợp lý

  - Trồng cây che phủ

  - Giữ gìn vệ sinh môi trường