BÀI 11: THỦY QUYỀN, NƯỚC TRÊN LỤC ĐỊA

Mở đầu

Câu hỏi: Nước trên Trái Đật tồn tại dưới những dạng nào và có ở những đâu?

Đáp án chuẩn

 Tồn tại ở dạng sông băng và các mũ băng ở các cực. Phần còn lại không đóng băng được tìm thấy chủ yếu ở dạng nước ngầm, và chỉ một tỷ lệ nhỏ tồn tại trên mặt đất và trong không khí.

Hình thành kiến thức mới

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục 1, hãy nêu khái niệm thuỷ quyền.

Đáp án chuẩn

Thuỷ quyển là toàn bộ lớp nước bao quanh Trái Đất, phân bố trong các đại dương, trên lục địa, trong các lớp đât đá, trong khí quyên và cả trong cơ thê sinh vật.

Câu 2. Đọc thông tin trong mục a, hãy phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chế độ nước sông

Đáp án chuẩn

- Sông được cấp nước từ hai nguồn chính: nước ngằm là nguồn cấp ít biến động, có vai trò điều tiết nước trong năm; nước trên mặt (nước mưa, nước băng tuyết tan) là nguồn cấp có biến động rõ rệt theo mùa. Chế độ nước sông phụ thuộc chủ yếu vào chế độ mưa hay băng tuyết tan.

- Tuỳ thuộc vào số lượng nguồn cấp mà chế độ nước sông là phức tạp (trong năm có nhiều mùa lũ, cạn xen kẽ) hay đơn giản (mỗi năm có một mùa lũ và một mùa cạn).

Câu 3: Dựa vào thông tin trong mục b, hãy phân biệt các loại hồ theo nguồn gốc hình thành.

Đáp án chuẩn

- Hồ núi lửa: Hình thành ở miệng núi lửa, thường sâu.

- Hồ kiến tạo: Hình thành tại các nơi lún sụt, nứt vỡ do các mảng kiến tạo di chuyển, thường dài và sâu như hồ Baikal (Nga).

- Hồ móng ngựa: Hình thành tại các khúc uốn sông bị tách ra khỏi dòng chính, thường nông và có dạng cong như Hồ Tây (Hà Nội).

- Hồ băng hà: Hình thành từ các khối đá do sông băng cổ mang theo, bào lõm mặt đất bên dưới, như hệ thống Ngũ Hồ (biên giới Hoa Kỳ và Canada).

- Hồ nhân tạo: Do con người tạo nên với các mục đích như thủy điện, thủy lợi, cảnh quan.

Câu 4:  Đọc thông tin trong mục c, hãy trình bày đặc chủ yếu của nước băng tuyết.

 Đáp án chuẩn:

- Khi nhiệt độ dưới 0°C, mưa chuyển từ trạng thái lỏng sang tuyết. Nếu lượng tuyết tan ít hơn lượng tuyết rơi, tuyết sẽ tích đọng và bị nén thành băng.

- Sau hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm, khi độ dày đạt trên 30 m, trọng lực khiến băng có thể dịch chuyển từ vài cm đến 30 m/ngày, tạo thành sông băng. Sông băng có quy mô lớn hơn sông bình thường và ảnh hưởng mạnh đến địa hình nơi nó di chuyển qua.

Câu 5: Đọc thông tin trong mục d, hãy trình bày đặc điểm chủ yếu của nước ngầm 

Đáp án chuẩn

- Nước ngầm tồn tại dưới bề mặt đất và do nước trên mặt (nước mưa, băng tuyết tan, sông, hồ) thấm xuống.

- Mực nước và lượng nước ngầm phụ thuộc vào nguồn cung cấp nước, địa hình, khả năng thấm nước của đất đá, mức độ bốc hơi và lớp phủ thực vật. Tại các vùng ẩm ướt, đất đá dễ thấm hút, nước ngầm dồi dào và nằm nông, sát mặt đất. Tại các vùng khô hạn, nước ngầm có thể nằm sâu vài chục hay hàng trăm mét.

- Trong nước ngầm có hàm lượng các chất khoáng nhất định, thành phần và hàm lượng thay đổi tùy khu vực và phụ thuộc vào tính chất đất đá.

Câu 6: Dựa vào thông tin trong mục e, hãy nêu các giải pháp để bảo vệ nguồn nước ngọt.

Đáp án chuẩn: 

Các giải pháp để bảo vệ nguồn nước ngọt:

• Sử dụng nguồn nước ngọt một cách hiệu quả, tiết kiệm và tránh lãng phi.
• Giữ sạch nguồn nước, tránh ô nhiễm nguồn nước ngọt.
• Phân phối lại nguồn nước ngọt trên thế giới.

Luyện tập

Câu 1: Lập sơ đồ thể hiện các nhân tố ảnh hưởng đến chế độ nước sông

Đáp án chuẩn

Chế độ mưa, băng tuyết và nước ngầm

* Miền khí hậu:

  - Khí hậu nóng hoặc địa hình thấp của khu vực khí hậu ôn đới: thủy chế sông phụ thuộc vào chế độ mưa.

  - Miền ôn đới lạnh và sông bắt nguồn từ núi cao: thủy chế phụ thuộc vào lượng băng tuyết tan.

  - Vùng đất đá thấm nước nhiều (đá vôi): nước ngầm đóng vai trò đáng kể.

Địa thế, thực vật và hồ đầm

* Địa thế:

  - Độ dốc lớn: nước sông chảy mạnh, lũ lên nhanh.

  - Vùng bằng phẳng: nước chảy chậm, lũ lên chậm và kéo dài.

* Thực vật:

  - Lớp phủ thực vật phát triển mạnh: điều hòa dòng chảy, giảm lũ lụt.

  - Lớp phủ thực vật bị phá hủy: dòng chảy thất thường, tốc độ nhanh, dễ xảy ra lũ lụt.

* Hồ, đầm:

  - Vai trò: điều hòa chế độ nước sông.

Câu 2:Tại sao bảo vệ nguồn nước ngọt là yêu cầu cắp bách của tất cả các quốc gia trên thê giới hiện nay?

Đáp án chuẩn

Bảo vệ nguồn nước ngọt là yêu cầu cấp bách của tất cả các quốc gia hiện nay vì nước ngọt là nhu cầu thiết yếu cho đời sống con người, có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và duy trì, phát triển an sinh xã hội.