BÀI 6:THẠCH QUYỂN, THUYẾT KIẾN TẠO MẢNG

Mở rộng

Câu hỏi: Bề mặt của Trái Đất vô cùng phong phú, đa dạng. Nguyên nhân nào đã tạo nên điều đó? Bề mặt của Trái Đất có thay đổi như thế nào trong lịch sử phát triển Trái Đất?

Giải nhanh

- Thạch quyền gồm vỏ Trái Đắt và phần cứng mỏng phía trên của manti. Thạch quyên có độ dày khoảng 100 km, được cấu tạo bởi các loại đá khác nhau.

- Theo thuyết kiến tạo mảng, nguyên nhân của các hiện tượng kiến tạo (hình thành các nếp uốn, các đứt gấy,...) và động đất, núi lửa là do hoạt động chuyển dịch một số mảng kiến tạo của vỏ Trái Đất. 

Hình thành kiến thức mới

Câu 1: Đọc thông tin trong mục 1 và hình 6.1, hãy:

- Nêu khái niệm thạch quyển và giới hạn của thạch quyền.

- Phân biệt sự khác nhau giữa vỏ Trái Đất và thạch quyền.

Giải nhanh

* Khái niệm thạch quyển và giới hạn của thạch quyển:

- Thạch quyền gồm vỏ Trái Đắt và phần cứng mỏng phía trên của manti. Thạch quyển có độ dày khoảng 100 km, được câu tạo bởi các loại đá khác nhau.

- Ranh giới bên dưới của thạch quyền tiếp xúc với lớp quánh dẻo của manti, nên các mảng kiên tạo có thể di chuyển, trượt trên đó.

* Phân biệt sự khác nhau giữa vỏ Trái Đất và thạch quyển:

- Thạch quyển là lớp vỏ cứng ngoài cùng nhất của các hành tinh có đất đá. Trên Trái Đất, thạch quyển bao gồm lớp vỏ và tầng trên cùng nhất của lớp phủ (lớp phủ trên hoặc thạch quyển dưới), được kết nối với lớp vỏ. 

- Lớp vỏ là một phần của thạch quyển và là lớp ngoài cùng của hành tinh. Nói chung, lớp vỏ các hành tinh là hỗn hợp của các chất ít đậm đặc hơn so với các lớp sâu bên trong của chúng. 

Câu 2: Dựa vào hình 6.2, hãy xác định các mảng kiến tạo của Trái Đất.

Giải nhanh 

• Mảng Bắc Mỹ
• Mảng Âu - Á
• Mảng Thái Bình Dương
• Mảng Na - xca
• Mảng Nam Mỹ
• Mảng Phi
• Mảng Nam Cực
• Mảng Ấn Độ - Ô xtrây - li - a
• Mảng Phi lip pin

Câu 3: Dựa vào thông tin trong mục 2, hãy trình bày nội dung chính của thuyết kiến tạo mảng.

Giải nhanh

 Theo thuyết kiến tạo mảng, nguyên nhân của  các hiện tượng kiến tạo ( hình thành các nếp uốn, các đứt gãy,..) và động đất, núi lửa là do hoặt động chuyển dịch một số mảng kiến tạo của vỏ Trái Đất. Trong quá trình hình thành, thạch quyển bị gãy vỡ và tách ra thành những mảng cứng gọi là mảng kiến tạo. Các mảng kiến tạo không đững yên mà dịch chuyển trên lớp quánh dẻo cửa manti.Mỗi mảng kiến tạo thường bao gồm cả phần lục địa và đáy địa dương. Có những mảng chỉ có phần đáy đại dương như mảng Thái Bình Dướng. Trong khi di chuyển các mảng xô vào nhau hoặc tách xa nhau.

Luyện tập

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong mục 2 và các hình 6.3, 6.4, hãy mô tả kết quả khi các mảng kiến tạo xô vào nhau và tách xa nhau.

Giải nhanh

-Khi hai mảng lục địa xô vào nhau, chúng sẽ bị dồn éo, uốn nếp như trường hợp hình thành dãy Hi-ma-lay-a do hai mảng Ấn Độ- Ô-xtrây-li-a và Âu-Á xô vào nhau hoặc tách xa nhau. Ở đó mảng lục địa bị nén ép mạnh và có sự hút chìm của vỏ lục địa dưới vỏ lục địa, làm hình thành các dãy núi lục địa cao, đồ sộ. 

Khi một mảng đại  dương ( như mảng Na-xca) xô húc với mảng lục địa (như mảng Nam Mỹ) do chịu dức ép nên vỏ đại dương bị hút chìm dưới vỏ lục địa tạo thành vực biển sâu (vực biển Pê-ru - Chi-lê) và dãy núi cao lục địa (dãy núi An-đét)

- Khi hai mảng kiến tạo tách xa nhau sẽ tạo ra vết nứt lớn, macma trào lên thành các dãy núi năm dọc theo vết nứt, kèm theo hiện tượng động đát hoặc núi lửa, như ở sông núi ngâm giữa Đại Tây Dương.

Vận dụng

Nhiệm vụ: Tìm hiểu về các vùng núi trẻ Hi-ma-lay-a, An-đét (vị trí, đặc điểm, sự hình thành....).

Giải nhanh:

 1. Vùng núi trẻ Hi-ma-lay-a

 - Himalaya hay còn gọi là Hy Mã Lạp Sơn là một dãy núi ở châu Á, phân chia tiểu lục địa Ấn Độ khỏi cao nguyên Tây Tạng.

 - Himalaya là một trong những dải núi trẻ nhất trên Trái Đất và bao gồm chủ yếu là các đá trầm tích và đá biến chất được nâng lên. Theo học thuyết kiến tạo mảng, sự hình thành của nó là kết quả của sự va chạm lục địa hoặc tạo núi dọc theo ranh giới hội tụ giữa mảng Ấn-Úc và mảng Á-Âu. Dải núi này được xem là núi nếp uốn.

 2. Vùng núi trẻ An-đét

 - An-đét có thể được chia thành 3 khu vực: Nam An-đét (phía nam của Llullaillaco) ở Argentina và Chile; Trung Andes ở Ecuador, Peru và Bolivia. Bắc Andes (phía bắc của Nudo de Pasto) ở Venezuela và Colombia gồm 3 dải chạy song song nhau, phía tây, trung và đông.

 - Dãy An-đét đi qua 7 nước: Venezuala, Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia, Chile và Argentina. Dãy núi Andes hùng vĩ có độ cao trung bình là 3.900m, có rất nhiều ngọn cao trên 6.000m, cao nhất là ngọn Aconcagua khoảng 6.964m.