BÀI 2. NHỮNG Ô CỬA NHÌN RA CUỘC SỐNG

VĂN BẢN. HAI ĐỨA TRẺ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, bạn thường có tâm trạng, cảm xúc như thế nào? Hãy chia sẻ điều đó với các bạn trong lớp

Soạn rút gọn: 

Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, tôi thường có những tâm trạng và cảm xúc sau:

1. Lo lắng

2. háo hức mong chờ

3. Hy vọng

4. Bồn chồn

5. Chán chường

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý những từ ngữ, hình ảnh được dùng để miêu tả cảnh hoàng hôn trong phần văn bản này.

Soạn rút gọn: 

Từ ngữ, hình ảnh miêu tả cảnh hoàng hôn:

- Phương tây đỏ rực lửa cháy

- Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn

- Dãy tre làng đen lại

- Tiếng muỗi vo ve 

- Tiếng trống thu không 

- Cảnh chiều tàn mang một nét đặc trưng của miền quê Việt Nam

Câu hỏi: Chi tiết này cho thấy việc buôn bán của người dân phố huyện như thế nào?

Soạn rút gọn: 

Cảnh buôn bán nơi phố huyện bé nhỏ diễn ra lặp lại không có hồi kết, gợi nên một cuộc sống lam lũ, cơ cực của người dân nơi đây.

Câu hỏi: Qua chi tiết này, bạn hiểu thêm điều gì về nhân vật Liên?

Soạn rút gọn: 

Liên dù tuổi còn nhỏ nhưng rất đảm đang, ra dáng một người chị. Liên còn là người có tấm lòng đầy tình thương khi cô động lòng thương với những đứa trẻ con nghèo ở ven chợ.

Câu hỏi: Bầu trời đêm và không gian phố huyện trong đoạn này được miêu tả qua điểm nhìn của ai?

Soạn rút gọn: 

Điểm nhìn của nhân vật Liên.

Câu hỏi: Chú ý tâm trạng và cảm xúc của chị em Liên trong lúc đoàn tàu đến.

Soạn rút gọn: 

1. Khi đoàn tàu sắp đến:

• Lòng nôn nao, háo hức

• Sự tò mò, pha chút sợ hãi

2. Khi đoàn tàu đi qua:

• Sự say mê, ngưỡng mộ

• Nỗi buồn man mác, tiếc nuối

3. Sau khi đoàn tàu đi qua:

• Trở lại với thực tại với nỗi buồn vẫn còn đó

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt nội dung câu chuyện được kể và chỉ ra đặc điểm cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ.

Soạn rút gọn:

+ Tóm tắt:

Hai chị em Liên và An sống ở một phố huyện nghèo. Buổi chiều tối, hai chị em dọn hàng tạp hóa và ngóng ra sân ga chờ đợi đoàn tàu đi qua. Khi đoàn tàu đến, hai chị em say mê nhìn ngắm những toa đèn rực rỡ. Sau khi đoàn tàu đi qua, hai chị em lại lang thang trên phố và trò chuyện về cuộc sống của mình. Hai chị em nhớ về Hà Nội và khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây. Hai chị em trở về nhà khi màn đêm đã buông xuống. Nỗi buồn và sự bế tắc vẫn còn đó, nhưng hai chị em vẫn hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.

+ Đặc điểm cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ:

• Cốt truyện đơn giản, không có nhiều tình tiết

• Sử dụng nhiều chi tiết miêu tả

• Sử dụng điểm nhìn của nhân vật "tôi"

• Kết thúc mở

Câu 2: Bức tranh phố huyện đã được tác giả miêu tả theo trình tự nào và có đặc điểm gì? Làm rõ ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh ấy trong văn bản.

Soạn rút gọn:

Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian tuyến tính (trước – sau). Theo đó truyện ngắn Hai đứa trẻ có thể phần làm ba cảnh: Cảnh chiều xuống (chợ tàn), cảnh đêm về và cảnh đêm khuya. 

=>  Ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh phố huyện:

• Thể hiện hiện thực cuộc sống của người dân phố huyện

• Bộc lộ tâm trạng và cảm xúc của nhân vật “tôi”

Câu 3: Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và cho biết tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc khắc hoạ nhân vật, thể hiện chủ đề, cảm hứng của tác phẩm.

Soạn rút gọn:

- Ngôi kể trong truyện là ngôi thứ ba.

- Điểm nhìn trần thuật được đặt vào nhân vật Liên – một cô bé giàu lòng trắc ẩn và rất tinh tế. Việc đặt điểm nhìn trần thuật vào nhân vật ấy khiến cho tác giả có thể đi sâu khai thác tâm lí nhân vật.

Câu 4: Nêu và phân tích ý nghĩa:

a. Một số câu văn, đoạn văn sử dụng kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm.

b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiều lần trong văn bản.

Soạn rút gọn:

A,

Ví dụ 1: "Hai chị em nhìn nhau, không nói. Lòng hai chị em đều buồn rười rượi. Chúng nhớ về Hà Nội, nhớ về những ngày còn thơ ấu. Chúng khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây."

=> Ý nghĩa:

• Thể hiện nỗi buồn bã, tẻ nhạt, khao khát được thoát khỏi cuộc sống hiện tại của chị em Liên.

• Bộc lộ sự đồng cảm của tác giả với số phận của người dân phố huyện

B,

Ví dụ 1:

• Hình ảnh đoàn tàu: Biểu tượng cho một thế giới khác, một cuộc sống khác.

• Ý nghĩa: Thể hiện ước mơ, khát vọng của hai chị em Liên về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Ví dụ 2:

• Chi tiết tiếng ếch nhái: Biểu tượng cho sự vắng vẻ, tĩnh lặng của phố huyện.

• Ý nghĩa: Thể hiện bầu không khí buồn bã, tẻ nhạt của cuộc sống nơi đây.

Câu 5: Theo bạn, truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam được viết theo phong cách sáng tác nào? Dựa vào đâu để bạn khẳng định như vậy?

Soạn rút gọn: 

Phong cách lãng mạn vì:

• Thể hiện qua cách miêu tả cảnh vật

• Thể hiện qua cách miêu tả tâm trạng nhân vật tinh tế

• Thể hiện qua giọng điệu của tác phẩm: nhẹ nhàng, buồn man mác.

Câu 6: Một tác phẩm văn học có giá trị thẩm mĩ và nhân văn thường đánh thức ở người đọc ít nhất một điều gì đó sâu xa, tốt đẹp trong tư tưởng, tình cảm. Đối với bạn, Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy không? Vì sao?

Soạn rút gọn: 

Đối với tôi, Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy vì:

1. Đánh thức lòng thương cảm với những kiếp người bất hạnh

2. Đánh thức khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp

3. Đánh thức niềm tin ở con người

Câu 7: Tìm hiểu thêm về các tác giả sáng tác theo phong cách lãng mạn, phong cách hiện thực trong văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 và hoàn tất bảng sau bằng cách đánh dấu xác định phong cách sáng tác của tác phẩm, tác giả trong văn bản  (làm vào vở) và lí giải:

Soạn rút gọn:

Bài tập sáng tạo: Lấy cảm hứng từ hình ảnh hai đứa trẻ chờ đoàn tàu đi qua phố huyện (Hai đứa trẻ) hoặc hình ảnh thân thiết giữ lão Hạc với cậu Vàng (Lão Hạc), hãy sáng tác một bài thơ, một bài hát hoặc một bức tranh.

Soạn rút gọn: 

Học sinh có thể vẽ một bức tranh về cảnh chờ tàu với con tàu đi trong màn đêm và hình ảnh hai chị em Liên.