BÀI 4. SỰ THẬT VÀ TRANG VIẾT

VĂN BẢN. CON GÀ THỜ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn cho biết tục thờ cúng thường gắn với thái độ, tình cảm gì?

Soạn rút gọn: 

1. Lòng thành kính và tôn nghiêm

2. Lòng biết ơn

3. Lòng tin vào thế giới tâm linh

4. Tình cảm gia đình

5. Lòng yêu nước

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý nhận định "đáng lẽ cũng là bậc sướng"

Soạn rút gọn: 

Trong tác phẩm “Con gà thờ” của Ngô Tất Tố, nhận định “đáng lẽ cũng là bậc sướng” phản ánh một thực tế xã hội nông thôn Việt Nam, nơi mà dù có điều kiện kinh tế khá giả nhưng vẫn phải chịu nhiều áp lực từ những tục lệ không còn phù hợp. 

Câu hỏi: Việc cung cấp các thông tin liên quan đến tục lệ “lên lão" trong đoạn này có tác dụng gì đối với thiên phóng sự.

Soạn rút gọn: 

Việc cung cấp thông tin về tục lệ “lên lão” trong đoạn văn không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về bối cảnh và đời sống văn hóa của làng quê mà còn làm nổi bật được tính cách và quan điểm của nhân vật “ông chủ” - người vừa muốn tuân thủ truyền thống nhưng cũng không kém phần cầu kỳ và đua đòi.

Câu hỏi: Câu này là lời kể hay lời nhận xét, bình luận?

Soạn rút gọn: 

Lời bình luận.

Câu hỏi: Các chi tiết trong đoạn này thể hiện điều gì trong cách đối xử với gà và với người của nhân vật “ông chủ"?

Soạn rút gọn: 

Các chi tiết trong đoạn văn thể hiện rõ sự mâu thuẫn trong cách đối xử của “ông chủ” với gà và với người. Mặc dù “ông chủ” có điều kiện kinh tế tốt nhưng lại quá chú trọng vào việc chuẩn bị con gà theo đúng tục lệ, thể hiện sự cầu kỳ và lòng tự trọng của bản thân trong mắt làng xóm. Điều này cũng phản ánh một phần văn hóa và xã hội nông thôn, nơi mà việc giữ gìn truyền thống và danh dự gia đình có thể chiếm ưu tiên hơn cả mối quan hệ giữa người với người.

Câu hỏi: Việc tác giả thuật lại một cách chi tiết cách luộc gà nhằm mục đích gì?

Soạn rút gọn: 

Việc tác giả mô tả chi tiết cách luộc gà không chỉ làm cho câu chuyện trở nên sinh động và hấp dẫn hơn mà còn nhấn mạnh sự phê phán những hủ tục lạc hậu và sự giả tạo trong xã hội, đồng thời thể hiện sự đồng cảm với những người dân làng phải chịu đựng những áp lực không cần thiết từ những tục lệ cũ kỹ. 

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết văn bản trên thuộc thể loại phóng sự?

Soạn rút gọn: 

Dấu hiệu: 

- Sự việc trong tục “lên lão" của một ngôi làng nọ, tục lệ này có liên quan đến tín ngưỡng của làng này. 

- Có số liệu xác thực về số cân nặng của con gà dùng để thờ cúng.

- Miêu tả hành động luộc gà rất độc đáo.

- Thủ pháp tâm lí và cách miêu tả cận cảnh.

Câu 2: Liệt kê các sự việc chính theo trình tự được thuật lại trong văn bản.

Soạn rút gọn: 

Trong tác phẩm “Con gà thờ” của Ngô Tất Tố, các sự việc chính được thuật lại theo trình tự như sau:

1. Ông chủ nhà trọ chuẩn bị cho lễ “lên lão” với việc sửa soạn cỗ xôi và con gà thờ.

2. Mô tả chi tiết về việc chọn gà và quá trình chăm sóc gà của ông chủ.

3. Sự kiện ông chủ đem gà đi cúng và phản ứng của dân làng.

Câu 3: Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và nêu tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy.

Soạn rút gọn: 

- Ngôi kể: thứ nhất

- Điểm nhìn: nhân vật trong văn bản

- Tác dụng: Người kể chuyện xưng “tôi" đã trực tiếp kể lại những gì đã chứng kiến, trải qua. 

Câu 4: Liệt kê một số ví dụ về lời miêu tả, lời kể, lời bàn luận - trữ tình của nhân vật “tôi" và nêu tác dụng của cách kết hợp miêu tả với trần thuật trong văn bản.

Soạn rút gọn: 

Một số ví dụ về lời miêu tả, lời kể, lời bàn luận - trữ tình của nhân vật “tôi” có thể kể đến như:

• Miêu tả: “Gà sống mã đỏ, chân vàng, vặt lông và luộc chín rồi, còn đủ bốn cân.”

• Bàn luận: “Người ta đua nhau tự tăng số cân ấy lên, ít nhất cũng là năm cân, nhiều thì có khi sáu cân, bảy cân…”

Cách kết hợp miêu tả với trần thuật trong văn bản giúp người đọc hình dung rõ nét về không gian và nhân vật, đồng thời cảm nhận được sâu sắc hơn về tâm trạng và suy nghĩ của nhân vật “tôi”.

Câu 5: Nêu ít nhất hai ví dụ về chi tiết, sự kiện hiện thực và thái độ, đánh giá của người viết đối với các chi tiết đó. 

Soạn rút gọn: 

Hai ví dụ về chi tiết, sự kiện hiện thực và thái độ, đánh giá của người viết:

1. Chi tiết: Ông chủ chọn gà - Thái độ: Phê phán sự cầu kỳ không cần thiết.

2. Sự kiện: Dân làng đánh giá cao gà lớn - Đánh giá: Phản ánh sự hư danh và giả tạo trong xã hội.

Câu 6: Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo và thông điệp của văn bản.

Soạn rút gọn: 

Chủ đề chính của văn bản là sự phê phán những hủ tục lạc hậu và sự giả tạo trong xã hội nông thôn. 

Cảm hứng chủ đạo là lòng trắc ẩn và sự đồng cảm với những người dân làng. 

Thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt là sự cần thiết của việc đổi mới và bỏ qua những tục lệ không còn phù hợp.

Câu 7: Nhận xét về nghệ thuật viết phóng sự của tác giả (sử dụng ngôi kể, điểm nhìn, thủ pháp miêu tả, trần thuật, cách sắp xếp sự kiện chi tiết, ngôn ngữ…) trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng, thông điệp của văn bản.

Soạn rút gọn: 

Nghệ thuật viết phóng sự của Ngô Tất Tố thể hiện qua việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn từ nhân vật “tôi”, thủ pháp miêu tả sinh động và trần thuật chặt chẽ. Cách sắp xếp sự kiện chi tiết và ngôn ngữ giàu hình ảnh giúp văn bản thêm phần chân thực và hấp dẫn, qua đó hiệu quả trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng, thông điệp của văn bản.

Bài tập sáng tạo: Vẽ một bức tranh về con gà thờ hoặc viết một đoạn văn (độ dài 200 chữ), thể hiện suy nghĩ của bạn về nhân vật ông chủ con gà thờ.

Soạn rút gọn: 

Trong “Con gà thờ” của Ngô Tất Tố, nhân vật ông chủ được khắc họa với những nét tính cách đặc trưng, phản ánh một bộ phận không nhỏ trong xã hội nông thôn Việt Nam thời bấy giờ. Ông chủ là người có điều kiện kinh tế khá giả, nhưng lại bị xiềng xích bởi những tục lệ lạc hậu, thể hiện qua việc chuẩn bị con gà thờ với nhiều cầu kỳ và tỉ mỉ đến mức quá mức cần thiết. Điều này không chỉ làm lộ rõ sự mâu thuẫn giữa việc giữ gìn truyền thống và cái tôi của bản thân, mà còn cho thấy sự chênh lệch giữa giá trị vật chất và tinh thần trong cách sống của ông. Nhân vật ông chủ cũng thể hiện sự đối lập giữa việc đối xử với con gà và với con người. Ông ta coi trọng con gà hơn cả mối quan hệ với những người xung quanh, phản ánh một thực trạng xã hội nơi hình thức và nghi lễ được đặt lên hàng đầu. Qua đó, Ngô Tất Tố đã phê phán một cách tinh tế những hủ tục và sự giả tạo, đồng thời bày tỏ sự đồng cảm với những người dân làng phải chịu đựng những áp lực từ những tục lệ không còn phù hợp với thời đại. Đoạn văn không chỉ là sự phản ánh về một nhân vật, mà còn là tiếng nói về một vấn đề xã hội sâu sắc, đáng để suy ngẫm.