BÀI 6. TRONG THẾ GIỚI CỦA GIẤC MƠ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

I. TRƯỚC KHI ĐỌC   

Câu 1: Màu xanh được miêu tả trong các đoạn thơ có gì đặc biệt?

1. Sao anh không về chơi thôn Vĩ?

Nhìn nắng hàng cao nắng mới lên.

Vườn ai mướt quá, xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền

(Hàn Mặc Tử, Đây thôn Vĩ Dạ)

1. Ta còn em một màu xanh thời gian

Một màu xám hư vô

Chợt nhòe

Chợt hiện

(Phan Vũ, Hà Nội - Phố)

1. Trời thì xanh như rút ruột mà xanh

Cây thì biếc như vặn mình mà biếc

(Thi Hoàng, Ở giữa cây và nền trời)

1. Cỏ non xanh rợn chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

Soạn rút gọn:

Sự đặc biệt của màu xanh được miêu tả trong các đoạn thơ:

a. Màu xanh của cây cối tươi tốt, màu xanh của sự vật.

b. Màu xanh ở đây được hiểu theo nghĩa chuyển, thời gian vẫn còn nhiều.

c. Màu xanh của bầu trời, xanh dương.

d. Màu xanh của sự vật: cỏ non.

Câu 2:  Trong tiếng Việt có những từ ngữ được cấu tạo theo mô hình: ngân hàng + X (như ngân hàng đề thi,...). Hãy tìm thêm những từ ngữ được cấu tạo theo mô hình này.

Soạn rút gọn:

• Ngân hàng + X: Ngân hàng số, ngân hàng điện tử, ngân hàng máu, ngân hàng tiền tệ, ngân hàng gen,…

• Trí tuệ + X: Trí tuệ nhân tạo, trí tuệ cảm xúc,…

Câu 3: Cho câu sau: 

Nê-pan (Nepal) có 8 ngọn núi cao nhất thế giới, nổi tiếng với các vùng ngoại ô, công viên quốc gia, những cánh rừng tuyệt đẹp, phù hợp với hoạt động thám hiểm, du lịch, đi bộ đường dài (trekking). 

                                              (Minh Huyền, Nê-pan cấm du khách trekking một mình, https://tuoitr.vn/nepal-cam-du-khach-trekking-mot-minh-202303141316296.htm)

1. Vì sao người viết lại sử dụng từ trekking mà không phải là một từ ngữ tiếng Việt có nghĩa tương đương trong tiêu đề và bài viết?
2. Tìm thêm những từ ngữ tiếng nước người trong lĩnh vực du lịch.
3. Theo bạn, việc sử dụng những từ ngữ tiếng nước ngoài này có ảnh hưởng đến việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt hay không? Vì sao bạn nhận xét như vậy?

Soạn rút gọn:

1. Người viết sử dụng từ trekking mà không phải là một từ ngữ tiếng Việt có nghĩa tương đương để chú giải một cách ngắn gọn cho nghĩa của cụm từ trước nó. Đồng thời vẫn đảm bảo được tính liên kết, gắn gọn.

2. Những từ ngữ tiếng nước ngoài trong lĩnh vực du lịch như: 

+ Domestic travel: Du lịch nội địa

+ Leisure travel: Du lịch phổ thông phù hợp với mọi người

+ Incentive: Loại du lịch khen thưởng, thường tổ chức cho cán bộ nhân viên

+ Kayaking: Du lịch bằng phương tiện chèo thuyền Kayak

+ Diving tour: Du lịch lặn biển ngắm san hô, cá,…

1. Việc sử dụng những từ ngữ tiếng nước ngoài một cách hợp lí, có chừng mực sẽ không gây ảnh hưởng đến giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Hơn nữa, việc chêm xen những từ ngữ tiếng nước ngoài nhằm tạo cho câu văn trở nên phong phú về hình thức ngữ nghĩa, sắc thái biểu đạt, tạo hiệu quả, ngắn gọn và tăng tính hàm súc.

Câu 4: Vì sao có nhiều từ ngữ tiếng nước ngoài (như album, email, file,…) được người Việt ưa dùng trong nhiều bối cảnh giao tiếp, trong khi vẫn có giải pháp thay thế (ví dụ: dùng tập ảnh thay cho album, thư điện tử thay cho email, tập tin thay cho file)?

Soạn rút gọn:

Việc người Việt ưa dùng những từ ngữ tiếng nước ngoài để dùng trong bối cảnh giao tiếp thay vì sử dụng nguyên nghĩa gốc tiếng Việt để nhằm truyền đạt một cách hiệu quả, nhanh gọn, sát nghĩa nhất và giúp người nghe cũng dễ dàng hình dung trong quá trình trao đổi thông tin hội thoại.

Câu 5: Xác định ý nghĩa của từ ngữ được in đậm trong các trường hợp sau. Trong các trường hợp này, trường hợp nào từ ngữ được dùng theo nghĩa mới?

1. Nơi đây, vào mùa đông lạnh giá, các dòng sông đóng băng và những ngọn núi phủ tuyết trắng xóa tạo nên một khung cảnh vô cùng ấn tượng.
2. Đây là nguyên nhân chính khiến cho thị trường bất động sản đóng băng.

Soạn rút gọn:

1. đóng băng: (nước) kết đọng lại thành tảng lớn ở những nơi có khí hậu rất lạnh.
2. đóng băng: ở trạng thái ngừng hẳn lại, không tiến triển, không hoạt động được do chịu sự tác động nào đó.

=> Trường hợp đóng băng (b) từ ngữ được dùng theo nghĩa mới. 

Câu 6: Chỉ ra sự độc đáo trong cách kết hợp từ ngữ ở đoạn trích sau (chú ý các cụm từ/ câu được in đậm): 

tiếng ghi ta nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghi ta lá xanh biết mấy

tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan

tiếng ghi ta ròng ròng

máu chảy

không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang

(Thanh Thảo, Đàn ghi ta của Lor-ca)

Soạn rút gọn:

• Sự độc đáo được thể hiện trong cách sử dụng nghệ thuật điệp ngữ “tiếng ghi ta”, đồng thời sự chuyển đổi cảm giác càng làm cho đoạn thơ mang nhiều màu sắc của tình cảm. Việc sử dụng động từ “chôn cất” ở đây được hiểu theo nghĩa chuyển. Cách kết hợp từ ngữ giàu hình ảnh (tượng trưng siêu thực) cùng ẩn dụ chuyển đổi cảm giác đã mang lại cho đoạn thơ một giọng điệu mới lạ, trừu tượng nhưng cũng rất dễ hiểu.

TỪ ĐỌC ĐẾN VIẾT

Viết một đoạn văn khoảng (150 chữ) về một vài hình ảnh bạn ấn tượng nhất trong hai bài thơ vừa học.

Soạn rút gọn:

"Đây thôn Vĩ Dạ" được in trong tập "Thơ Điên" của Hàn Mặc Tử tập thơ được xuất bản sau khi ông qua đời (1940). Bài thơ là một bức tranh phong cảnh với nhiều hình ảnh đi từ tượng trưng đến siêu thực vô cùng đặc sắc. Hình ảnh "nắng mới, hàng cau" cùng với lá vườn mướt "xanh như ngọc" tạo ra một bức tranh chói lòa ánh sáng và rực rỡ sắc màu. Người ta không hết bàng hoàng là vì sao, qua hàng trăm năm, bức tranh làng cảnh Việt Nam vẫn thiếu vắng một hình ảnh rất dân dã, quen thuộc mà lại tươi đẹp đến rực rỡ như hình ảnh "nắng mới - hàng cau" trong bài thơ này? Câu thơ: "Lá trúc che ngang mặt chữ điền" đã gây nhiều cách hiểu: có người cho đó là gương mặt của người đàn ông vuông vức "chữ điền", tượng trung cho người quan chức thời phong kiến; có người lại cho đó là gương mặt đẹp của người xứ Huế nói chung. Câu thơ bí ẩn này vẫn mang phong vị và vẻ đẹp cổ kính, có lá trúc, có gương mặt chữ điền, có thể tượng trưng cho quê hương và con người xứ Huế. Trong khổ thơ thứ hai: Gió theo lối gió... kịp tối nay? Cảnh tượng thực bên bờ sông Hương: Nhưng đó cũng là ẩn dụ kín đáo. Cái đặc biệt ở đây là ẩn dụ không toàn phần - tức là "ẩn dụ một nhưng muốn hiểu thế nào thì nửa", "bán ẩn dụ". Hai câu tiếp theo là cầu hỏi mơ hồ, đầy ẩn ý: Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay? "Thuyền ai" là câu hỏi dành cho ai? Tại sao lại phải "về kịp?" Sao lại nay?" Tất cả những từ, những chữ ấy đều chứa đựng những điều huyền bí, khiến cho bài thơ như có ma lực, hấp dẫn người ta không dứt.