BÀI 3. SÔNG NÚI LINH THIÊNG

VĂN BẢN. VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn biết gì về vai trò của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu và thơ văn của ông đối với phong trào yêu nước chống thực dân Pháp của nhân dân Nam Bộ cuối thế kỉ XIX? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm.

Soạn rút gọn: 

• Thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, thể hiện ý thức dân tộc sâu sắc.

• Ông ca ngợi những người anh hùng, nghĩa sĩ đã hy sinh vì nước, đồng thời vạch trần tội ác của thực dân Pháp.

• Những tác phẩm như "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc", "Chạy giặc", "Lục Vân Tiên" đã khơi dậy lòng căm thù giặc và ý chí quyết tâm chiến đấu của nhân dân.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Đọc từ câu 3 đến câu 9: Nghĩa sĩ Cần Giuộc xuất thân từ đâu? Điều gì thôi thúc họ ra trận?

Soạn rút gọn: 

- Xuất thân: Dân cày, nông dân yêu nước, không màng danh lợi, địa vị.

- Điều thôi thúc họ ra trận: Lòng căm thù giặc sâu sắc, ý chí quyết tâm đánh giặc cứu nước và tinh thần dũng cảm, không lùi bước trước kẻ thù.

Câu hỏi: Đọc từ câu 10 đến câu 15: Bạn hình dung như thế nào về điều kiện và tinh thần chiến đấu của những nghĩa sĩ Cần Giuộc?

Soạn rút gọn: 

- Điều kiện chiến đấu: Thiếu thốn, thô sơ, vũ khí không bằng quân địch.

- Tinh thần chiến đấu: Dũng cảm, kiên cường, bất chấp nguy hiểm, quyết chiến quyết thắng.

Câu hỏi: Hai câu 24, 25 thể hiện tình cảm, cảm xúc của ai trước sự hi sinh của những người nghĩa sĩ?

Soạn rút gọn: 

Tình cảm, cảm xúc:

• Nỗi đau xót, tiếc thương vô hạn trước tình cảm đau thương của dân tộc

• Lòng căm thù giặc sâu sắc

• Sự trân trọng, ngưỡng mộ trước những người phải hi sinh

Câu hỏi: Hai câu 28, 29 cho thấy tác giả quan niệm như thế nào về lẽ sống chết của người nghĩa sĩ?

Soạn rút gọn: 

Quan niệm:

• Sống phải biết vì nước, vì dân, hy sinh cho đại nghĩa là vinh quang

• Chết vì nước là chết vinh quang, không uổng phí cuộc đời

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Hình ảnh của người nghĩa sĩ đã được thể hiện khái quát trong hai câu đầu của văn bản như thế nào?

Soạn rút gọn: 

• Giới thiệu hình ảnh người nghĩa sĩ Cần Giuộc oai hùng, lẫm liệt.

• Nêu cao khí thế hào hùng, sôi nổi của cuộc chiến đấu.

Câu 2: Phân tích hình tượng người nghĩa sĩ Cần Giuộc được miêu tả từ câu 3 đến câu 15 và làm rõ:

a. Những đặc điểm nổi bật của hình tượng người nghĩa sĩ (ví dụ: hoàn cảnh xuất thân, điều kiện chiến đấu, hành động và tinh thần chiến đấu…)

b. Những điểm đặc sắc trong cách miêu tả, thể hiện hình tượng người nghĩa sĩ.

Soạn rút gọn: 

a. Đặc điểm nổi bật:

• Hoàn cảnh xuất thân: Nông dân yêu nước, không màng danh lợi

• Điều kiện chiến đấu: Thiếu thốn, vũ khí thô sơ

• Hành động: Dũng cảm, kiên cường, chiến đấu ngoan cường

• Tinh thần: Quyết tâm đánh giặc, căm thù giặc sâu sắc

• Tình cảm: Yêu nước, thương dân

b. Điểm đặc sắc:

• Miêu tả: Sử dụng nhiều biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, điển tích điển cố

• Ngôn ngữ: Giọng văn bi tráng, thể hiện niềm tiếc thương và sự tôn vinh

• Thể hiện: Phối hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự

Câu 3: Phân tích một đoạn hoặc một số câu trong bài mà theo bạn là đã thể hiện một cách sâu sắc, thấm thía tình cảm của nhân dân và của tác giả đối với sự hi sinh của người nghĩa sĩ Cần Giuộc.

Soạn rút gọn: 

Trong bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” của Nguyễn Đình Chiểu, có nhiều đoạn thể hiện sâu sắc tình cảm của nhân dân và tác giả đối với sự hi sinh của người nghĩa sĩ. Một trong những đoạn tiêu biểu có thể phân tích là:

“Hỡi ơi! Súng giặc đất rền; lòng dân trời tỏ. Mười năm công vỡ ruộng, chưa ắt còn danh nổi như phao; một trận nghĩa đánh Tây, thân tuy mất tiếng vang như mõ.”

Đoạn trích này thể hiện niềm đau đớn và tự hào xen lẫn của nhân dân đối với những người nghĩa sĩ đã hy sinh. Câu thơ cũng nói lên sự đánh đổi lớn lao: mười năm lao động cực nhọc trên ruộng đồng không thể sánh bằng một phút hi sinh vì nghĩa lớn, để lại tiếng thơm mãi mãi như tiếng mõ vang trong đêm tĩnh lặng.

Đây là sự ca ngợi sự hi sinh anh dũng của những người nghĩa sĩ, đồng thời cũng là lời nhắc nhở về giá trị của sự sống và cái chết khi đặt vào bối cảnh lịch sử đầy biến động.

Câu 4: Phân tích tác dụng của ngôn ngữ, giọng điệu trong việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả trước hành động chiến đấu và hi sinh của người nghĩa sĩ Cần Giuộc.

Soạn rút gọn: 

Ngôn ngữ của bài văn tế sử dụng những từ ngữ mộc mạc, gần gũi với đời sống hàng ngày của người dân, nhưng lại mang đầy sức mạnh biểu cảm và tình cảm sâu sắc.

Giọng điệu của bài văn tế thường là lâm li, thống thiết, phản ánh sự đau buồn, tiếc thương cho sự hy sinh của các nghĩa sĩ. 

Bài văn tế cũng thể hiện giọng điệu trầm hùng, bi thiết, với sức cổ vũ lớn, qua đó tôn vinh tinh thần yêu nước và lòng dũng cảm của những người nghĩa sĩ. 

Câu 5: Nêu chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài văn tế.

Soạn rút gọn: 

Chủ đề: Ca ngợi tinh thần yêu nước, dũng cảm, hy sinh của những người nghĩa sĩ Cần Giuộc trong cuộc chiến chống Pháp.

Cảm hứng chủ đạo: Lòng yêu nước nồng nàn, tinh thần yêu thương đồng bào sâu sắc và niềm tin vào sự bất tử của dân tộc.