BÀI 1. NHỮNG SẮC ĐIỆU THI CA

VĂN BẢN. TRÀNG GIANG

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Theo bạn, khi đứng trước cảnh trời nước mênh mông buổi hoàng hôn, con người thường dễ nảy sinh tâm trạng, nỗi niềm gì?

Soạn rút gọn:

Khi đứng trước cảnh trời nước mênh mông buổi hoàng hôn, con người thường dễ nảy sinh:

+ Nỗi buồn man mác và suy tư về cuộc đời

+ Nỗi nhớ nhung và sự mong chờ về những điều thân thương.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Bạn hình dung như thế nào về cảnh “nắng xuống, trời lên sâu chót vót?”

Soạn rút gọn:

Huy Cận đã vẽ nên một khung cảnh không gian ba chiều rộng lớn: có chiều cao (nắng xuống, trời lên), có chiều rộng (trời rộng) và cả chiều dài (sông dài), thậm chí là có cả độ “sâu”.

Câu hỏi: Những hình ảnh trong khổ thơ này bộc lộ tâm trạng gì của chủ thể trữ tình?

Soạn rút gọn:

Khổ thơ "Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng,...xanh tiếp bãi vàng" trong bài đã bộc lộ nỗi buồn mênh mông, vô định; sự cô đơn, lạc lõng trước cảnh vật và nỗi chán chường, thất vọng trước thực tại.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Xác định nội dung bao quát của bài thơ và nội dung chính của từng khổ thơ.

Soạn rút gọn: 

- Nội dung bao quát:

• Bài thơ miêu tả cảnh sông giang buồn bã, thuyền xuôi mái nước, và tâm trạng cô đơn, lạc lõng của người lính xa xứ.

- Nội dung chính của từng khổ thơ:

• Phần 1 (Hai khổ thơ đầu): Bức tranh thiên nhiên và tâm trạng của nhà thơ. 
• Phần 2 (Hai khổ thơ cuối): Tình yêu quê hương, đất nước thầm kín, sâu sắc.

Câu 2: Nhận xét về cách đặt nhan đề và nêu tác dụng của lời đề từ.

Soạn rút gọn:

Nhận xét về cách đặt nhan đề và tác dụng của lời đề từ:

• Nhan đề: Tràng Giang - "Dòng sông dài" - gợi tả cảnh sông nước mênh mông, rộng lớn.
• Lời đề từ: Thể hiện tâm trạng buồn sầu, cô đơn của chủ thể trữ tình.

Câu 3: Phân tích vai trò của vần, nhịp thơ trong việc thể hiện tâm trạng, cảm xúc của chủ thể trữ tình.

Soạn rút gọn:

• Vần: Vần bằng tạo cảm giác êm ái, du dương nhưng cũng có chút buồn thương.
• Nhịp thơ:
  • Bài thơ sử dụng nhịp 3/4, 4/3, 2/4, tạo cảm giác chập chờn, ngắt quãng.
  • Nhịp thơ thể hiện tâm trạng buồn sầu, bâng khuâng, chán chường của chủ thể trữ tình.

Câu 4: Theo bạn, trong sự tương phản với không gian “trời rộng", “sông dài", các hình ảnh “thuyền", “củi" (khổ 1), “cồn nhỏ", “bến cô liêu", (khổ 2), “bèo dạt…” (khổ 3), “chim nghiêng cánh nhỏ…” (khổ 4) biểu trưng cho điều gì?

Soạn rút gọn:

Sự tương phản này cho ta thấy sự lạc lõng, tâm trạng buồn sầu của tác giả khi đứng trước thiên nhiên rộng lớn như là cảm giác lạc lõng giữa cuộc đời không biết nên làm gì. Chính tác giả cảm nhận được con người quá nhỏ bé, không có sức kháng cự bất cứ điều gì đến từ tự nhiên.

Câu 5: Nêu chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Soạn rút gọn: 

• Chủ đề: Bài thơ Tràng Giang thể hiện chủ đề về nỗi buồn sầu, cô đơn, lạc lõng của con người trước cảnh vật quê hương rộng lớn, mênh mông trong bối cảnh xã hội đương thời.
• Cảm hứng chủ đạo: nỗi buồn sầu, cô đơn, lạc lõng của một tâm hồn lãng mạn, tinh tế trước cảnh vật quê hương và thực tại xã hội.

Câu 6: So sánh Tràng giang (Huy Cận) và Hoàng Hạc lâu (Thôi Hiệu) để làm rõ:

a. Những điểm tương đồng và khác biệt trong khổ thơ cuối.

b. Những điểm khác biệt về đề tài và hình thức thể loại giữa hai bài thơ.

Soạn rút gọn:

a. 

• Cả hai tác giả đều viết về khói sóng buổi hoàng hôn, cùng với nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương nhưng lạ có sự khác biệt tiêu biểu cho thơ cũ, thơ cổ điển, thơ mới, thơ hiện đại. 
• Thơ cũ, tả cảnh ngụ tình, gợi tâm trạng. Thơ mới, thơ của cái tôi với nỗi sầu nhân thế, cái sầu nội tâm không cần mượn tới ngoại cảnh vẫn có thể thể hiện được những cung bậc cảm xúc đa chiều.

b. 

Tràng giang: Thơ bảy chữ

Hoàng Hạc lâu: thất ngôn bát cú đường luật

Câu 7: Bài thơ Tràng giang được sáng tác theo phong cách nào? Căn cứ vào đâu để bạn kết luận như vậy?

Soạn rút gọn:

- Phong cách lãng mạn

- Căn cứ:

• Bài thơ thể hiện tâm trạng buồn bã, sầu muộn, cô đơn của tác giả trước cảnh sông nước mênh mông, hoang vắng.
• Giọng điệu chủ đạo của bài thơ là buồn bã, sầu muộn, nhưng cũng có xen lẫn những giây phút suy tư, chiêm nghiệm.
• Sử dụng nhiều hình ảnh thơ giàu sức gợi tả, gợi cảm như: "bến cô liêu", "khói hoàng hôn", "sóng gợn tíu", "chim chao chao", "lòng quê dợn dợn vời vời"…