BÀI 6. TRONG THẾ GIỚI CỦA GIẤC MƠ

VĂN BẢN. ĐÂY THÔN VĨ DẠ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC   

Câu 1: Những hồi ức về một cảnh, một người nào đó trong quá khứ thường gợi cho ta cảm xúc gì?

Soạn rút gọn:

Khi nhớ lại những hồi ức về một cảnh, một người trong quá khứ thường sẽ gợi lại cho ta những kỉ niệm, đó có thể là kỉ niệm vui, cũng có thể là kỉ niệm buồn, và ở đó luôn chất chứa những cảm xúc lâng lâng, bồi hồi khó quên.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Hình dung cảnh thôn Vĩ được gợi tả.

Soạn rút gọn:

Thôn Vĩ hiện lên với khung cảnh tươi mới, đầy màu sắc và ánh sáng của nắng vàng rực rỡ. Đó là một bức tranh sinh động, đẹp đẽ với đầy màu sắc trong trẻo, tràn đầy sức sống.

Câu hỏi: Chú ý sự chuyển đổi không gian, thời gian ở khổ thơ này

Soạn rút gọn:

Việc chuyển đổi không gian, thời gian ở khổ thơ thứ 2 giúp tạo nên sự thay đổi, biến chuyển trong tâm trạng của nhà thơ, từ sự nhớ nhung, yêu thương đến nỗi buồn, đau đớn trước sự chia ly.

Câu hỏi: Câu hỏi cuối bài thể hiện tâm trạng gì của chủ thể trữ tình?

Soạn rút gọn:

Câu thơ cuối bài là một câu hỏi tu từ thể hiện một nỗi niềm trăn trở của tác giả hay chính là chủ thể trữ tình, khiến ta cảm nhận rõ được tâm trạng đau khổ, cô đơn, hoài nghi của chủ thể trữ tình.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Câu hỏi ở dòng thơ thứ nhất là lời của ai nói với ai? Bạn hình dung như thế nào về cảnh và người thôn Vĩ qua khổ thơ 1?

Soạn rút gọn:

Câu hỏi “Sao anh không về chơi thôn Vĩ?” có thể là lời trách móc nhẹ nhàng, là lời mời gọi thân tình, thiết tha mà chân thành của người con gái thôn Vĩ. Nhưng ở đây cũng có thể là lời tự vấn của của chính tác giả Hàn Mặc Tử cùng với ước mơ thầm kín được trở về quê hương. 

Qua khổ thơ thứ nhất, ta hình dung được cảnh và người thôn Vĩ thật đẹp làm sao, cảnh vật hiện lên một vẻ thơ mộng, sáng trong và tràn đầy sức sống với toàn những gam màu đậm đặc tả sự tươi tốt của cảnh vật. Con người ở đó hiện lên với khuôn mặt chữ điền – nét đẹp biểu tượng của sự phúc hậu, hiền lành. 

Câu 2: Phong cảnh ở khổ thơ 2 có gì khác so với cảnh sông nước mà bạn từng biết? Từ “kịp” trong câu hỏi tu từ ở cuối khổ thơ cho thấy điều gì trong cảm quan của chủ thể trữ tình?

Soạn rút gọn:

Cảnh sông nước trong thơ Hàn Mặc Tử không chỉ là một cảnh sông nước đơn thuần như ta từng biết. Mà ở đó ta cảm nhận được cả tâm trạng của tác giả gửi gắm vào từng câu thơ. Đọc khổ thơ, ta cảm nhận được sự cô đơn, lắng đọng, hiu quạnh, sự cách rời chia đôi ngả của phong cảnh sông nước nơi đây. 

Từ “kịp” trong câu hỏi tu từ ở cuối khổ thơ cho ta thấy được tâm trạng với nỗi lo âu, phấp phỏng, và sự khát khao níu giữ của nhân vật trữ tình. Nó thể hiện một niềm thiết tha được gắn bó đến mãnh liệt nhưng lại ẩn chứa cả trong đó là sự vô vọng. 

Câu 3: “Khách đường xa” ở khổ thơ cuối có thể là ai? Từ những hình ảnh trong khổ thơ này, xác định mối liên hệ cảm xúc giữa chủ thể trữ tình và “em”.

Soạn rút gọn:

- “Khách đường xa” có thể là người quan trọng với tác giả. Được đặt sau động từ “mơ” càng nhấn mạnh cho nỗi niềm, sự xót xa, khát khao được gặp lại người xưa của nhân vật trữ tình. 

- Giữa chủ thể trữ tình và “em” dường như luôn có một khoảng cách. Giữa chủ thể trữ tình và “em” có một mạch ngầm cảm xúc chảy trôi trong tâm trí của chủ thể trữ tình nhưng lại huyền ảo đến vừa hư, vừa thực.

Câu 4: Xác định chủ thể của ba câu hỏi trong bài thơ. Ba câu hỏi này thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của người hỏi?

Soạn rút gọn:

Chủ thể của ba câu hỏi trong bài thơ chính là nhân vật trữ tình.

Câu hỏi đầu thực chất là một lời tự vấn, gợi mở về những kỉ niệm và gợi lại những hình ảnh đẹp trong quá khứ.

Câu hỏi thứ hai chính hé lộ một tâm trạng đầy bất an của tác giả.

Câu hỏi thứ ba bộc lộ nội tâm của người hỏi một cách trực tiếp hơn, mạnh mẽ hơn. Thể hiện sự giằng co vô thức giữa lí trí và tình cảm.

Câu 5: Nhận xét về sự thay đổi của ngoại cảnh và cảm xúc của chủ thể trữ tình qua ba khổ thơ.

Soạn rút gọn:

Qua ba khổ thơ, Hàn Mặc Tử đã sử dụng cảnh vật để phản ánh cảm xúc của chủ thể trữ tình, tạo nên sự thay đổi, phát triển trong tâm hồn chủ thể, từ sự yên bình, thanh thản đến sự u buồn, tuyệt vọng. Đây là một trong những đặc điểm nổi bật của thơ trữ tình Hàn Mặc Tử.

Câu 6: Yếu tố siêu thực trong bài thơ thể hiện qua những từ ngữ, hình ảnh nào? Phân tích ý nghĩa của những từ ngữ, hình ảnh đó.

Soạn rút gọn:

Yếu tố siêu thực trong bài thơ được thể hiện qua từ ngữ, hình ảnh:

+ “Thuyền” : “thuyền ai đậu bến sông trăng đó, có chở trăng về kịp tối nay?”. Hình ảnh thuyền và sông trăng và câu hỏi tu từ cũng là yêu tố siêu thực. Đây là biểu hiện của sự khát khao, mong mỏi và cả sự tuyệt vọng.

+ “Trăng”: Hình ảnh “trăng” rất hay xuất hiện trong thơ Hàn Mặc Tử, nhắc đến trăng là nhắc đến nỗi đau cả về thể xác lẫn tinh thần, bởi những người bị bệnh phong mỗi mùa trăng tới lại vô cùng đau đớn, đó không chỉ là nỗi đau về thể xác mà còn là tinh thần. Nhưng trong bài thơ thi nhân lại mong “trăng” về “kịp”. Có lẽ là chỉ khi nỗi đau xuất hiện nhà thơ mới nhận ra là bản thân đang còn sống nên mới mong chờ.

+ Sương khói: Hình ảnh sương khói trong bài thơ cũng mang yếu tố siêu thực. Sương khói mờ nhân ảnh, làm cho người đọc không thể nhìn rõ hình ảnh của người trong bài thơ. Điều này tạo nên một không gian mơ màng, u buồn, đầy nỗi niềm thương nhớ và tình yêu vô vọng.

Câu 7: Nêu chủ đề của bài thơ. Những biện pháp nghệ thuật nào góp phần thể hiện chủ đề đó?

Soạn rút gọn:

“Đây thôn Vĩ Dạ” thể hiện tình cảm tác giả đối với cảnh thiên nhiên tinh khôi cùng người cô gái nơi thôn Vĩ Dạ. Từ đó, cảm xúc của tác giả hiện lên một cách chân thực, mãnh liệt với tình yêu quê hương, yêu thiên nhiên, yêu con người xứ Huế mộng mơ và yêu cuộc sống tươi đẹp.

Để góp phần thể hiện chủ đề đó, tác giả đã sử dụng các biện pháp nghệ thuật: nhân hóa, so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ,…

* Bài tập sáng tạo: Vẽ một bức tranh thôn Vĩ Dạ theo tưởng tượng của bạn sau khi đọc bài thơ này.