CHỦ ĐỀ 10. SINH SẢN Ở SINH VẬT

BÀI 37: SINH SẢN Ở SINH VẬT

1. KHÁI NIỆM SINH SẢN

Câu 1: Quan sát Hình 37.1 và 37.2, em có nhận xét gì về số lượng bố mẹ tham gia sinh sản, đặc điểm cơ thể con ở sư tử và cây dâu tằm? Lấy ví dụ về sinh sản ở một số loài sinh vật khác.

Giải nhanh:

Sinh sản ở sư tử gồm 1 bố và 1 mẹ, con sinh ra mang đặc điểm của cả bố lẫn mẹ. Sinh sản ở cây dầu tây chỉ gồm 1 mẹ, đặc điểm của cây con giống hệt cây mẹ.

Câu 2: Dự đoán hình thức sinh sản ở sư tử và cây dâu tằm.

Giải nhanh:

Sư tử sinh sản hữu tính, dâu tây sinh sản vô tính.

Luyện tập: Hình ảnh nào trong hai hình ảnh sau thể hiện sự sinh sản ở sinh vật? Giải thích.

Giải nhanh:

Hình ảnh vịt mẹ và đàn vịt con thể hiện sinh sản ở sinh vật vì có sự tăng lên về số lượng cá thể mới (vịt con). 

2. SINH SẢN VÔ TÍNH Ở SINH VẬT

Quan sát Hình 37.3 và trả lời câu 3,4:

Câu 3: Nhận xét về sinh sản ở trùng biến hình bằng cách hoàn thành bảng sau:

Giải nhanh:

Câu 4: Ở trùng biến hình, trong sinh sản có sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái hay không? Vì sao?

Giải nhanh:

Không có sự kết hợp giữa giao tử đực và cái vì chỉ có một cơ thể ban đầu phân chia cho hai cơ thể con.

Câu 5: Quan sát Hình 37.4, hãy cho biết sinh sản ở cây dây nhện có điểm gì khác với sinh sản ở trùng biến hình.

Giải nhanh:

Cây con của cây dây nhện được tạo ra từ một bộ phận của cây mẹ. Còn trùng biến hình: cá thể con được tạo ra trực tiếp từ cơ thể mẹ.

Câu 6: Quan sát Hình 37.2 và 37.5, hãy cho biết cây con được hình thành từ bộ phận nào bằng cách hoàn thành bảng sau:

Giải nhanh:

Câu 7: Em hãy nhận xét đặc điểm và số lượng cây con trong Hình 37.5 và nêu vai trò của sinh sản vô tính

Giải nhanh:

Cây con sinh ra giống nhau và giống cây mẹ, số lượng cây con nhiều → giúp tạo ra số lượng lớn cá thể mới trong thời gian ngắn mà vẫn duy trì được một số đặc điểm tốt của cơ thể mẹ.

Câu 8: Sinh sản sinh dưỡng là gì?

Giải nhanh:

Sinh sản sinh dưỡng là hình thức sinh sản mà cơ thể mới được hình thành từ một bộ phận (rễ, thân, lá) của cơ thể mẹ.

Luyện tập: Nếu cắt từng lát cây khoai tây như hình bên cạnh thì mầm trên củ khoai tây có phát triển thành cây con được không? Vì sao?

Giải nhanh:

Không thể vì lượng chất dinh dưỡng ở một lát khoai tây không đủ để nảy mầm, sinh trưởng và phát triển. 

Câu 9: Quan sát Hình 37.6, hãy mô tả sinh sản vô tính ở thuỷ tức và giun dẹp. Gọi tên hình thức sinh sản vô tính phù hợp với mỗi loại.

Giải nhanh:

• Thuỷ tức: cơ thể mới được hình thành từ chồi con mọc lên cơ thể mẹ, chồi lớn lên có thể tách khỏi cơ thể mẹ → Sinh sản vô tính nảy chồi.
• Giun dẹp: cơ thể mới được hình thành từ việc phân mảnh cơ thể mẹ → Sinh sản vô tính phân mảnh.

Câu 10: Dự đoán đặc điểm cơ thể con so với nhau và so với cơ thể ban đầu.

Giải nhanh:

Cơ thể con giống nhau và giống với cơ thể ban đầu.

Luyện tập:

• Lấy một số ví dụ về hình thức sinh sản vô tính ở sinh vật.
• Vẽ sơ đồ một hình thức sinh sản vô tình và mô tả bằng lời.

Giải nhanh:

• Ví dụ:
• Sinh sản vô tính nảy chồi: khoai tây, gừng, thuỷ tức, san hô,...
• Sinh sản vô tính phân đôi: trùng đế giày, trùng biến hình,...
• Sinh sản vô tính phân mảnh: bọt biển, giun dẹp,...
• Sơ đồ:

• San hô sinh sản vô tính bằng cách mọc chồi. Cơ thể con mọc lên từ cơ thể mẹ nhưng không tách rời mà dính liền vào cơ thể mẹ

Câu 11: Quan sát Hình 37.7 đến 37.10, đọc đoạn thông tin và nêu một số ứng dụng của sinh sản vô tính trong thực tiễn.

Giải nhanh:

Nhân giống cây trồng bằng các phương pháp như giấm cành, chiết cành, ghép cành, nuôi cấy tế bào/mô ở thực vật.

Câu 12: Nêu cơ sở khoa học của các hình thức nhân giống vô tính cây trồng

Giải nhanh:

Dựa trên cơ sở của quá trình nguyên phân tế bào và đặc điểm của tế bào thực vật theo nguyên tắc tính toàn năng và khả năng biệt hóa của tế bào.

Luyện tập: Trong thực tiễn, con người sử dụng phương pháp giấm cành, chiết cành, ghép cành đối với những cây trồng nào?

Giải nhanh:

• Giâm cành: mía, sắn, hoa hồng, khoai lang,...
• Chiết cành: cham, cam, bưởi,...
• Ghép cành: một số cây ăn quả, cây cảnh.

Mở rộng: Hãy nếu những thành tựu trong thực tiễn nhờ ứng dụng nuôi cấy mô tế bào

Giải nhanh:

• Thành tựu: Nhân giống thành công chuối già Nam Mỹ, dâu tây chịu nhiệt,..
• Ứng dụng trong việc nhân nhanh các giống cây cảnh có giá trị cao như cây hoa lan, hoa hồng,…
• Ứng dụng trong việc nhân nhanh các giống cây ăn quả như chuối, dâu tây,…
• Ứng dụng trong việc nhân nhanh các giống cây dược liệu như đinh lăng,…

3. SINH SẢN HỮU TÍNH Ở SINH VẬT

Câu 13: Quan sát Hình 37.11, hãy nhận xét sự hình thành cơ thể mới. Vẽ lại sơ đồ sinh sản hữu tính ở người.

Giải nhanh:

• Giao tử đực kết hợp với giao tử cái (thụ tinh) → hợp tử → phôi và dần dần hình thành cơ thể mới.
• Sơ đồ: 

Câu 14: Vẽ và hoàn thành sơ đồ sau để phân biệt sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.

Giải nhanh:

Câu 15: Hãy dự đoán đặc điểm cá thể con được sinh ra hình thành từ sinh sản hữu tính

Giải nhanh:

Con mang đặc điểm của cả bố và mẹ.

Câu 16: Quan sát Hình 37.12, nêu các bộ phận của hoa.

Giải nhanh:

Hoa gồm nhị hoa, nhụy hoa, tràng hoa, đài hoa.

Câu 17: Quan sát Hình 37.13 và 37.14, phân biệt hoa lưỡng tính với hoa đơn tính bằng cách hoàn thành bảng sau: 

Giải nhanh:

Luyện tập: Vẽ sơ đồ thể hiện các giai đoạn sinh sản hữu tính ở thực vật

Giải nhanh:

Nhị và nhuỵ chín → Thụ phấn → Thụ tinh → Quả, hạt hình thành và lớn lên

Câu 18: Quan sát Hình 37.15 và đọc thông tin, hãy mô tả sự thụ phấn và sự thụ tinh bằng cách xác định thứ tự đúng của các sự kiện sau.

Giải nhanh:

Câu 19: Hãy phân biết thụ phấn và thụ tinh. Sản phẩm của sự thụ tinh ở thực vật có hoa là gì?

Giải nhanh:

• Sản phẩm của sự thụ tinh ở thực vật có hoa là hợp tử.

Câu 20: Quan sát Hình 37.16 và đọc thông tin, hãy cho biết quả được hình thành và lớn lên như thế nào?

Giải nhanh:

Sau khi thụ tinh: hợp tử → phôi, noãn → hạt chứa phôi, bầu nhuỵ → quả chứa hạt. Tế bào phân chia → Quả lớn lên, cánh hoá, nhị hoa, vòi nhuỵ khô và rụng.

Câu 21: Quả có vai trò gì đối với đời sống của cây và đời sống con người?

Giải nhanh:

• Đời sống của cây: bảo vệ hạt và giúp hạt phát tán, hấp dẫn động vật ăn quả giúp cho sự phát tán nòi giống.
• Đối với con người: là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng.

Luyện tập: Vẽ và hoàn thành sơ đồ về sinh sản hữu tính ở thực vật.

Giải nhanh:

Câu 22: Quan sát Hình 37.17 và 37.18, vẽ sơ đồ chung về sinh sản hữu tính ở động vật.

Giải nhanh:

Câu 23: Nêu một số hình thức sinh sản hữu tính ở động vật. Vẽ sơ đồ phân biệt các hình thức sinh sản đó.

Giải nhanh:

• Sơ đồ:

Câu 24: Dự đoán đặc điểm con sinh ra. Theo em, đặc điểm này có ý nghĩa gì đối với sinh vật?

Giải nhanh:

Con sinh ra mang những đặc điểm của cả hai bố mẹ → Tạo ra những cá thể mới đa dạng, kết hợp được các đặc tính tốt của bố và mẹ → Thích nghi tốt hơn.

Luyện tập:

• Hãy kể tên vật nuôi có hình thức sinh sản hữu tính là đẻ con hoặc đẻ trứng.
• Nêu vai trò của sinh sản hữu tính đối với sinh vật và trong thực tiễn.

Giải nhanh:

• Đẻ con: chó, mèo, trâu, bò, lợn,...
• Đẻ trứng: gà, vịt, ngan, ngỗng, cá, tôm,...
• Vai trò: duy trì nòi giống, kết hợp được các đặc tính tốt, giúp sinh vật thích nghi tốt hơn, tạo ra nguồn nguyên liệu cho sản xuất và thực phẩm.

Câu 25: Theo em, sinh sản hữu tính có những ưu điểm nào? Con người đã ứng dụng sinh sản hữu tính trong thực tiễn nhằm mục đích gì?

Giải nhanh:

• Ưu điểm: Tạo ra các cá thể mới đa dạng về các đặc điểm di truyền → thích nghi và phát triển trong điều kiện sống thay đổi.
• Mục đích: Chủ động tạo ra con giống vật nuôi, cây trồng theo nhu cầu; tạo ra con lai có sức sống tốt, năng suất cao.

BÀI TẬP

Câu 1: Quan sát hình bên:

a) Nêu hình thức sinh sản ở nấm men.

b) Nêu đặc điểm của nấm men con mới được hình thành.

Giải nhanh:

a) Sinh sản vô tính mọc chồi.

b) Đặc điểm: giống hệt nấm men ban đầu.

Câu 2: Lựa chọn đáp án đúng về quá trình sinh sản hữu tính ở thực vật.

A. Hình thành giao tử đực và giao tử cái - Thụ phấn - Thụ tinh - Kết hạt, tạo quả.

B. Hình thành giao tử đực và giao tử cái - Thụ tinh - Thụ phấn - Kết hạt, tạo quả.

C. Hình thành giao tử đực và giao tử cái - Thụ phấn - Kết hạt, tạo quả - Thụ tinh.

D. Hình thành giao tử đực và giao tử cái - Kết hạt, tạo quả - Thụ phấn - Thụ tinh.

Giải nhanh:

A.

Câu 3: Hoàn thành các đoạn thông tin sau bằng cách sử dụng các từ gợi ý: thụ tinh, hoa lưỡng tính, hoa đơn tính, sinh sản sinh dưỡng, sự thụ phấn.

a) Sự hình thành các cá thể mới từ cơ quan sinh dưỡng của mẹ được gọi là …(1)…

b) Hoa có bộ phận sinh sản đực hoặc cái. Một bông hoa như vậy được gọi là …(2)…

c) Sự chuyển hạt phần đến đầu nhụy của hoa trên cùng một cây hoặc trên một cây hoa khác cùng loài được gọi là …(3)…

d) Sự kết hợp của giao từ đực và cái được gọi là …(4)…

Giải nhanh:

(1) - sinh sản sinh dưỡng (2) - hoa đơn tính

(3) - sự thụ phấn (4) - thụ tinh

Câu 4: Nêu sự khác biệt giữa sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính ở thực vật bằng cách hoàn thiện bảng sau:

Giải nhanh:

Câu 5: Hãy nếu những phương pháp nhân giống vô tính ở thực vật trong thực tiễn và cho ví dụ.

Giải nhanh:

• Giâm cành: mía, sắn, hoa hồng, khoai lang,...
• Chiết cành: cham, cam, bưởi,...
• Ghép cành: một số cây ăn quả, cây cảnh.
• Nuôi cấy tế bào/mô ở thực vật: cà rốt, đinh lăng, lan hồ điệp.