CHỦ ĐỀ 1. NGUYÊN TỬ - NGUYÊN TỐ HÓA HỌC – SƠ LƯỢC VỀ BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC

BÀI 4: SƠ LƯỢC BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC

1. NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC

Câu 1: Quan sát Hình 4.1, em hãy cho biết:

a) Nguyên tử của những nguyên tố nào có cùng số lớp electron.

b) Nguyên tử của những nguyên tố nào có số electron ở lớp ngoài cùng bằng nhau.

Giải nhanh:

a) 

• 1 lớp electron: H, He.
• 2 lớp electron: Li, Be, B, C, N, O, F, Ne.
• 3 lớp electron: Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl, Ar.
• 4 lớp electron: K, Ca.

b) 

1 electron: H, Li, Na, K. 2 electron: He, Be, Mg, Ca.

3 electron: B, Al. 4 electron: C, Si.

5 electron: N, P. 6 electron: O, S.

7 electron: F, Cl. 8 electron: Ne, Ar.

Luyện tập: Dựa vào cơ sở nào để sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn?

Giải nhanh:

Dựa vào: số điện tích hạt nhân của nguyên tử, số lớp electron trong nguyên tử, tính chất hoá học của nguyên tố.

2. CẤU TẠO BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC

Câu 2: Dựa vào thông tin được cung cấp và Hình 4.2, em hãy cho biết bảng tuần hoàn được cấu tạo như thế nào?

Giải nhanh:

Gồm các nguyên tố hoá học mà vị trí được đặc trưng bởi ô nguyên tố, chu kì và nhóm. Các nguyên tố họ lanthanide và actinide xếp thành 2 hàng ở cuối bảng. Kim loại, phi kim và khí hiếm được phân biệt bằng ba màu xanh lá, hồng, cam.

Câu 3: Số hiệu nguyên tử của một nguyên tố hoá học cho biết những thông tin gì về nguyên tố đó?

Giải nhanh:

Số hiệu nguyên tử là số thứ tự của nguyên tố trong bảng tuần hoàn, cho biết số đơn vị điện tích hạt nhân = Số proton trong hạt nhân = Số electron trong nguyên tử.

Luyện tập: Cho biết những thông tin cơ bản về nguyên tố hoá học đã cho dưới đây:

Giải nhanh:

Nguyên tố trong hình là oxygen (O), số hiệu nguyên tử là 8, khối lượng nguyên tử là 16.

Câu 4: Quan sát Hình 4.4 và trả lời các câu sau:

a) Mỗi chu kì bắt đầu từ nhóm nào và kết thúc ở nhóm nào?

b) Em hãy chỉ ra sự tuần hoàn ở mỗi chu kì trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học.

Giải nhanh:

a) Mỗi chu kì bắt đầu từ nhóm IA và kết thúc ở nhóm VIIIA.

b) Số electron ở lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố trong một chu kì tăng dần từ trái sang phải.

Câu 5: Quan sát Hình 4.5, cho biết những nguyên tố nào có tính chất tương tự nhau.

Giải nhanh:

• Nhóm IA: H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr.
• Nhóm VIIA: F, Cl, Br, I, At, Ts.
• Nhóm VIIIA: He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, Og.

Luyện tập: Dựa vào hình 4.2, hãy hoàn thành các thông tin còn thiếu trong bảng sau:

Giải nhanh:

3. CÁC NGUYÊN TỐ KIM LOẠI

Câu 6: Dựa vào bảng tuần hoàn (Hình 4.2), em hãy cho biết vị trí (nhóm, chu kì) của các nguyên tố K, Mg, Al.

Giải nhanh:

Câu 7: Một kim loại ở thể lỏng trong điều kiện thường, được ứng dụng để chế tạo nhiệt kế. Đó là kim loại nào? Cho biết vị trí (chu kì, nhóm) của nguyên tố kim loại đó.

Giải nhanh:

Kim loại đó là thuỷ ngân (Hg), thuộc chu kì 6, nhóm IIB.

Luyện tập: Mỗi kim loại đều có vai trò và ứng dụng khác nhau trong đời sống, em hãy cho biết những kim loại nào thường được sử dụng để làm trang sức. Dựa vào hình 4.2, hãy cho biết vị trí (ô, chu kì, nhóm) trong bảng tuần hoàn

Giải nhanh:

Vàng, bạc thường được sử dụng để làm trang sức. 

• Vàng (Au): ô thứ 79, chu kì VI, nhóm IB.
• Bạc (Ag): ô thứ 47, chu kì V, nhóm IB.

4. CÁC NGUYÊN TỐ PHI KIM

Câu 8: Carbon, nitrogen, oxygen và chlorine là những nguyên tố phi kim phổ biến và gần gũi trong đời sống. Em hãy cho biết vị trí (nhóm, chu kì) của chúng trong bảng tuần hoàn.

Giải nhanh:

• Nguyên tố phi kim phổ biến: carbon, nitrogen, oxygen và chlorine

Vận dụng: Tìm hiểu qua thực tế, hãy cho biết nguyên tố phi kim nào có trong thành phần của kem đánh răng. Nguyên tố phi kim nào có trong thành phần muối ăn. Chúng thuộc chu kì và nhóm nào trong bảng tuần hoàn?

Giải nhanh:

Fluoride có trong thành phần của kem đánh răng, chloride có trong thành phần muối ăn.

5. NHÓM CÁC NGUYÊN TỐ KHÍ HIẾM

Câu 9: Sử dụng Hình 4.1, em hãy nhận xét về số electron lớp ngoài cùng trong nguyên tử của các nguyên tố khí hiếm.

Giải nhanh:

Số electron lớp ngoài cùng là 8 electron (trừ He).

Luyện tập: Vào những dịp lễ tết hay lễ hội, ở một số thành phố hay khu vui chơi giải trí công cộng, chúng ta thường nhìn thấy khinh khí cầu đủ màu sắc bay trên bầu trời. Theo em, người ta đã bớm khí nào vào khinh khí cầu trong số các khí: oxygen, helium, hydrogen. Giải thích sự lựa chọn đó?

Giải nhanh:

Người ta bơm khí hydrogen vì hydrogen nhẹ hơn không khí nên giúp khinh khí cầu có thể bay lơ lửng trong không trung.

BÀI TẬP

Câu 1: Trong bảng tuần hoàn, các nguyên tố hoá học được sắp xếp theo:

A. Thứ tự chữ cái trong từ điển.

B. Thứ tự tăng dần điện tích hạt nhân.

C. Thứ tự tăng dần số hạt electron lớp ngoài cùng.

D. Thứ tự tăng dần số hạt neutron.

Giải nhanh:

B.

Câu 2: Những nguyên tố hoá học nào sau đây thuộc cùng một nhóm?

A. O, S, Se                  B. N, O, F                 

C. Na, Mg, K                  D. Ne, Na, Mg

Giải nhanh:

A.

Câu 3: Những nguyên tố hoá học nào sau đây thuộc cùng một chu kì?

A. Li, Si, Ne                B. Mg, P, Ar               

C. K, Fe, Ag                    D. B, Al, In

Giải nhanh:

B.

Câu 4: Cho các nguyên tố sau: Ge, S, Br, Pb, C, Mo, Ba, Ar, Hg. Hãy sắp xếp chúng vào bảng dưới đây:

Giải nhanh:

Câu 5: Xác định vị trí (ô nguyên tố, chu kì, nhóm) của các nguyên tố sau trong bảng tuần hoàn:

a) Magnesium (Mg).

b) Neon (Ne).

Giải nhanh:

Câu 6: Tìm hiểu tự internet hay tài liệu (sách, báo), em hãy viết một đoạn thông tin về nguyên tố hoá học cần thiết cho sự hô hấp của con người và sinh vật trên Trái Đất.

Giải nhanh:

Oxygen cần thiết cho sự hô hấp của con người và sinh vật trên Trái Đất. Oxygen là chất khí không màu, không mùi, ít tan trong nước, nặng hơn không khí, hóa lỏng ở -183°C và oxygen lỏng có màu xanh nhạt.