CHỦ ĐỀ 4. ÂM THANH

BÀI 12: MÔ TẢ SÓNG ÂM

1. SÓNG ÂM

Câu 1: Tiến hành thí nghiệm 1:

a) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa sau khi gõ.

b) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ.

c) Mô tả chuyển động của dây đàn và cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy.

d) Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm gì giống nhau?

Giải nhanh:

a) Âm thoa rung. b) Mặt trống rung.

c) Dây đàn rung. d) Đều rung động qua lại vị trí cân bằng.

Mở rộng

Câu 1: Thực hiện các hoạt động sau và chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong mỗi trường hợp.

a) Căng dây chun (dây thun) trên hộp rỗng như Hình a) rồi gảy vài lần vào dây chun.

b) Thổi vào còi (Hình b).

Giải nhanh:

a) Trường hợp a: dây chun. b) Trường hợp b: còi.

Câu 2: Chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong tình huống mở đầu.

Giải nhanh:

Bộ phận dao động: miệng chai.

2. MÔI TRƯỜNG TRUYỀN ÂM

Câu 2: Tiến hành thí nghiệm 2 và trả lời các câu:

a) Học sinh A áp sát tai vào cạnh bàn có nghe rõ được tiếng gõ không?

b) Học sinh A áp tai vào quyển sách có nghe rõ được tiếng gõ không?

Giải nhanh:

a, b, Học sinh A có nghe rõ được tiếng gõ.

Câu 3: Thí nghiệm 2 cho thấy sóng âm truyền được qua môi trường nào?

Giải nhanh:

Sóng âm truyền được qua môi trường chất rắn.

Câu 4: Đề xuất một thí nghiệm khác để chứng tỏ sóng ấm truyền được trong chất rắn.

Giải nhanh:

Thí nghiệm: bạn A áp tai vào cửa sổ, bạn B dùng tay gõ nhẹ vào cửa sao cho bạn C đứng cạnh bạn A không nghe được tiếng gõ.

Mở rộng

Câu 1: Nói chuyện qua "điện thoại dây"

Dùng hai cốc giấy đục một lỗ nhỏ giữa đáy cốc, rồi luồn một sợi dây đồng mảnh (dài khoảng 3 đến 4m) qua lỗ nối hai cốc giấy với nhau như hình bên. Học sinh B áp tai vào cốc giấy lắng nghe, trong khi bạn A đang nói nhỏ vào miệng cốc.

a) Bạn B có nghe rõ tiếng nói của bạn A không?

b) Trong trò chơi này, tiếng nói của bạn A được truyền qua những môi trường nào?

Giải nhanh:

a) Bạn B có nghe rõ tiếng nói của bạn A.

b) Tiếng nói của bạn A được truyền qua môi trường rắn và khí.

Câu 2: Ngày xưa, để phát hiện tiếng vó ngựa hoặc tiếng chân đoàn người di chuyển, người ta thường áp tai xuống đất để nghe. Giải thích.

Giải nhanh:

Vì tiếng vó ngựa sẽ được truyền đi trong lòng đất, người ở xa có thể nghe và phát hiện ra trước khi những người đó đến.

Câu 5: Tiến hành thí nghiệm 3 và trả lời các Câu:

a) Sóng âm có truyền được trong nước không?

b) Khi đồng hồ reo, sóng âm truyền đến tai học sinh qua những môi trường nào?

Giải nhanh:

a) Sóng âm truyền được trong nước.

b) Sóng âm truyền đến tai học sinh qua môi trường khí, lỏng, rắn.

3. SỰ TRUYỀN SÓNG ÂM TRONG KHÔNG KHÍ

Luyện tập: Dựa vào nội dung giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái loa trong không khí (Hình 12.4), em hãy giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái trống trong không khí.

Giải nhanh:

Khi sóng âm phát ra từ một cái trống, mặt trống dao động → lớp không khí tiếp xúc với nó dao động: nén, dãn → lớp không khí kế tiếp dao động: dãn, nén → trong không khí xuất hiện các lớp không khí liên tục nén, dãn xen kẽ nhau.

Vận dụng: Mô tả hiện tượng xảy ra với ngọn nến trong thí nghiệm dưới đây khi người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa). Giải thích hiện tượng.

Giải nhanh:

Ngọn nến lay động do sóng âm phát ra từ loa làm màng loa dao động → sự nén, dãn liên tục của các lớp không khí xung quanh → không khí quanh nến dao động theo → ngọn nến lay động.

BÀI TẬP

Câu 1: Một số loài côn trùng như ruồi, muỗi hay ong khi bay sẽ phát ra tiêng vo ve. Tiếng vo ve ấy được phát ra từ bộ phận nào của chúng? Giải thích?

Giải nhanh:

Khi bay, các loài côn trùng đập cánh với tốc độ rất nhanh và đập rất nhiều lần → va đập vào không khí ở tốc độ cao → sóng âm → lớp không khí xung quanh dao động nén, dãn liên tục → âm thanh vo ve.

Câu 2: Nêu một ví dụ chứng tỏ sóng âm có thể truyền đi trong chất lỏng.

Giải nhanh:

VD: tàu ngầm sẽ phát ra sóng âm để phát hiện ra các vật thể trong cát đáy biển,…

Câu 3: Trong thí nghiệm như hình bên, khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa đặt gần đó cũng giao động theo. Thí nghiệm này chứng tỏ điều gì?

Giải nhanh:

Chứng tỏ sóng âm truyền được trong môi trường chất khí.