CHỦ ĐỀ 4. ÂM THANH

BÀI 12 MÔ TẢ SÓNG ÂM

1. SÓNG ÂM

Câu 1: Tiến hành thí nghiệm 1:

a) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa sau khi gõ.

b) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ.

c) Mô tả chuyển động của dây đàn và cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy.

d) Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm gì giống nhau?

Trả lời:

a) Âm thoa rung.

b) Mặt trống rung.

c) Chuyển động qua lại vị trí đứng yên ban đầu. Cảm giác: dây đàn rung.

d) Đều rung động qua lại vị trí cân bằng (hay vị trí đứng yên ban đầu).

Mở rộng

Câu 1: Thực hiện các hoạt động sau và chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong mỗi trường hợp.

a) Căng dây chun (dây thun) trên hộp rỗng như Hình a) rồi gảy vài lần vào dây chun.

b) Thổi vào còi (Hình b).

Trả lời:

a) Dây chun.

b) Còi.

Câu 2: Chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong tình huống mở đầu.

Trả lời:

Miệng chai.

2. MÔI TRƯỜNG TRUYỀN ÂM

Câu 2: Tiến hành thí nghiệm 2 và trả lời các Câu:

a) Học sinh A áp sát tai vào cạnh bàn có nghe rõ được tiếng gõ không?

b) Học sinh A áp tai vào quyển sách có nghe rõ được tiếng gõ không?

Trả lời:

a) Có 

b) Có.

Câu 3: Thí nghiệm 2 cho thấy sóng âm truyền được qua môi trường nào?

Trả lời:

Chất rắn

Câu 4: Đề xuất một thí nghiệm khác để chứng tỏ sóng ấm truyền được trong chất rắn.

Trả lời:

Bạn A áp tai vào cửa sổ bằng kính trong khi bạn B dùng tay gõ nhẹ vào cửa ở bên còn lại sao cho bạn C đứng cạnh bạn A không nghe được tiếng gõ.

Mở rộng

Câu 1: Nói chuyện qua "điện thoại dây"

Dùng hai cốc giấy đục một lỗ nhỏ giữa đáy cốc, rồi luồn một sợi dây đồng mảnh (dài khoảng 3 đến 4m) qua lỗ nối hai cốc giấy với nhau như hình bên. Học sinh B áp tai vào cốc giấy lắng nghe, trong khi bạn A đang nói nhỏ vào miệng cốc.

a) Bạn B có nghe rõ tiếng nói của bạn A không?

b) Trong trò chơi này, tiếng nói của bạn A được truyền qua những môi trường nào?

Trả lời:

a) Có.

b) Môi trường rắn (sợi dây đồng) và khí (không khí trong cốc giấy).

Câu 2: Ngày xưa, để phát hiện tiếng vó ngựa hoặc tiếng chân đoàn người di chuyển, người ta thường áp tai xuống đất để nghe. Giải thích.

Trả lời:

Vì những âm thanh này sẽ được truyền đi trong lòng đất, người ở xa có thể nghe và phát hiện ra trước khi những người đó đến.

Câu 5: Tiến hành thí nghiệm 3 và trả lời các Câu:

a) Sóng âm có truyền được trong nước không?

b) Khi đồng hồ reo, sóng âm truyền đến tai học sinh qua những môi trường nào?

Trả lời:

a) Có

b) 

• Khí: không khí trong cốc.

• Lỏng: nước trong bể.

• Rắn: cốc thuỷ tinh và thành bể.

3. SỰ TRUYỀN SÓNG ÂM TRONG KHÔNG KHÍ

Luyện tập: Dựa vào nội dung giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái loa trong không khí (Hình 12.4), em hãy giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái trống trong không khí.

Trả lời:

• Khi sóng âm phát ra từ một cái trống, mặt trống dao động.

• Dao động của mặt trống làm lớp không khí tiếp xúc với nó dao động: nén, dãn.

• Dao động này làm cho lớp không khí kế tiếp dao động: dãn, nén.

• Không khí xuất hiện các lớp không khí liên tục nén, dãn xen kẽ nhau.

Vận dụng: Mô tả hiện tượng xảy ra với ngọn nến trong thí nghiệm dưới đây khi người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa). Giải thích hiện tượng.

Trả lời:

• Hiện tượng: ngọn nến lay động khi người ta bật loa phát nhạc 

• Giải thích: sóng âm phát ra từ loa làm màng loa dao động, dẫn đến sự nén, dãn liên tục của các lớp không khí xung quanh => không khí quanh nến dao động theo khiến chúng ta nhìn thấy ngọn nến như lay động cùng tiếng nhạc.

BÀI TẬP

Câu 1: Một số loài côn trùng như ruồi, muỗi hay ong khi bay sẽ phát ra tiêng vo ve. Tiếng vo ve ấy được phát ra từ bộ phận nào của chúng? Giải thích?

Trả lời:

• Các loài côn trùng đập cánh với tốc độ rất nhanh và rất nhiều lần.

• Cánh của chúng va đập vào không khí ở tốc độ cao sẽ tạo ra sóng âm làm các lớp không khí xung quanh dao động nén, dãn liên tục 

Câu 2: Nêu một ví dụ chứng tỏ sóng âm có thể truyền đi trong chất lỏng.

Trả lời:

Tàu ngầm khi lặn xuống nước sẽ phát ra sóng âm để tìm kiếm, phát hiện ra các vật thể trôi nổi hoặc chìm sâu 

Câu 3: Trong thí nghiệm như hình bên, khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa đặt gần đó cũng giao động theo. Thí nghiệm này chứng tỏ điều gì?

Trả lời:

Sóng âm truyền được trong môi trường chất khí.