CHỦ ĐỀ 7. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT

BÀI 27 TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

1. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

Câu 1: Quá trình trao đổi khí ở thực vật, động vật diễn ra vào thời gian nào trong ngày?

Trả lời:

Suốt ngày đêm.

• Ở động vật: trong quá trình hô hấp.

• Ở thực vật: trong quá trình quang hợp và hô hấp.

Câu 2: Hãy cho biết cơ chế chung của sự trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường ngoài

Trả lời:

Tuân theo cơ chế khuếch tán: các phân tử di chuyển từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp

Câu 3: Nêu vai trò của sự trao đổi khí với cơ thể sinh vật

Trả lời:

Giúp cơ thể sinh vật trao đổi các chất khí (carbon dioxide, oxygen) với môi trường.

Câu 4: Cho biết mối liên quan giữa sự trao đổi khí và hô hấp tế bào.

Trả lời:

Quá trình trao đổi khí sẽ cung cấp nguyên liệu và đào thải sản phẩm khí thải cho quá trình hô hấp tế bào còn quá trình hô hấp tế bào chính là động lực thúc đẩy quá trình trao đổi khí diễn ra

Luyện tập: Hoàn thành bảng thông tin về sự trao đổi khí ở động vật, thực vật trong bảng sau:

Trả lời:

2. TRAO ĐỔI KHÍ Ở THỰC VẬT

Câu 5: Khí khổng thường phân bố ở lớp biểu bì mặt trên hay mặt dưới của lá cây?

Trả lời:

• Cây một lá mầm, ở cả biểu bì mặt trên và mặt dưới của lá.

• Cây hai lá mầm, chủ yếu ở biểu bì mặt dưới lá.

Câu 6: Quan sát Hình 27.1, mô tả cấu tạo của khí khổng phù hợp với chức năng trao đổi khí ở thực vật.

Trả lời:

Gồm 2 tế bào hình hạt đậu áp sát vào nhau, thành trong dày, thành ngoài mỏng.

=> Tạo nên một khe hở (lỗ khí) giữa hai tế bào hạt đậu

Câu 7: Dựa vào Hình 27.2, hãy cho biết những chất khí nào có thể di chuyển ra, vào qua các khí khổng.

Trả lời:

Khí oxygen và carbon dioxide 

Câu 8: Khí khổng có vai trò gì đối với cây?

Trả lời:

• Giúp các loại khí khuếch tán vào và ra khỏi lá.

• Thực hiện quá trình thoát hơi nước cho cây.

Câu 9: Quan sát Hình 27.3, hãy mô tả sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây khi cây quang hợp và hô hấp .

Trả lời:

• Khi quang hợp, khí khổng mở ra cho carbon dioxide khuếch tán vào khoang chứa khí, thực hiện quá trình quang hợp và khuếch tán ra oxygen.

• Khi hô hấp, khí khổng mở ra cho oxygen khuếch tán vào khoang chứa khí, thực hiện quá trình hô hấp tế bào và khuếch tán carbon dioxide ra 

Luyện tập: Sự trao đổi khí có vai trò gì đối với thực vật và đối với môi trường?

Trả lời:

• Thực vật: giúp cây lấy nguyên liệu phục vụ cho các quá trình quang hợp và hô hấp, thực hiện quá trình thoát hơi nước.

• Môi trường: giúp cân bằng lượng khí oxygen và carbon dioxide trong không khí

Vận dụng: Vì sao ban đêm không nên để nhiều hoa hoặc cây xanh trong phòng ngủ đóng kín cửa?

Trả lời:

• Vào ban đêm cây xanh ngừng quang hợp nhưng vẫn hô hấp.

è Dễ bị ngạt thở, bởi trong quá trình hô hấp cây lấy đi rất nhiều khí oxygen, đồng thời thải carbon dioxide ra ngoài không khí 

3. TRAO ĐỔI KHÍ Ở ĐỘNG VẬT

Câu 10: Kể tên các cơ quan thực hiện trao đổi khí ở động vật.

Trả lời:

Da, hệ thống ống khí, mang, phổi,…

Câu 11: Quan sát Hình 27.4, hãy cho biết các đại diện: giun đất, ruồi, cá, chó trao đổi khí qua các cơ quan nào.

Trả lời:

• Giun đất: da.

• Ruồi: hệ thống ống khí.

• Cá: mang.

• Chó: phổi.

Câu 12: Quan sát Hình 27.5, hãy:

• Nêu tên các cơ quan trong hệ hô hấp ở người.

• Mô tả đường đi của khí oxygen và carbon dioxide qua các cơ quan hô hấp ở người.

Trả lời:

(1) Khoang mũi, khí quản, phế quản, phổi và các phế nang trong phổi.

(2,1) Oxygen: khoang mũi → khi quản → phế quản → phổi → các phế nang → khuyếch tán vào máu → các tế bào trong cơ thể.

(2,2) Carbon dioxide: từ máu khuếch tán vào phế nang → đưa ra ngoài nhờ việc thở ra.

Câu 13: Vì sao khi tập thể dục hoặc vận động mạnh, sự trao đổi khí diễn ra nhanh hơn?

Trả lời:

• nhu cầu của cơ thể đối với năng lượng tăng lên. O₂ dùng vào việc phân giải những chất tạo năng lượng như đường, mỡ, protein... 

• Để nồng độ khí oxygen trong máu không bị giảm xuống do tiêu hao quá mức, khi tín hiệu thiếu oxygen được phát ra, cơ quan chuyên đảm trách cảm nhận nồng độ khí oxygen sẽ chuyển thông tin nên não. Quá trình trao đổi khí sẽ được đẩy nhanh để đáp ứng nhu cầu về khí oxygen của cơ thể.

Xác định các cơ quan trao đổi khí của các sinh vật trong bảng sau:

Trả lời:

BÀI TẬP

Câu 1: Vẽ sơ đồ mô tả đường đi của khí qua khí khổng ở lá cây trong quá trình quang hợp và quá trình hô hấp.

Trả lời:

Quang hợp:

Hô hấp:

Câu 2: Vào những ngày trời nắng nóng, sự trao đổi khí của cây diễn ra nhanh hay chậm? Vì sao?

Trả lời:

Vì khi nhiệt độ tăng cao, việc đóng mở khí khổng nhiều lần sẽ khiến tốc độ thoát hơi nước của cây tăng lên, gây mất nước, làm cho mô khô, lá bị đốt cháy,...

=> Cây phải giảm tốc độ trao đổi khí để giữ nước.

Câu 3: Vì sao khi bắt cá bỏ lên môi trường trên cạn sau một khoảng thời gian thì cá sẽ chết?

Trả lời:

Vì môi trường trên cạn có độ ẩm thấp và áp suất không khí lớn so với môi trường nước, làm mang bị xẹp, nắp mang dính chặt, diện tích trao đổi khí còn rất nhỏ và mang bị khô nên cá không hô hấp được

Câu 4: Em hãy tìm hiểu và thiết kế một khẩu trang sáng tạo, am toàn từ các vật liệu dễ tìm dùng để học khói, bụi.

Trả lời:

HS tự thực hiện