CHỦ ĐỀ 7. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT

BÀI 27: TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

1. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

Câu 1: Quá trình trao đổi khí ở thực vật, động vật diễn ra vào thời gian nào trong ngày?

Giải nhanh:

Diễn ra suốt ngày đêm.

Câu 2: Hãy cho biết cơ chế chung của sự trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường ngoài.

Giải nhanh:

Tuân theo cơ chế khuếch tán, di chuyển từ nơi có nồng độ cao → nồng độ thấp.

Câu 3: Nêu vai trò của sự trao đổi khí với cơ thể sinh vật

Giải nhanh:

Giúp sinh vật trao đổi các chất khí với môi trường.

Câu 4: Cho biết mối liên quan giữa sự trao đổi khí và hô hấp tế bào.

Giải nhanh:

Trao đổi khí và hô hấp tế bào có mối quan hệ mật thiết với nhau: Sự trao đổi khí ở cơ thể giúp sự trao đổi khí ở các tế bào diễn ra. Trao đổi khí lấy oxygen từ môi trường cung cấp cho quá trình hô hấp tế bào và giúp đào thải CO₂ được tạo ra từ hô hấp tế bào ra ngoài môi trường.

Luyện tập: Hoàn thành bảng thông tin về sự trao đổi khí ở động vật, thực vật trong bảng sau:

Giải nhanh:

2. TRAO ĐỔI KHÍ Ở THỰC VẬT

Câu 5: Khí khổng thường phân bố ở lớp biểu bì mặt trên hay mặt dưới của lá cây?

Giải nhanh:

Ở cây một lá mầm, khí khổng phân bố ở cả biểu bì mặt trên và mặt dưới của lá. Ở cây hai lá mầm, khí khổng tập trung chủ yếu ở biểu bì mặt dưới lá.

Câu 6: Quan sát Hình 27.1, mô tả cấu tạo của khí khổng phù hợp với chức năng trao đổi khí ở thực vật.

Giải nhanh:

Khí khổng gồm 2 tế bào hình hạt đậu áp sát vào nhau. Các tế bào này có thành trong dày, thành ngoài mỏng tạo nên một khe hở (lỗ khí) giữa hai tế bào hạt đậu.

Câu 7: Dựa vào Hình 27.2, hãy cho biết những chất khí nào có thể di chuyển ra, vào qua các khí khổng.

Giải nhanh:

Khí O₂ và CO₂ có thể di chuyển ra, vào qua các khí khổng.

Câu 8: Khí khổng có vai trò gì đối với cây?

Giải nhanh:

Giúp các loại khí khuếch tán vào và ra khỏi lá, thực hiện thoát hơi nước cho cây.

Câu 9: Quan sát Hình 27.3, hãy mô tả sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây khi cây quang hợp và hô hấp.

Giải nhanh:

Khi cây quang hợp, khí khổng mở ra cho CO₂ khuếch tán vào khoang chứa khí, tiến hành quang hợp và khuếch tán ra O₂ ngoài môi trường. Khi cây hô hấp, khí khổng mở ra cho O₂ khuếch tán vào khoang chứa khí, thực hiện hô hấp tế bào và khuếch tán CO₂ ra ngoài môi trường.

Luyện tập: Sự trao đổi khí có vai trò gì đối với thực vật và đối với môi trường?

Giải nhanh:

• Đối với thực vật: giúp cây lấy nguyên liệu cho quang hợp và hô hấp, đồng thời thoát hơi nước.
• Đối với môi trường: cân bằng lượng khí O₂ và CO₂ trong không khí.

Vận dụng: Vì sao ban đêm không nên để nhiều hoa hoặc cây xanh trong phòng ngủ đóng kín cửa?

Giải nhanh:

Vì ban đêm, cây tiến hành hô hấp. Nếu trong phòng ngủ đóng kín cửa để nhiều hoa hoặc cây xanh sẽ rất dễ bị ngạt thở, bởi trong quá trình hô hấp cây lấy đi rất nhiều khí O₂, đồng thời thải CO₂.

3. TRAO ĐỔI KHÍ Ở ĐỘNG VẬT

Câu 10: Kể tên các cơ quan thực hiện trao đổi khí ở động vật.

Giải nhanh:

Da, hệ thống ống khí, mang, phổi,...

Câu 11: Quan sát Hình 27.4, hãy cho biết các đại diện: giun đất, ruồi, cá, chó trao đổi khí qua các cơ quan nào.

Giải nhanh:

Giun đất trao đổi khí qua da, ruồi trao đổi khí qua hệ thống ống khí, cá trao đổi khí qua mang, chó trao đổi khí qua phổi.

Câu 12: Quan sát Hình 27.5, hãy:

• Nêu tên các cơ quan trong hệ hô hấp ở người.
• Mô tả đường đi của khí oxygen và carbon dioxide qua các cơ quan hô hấp ở người.

Giải nhanh:

• Các cơ quan: khoang mũi, khí quản, phế quản, phổi và các phế nang.
• Đường đi của O₂: khoang mũi → khi quản → phế quản → phổi → các phế nang → khuyếch tán vào máu → các tế bào trong cơ thể.
• Đường đi của CO₂: từ máu → phế nang → đưa ra ngoài nhờ việc thở ra.

Câu 13: Vì sao khi tập thể dục hoặc vận động mạnh, sự trao đổi khí diễn ra nhanh hơn?

Giải nhanh:

Vì khi tập thể dục hoặc vận động mạnh, nhu cầu năng lượng của cơ thể tăng lên. Phần lớn O₂ trong cơ thể đều dùng vào việc phân giải những chất tạo năng lượng. Để nồng độ O₂ trong máu không bị giảm xuống, cơ quan cảm nhận nồng độ O₂ sẽ chuyển thông tin nên não. Quá trình trao đổi khí sẽ được đẩy nhanh để đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

Xác định các cơ quan trao đổi khí của các sinh vật trong bảng sau:

Giải nhanh:

BÀI TẬP

Câu 1: Vẽ sơ đồ mô tả đường đi của khí qua khí khổng ở lá cây trong quá trình quang hợp và quá trình hô hấp.

Giải nhanh:

Sơ đồ mô tả đường đi của khí qua khí khổng ở lá cây trong quá trình quang hợp:

Sơ đồ mô tả đường đi của khí qua khí khổng ở lá cây trong quá trình hô hấp:

Câu 2: Vào những ngày trời nắng nóng, sự trao đổi khí của cây diễn ra nhanh hay chậm? Vì sao?

Giải nhanh:

Vì nhiệt độ tăng cao, đóng mở khí khổng nhiều lần sẽ tăng tốc độ thoát hơi nước → Cây phải giảm tốc độ trao đổi khí để giữ nước.

Câu 3: Vì sao khi bắt cá bỏ lên môi trường trên cạn sau một khoảng thời gian thì cá sẽ chết?

Giải nhanh:

Vì môi trường trên cạn có độ ẩm thấp và áp suất không khí > môi trường nước. Áp suất không khí làm mang bị xẹp, nắp mang dính chặt, diện tích trao đổi khí còn rất nhỏ và mang bị khô nên cá không hô hấp được

Câu 4: Em hãy tìm hiểu và thiết kế một khẩu trang sáng tạo, am toàn từ các vật liệu dễ tìm dùng để học khói, bụi.

Giải nhanh:

HS tự thực hiện.