CHỦ ĐỀ 7. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT

BÀI 23 QUANG HỢP Ở THỰC VẬT

1. QUÁ TRÌNH QUANG HỢP

Câu 1: Quan sát Hình 23.1, hãy cho biết các chất tham gia và các chất được tạo thành trong quá trình quang hợp.

Trả lời:

• Tham gia: ánh sáng mặt trời, carbon dioxide, nước, chất khoáng.

• Tạo thành: chất hữu cơ (glucose, tinh bột), oxygen.

Câu 2: Lá cây lấy các nguyên liệu để thực hiện quá trình quang hợp từ đâu?

Trả lời:

Từ môi trường (không khí và đất)

Câu 3: Hoàn thành sơ đồ sau:

Trả lời:

Câu 4: Quan sát Hình 23.2, hãy xác định:

• Nguồn cung cấp năng lượng cho thực vật thực hiện quá trình quang hợp.

• Các chất vô cơ đã được lá cây sử dụng để tổng hợp nên glucose trong quá trình quang hợp.

• Dạng năng lượng đã được chuyển hoá trong quá trình quang hợp.

Trả lời:

• Ánh sáng mặt trời.

• H₂O (nước), CO2 (carbon dioxide).

• Quang năng (ánh sáng mặt trời) → hoá năng (năng lượng).

Câu 5: Vì sao nói: "Trong quá trình quang hợp, trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng luôn diễn ra đồng thời và có mối quan hệ chặt chẽ."?

Trả lời:

• 2 quá trình này luôn đi cùng với nhau.

• Không có quá trình trao đổi chất, cây sẽ không có nguyên liệu để thực hiện quá trình chuyển hoá năng lượng.

=> Hai quá trình này luôn diễn ra đồng thời và có mối quan hệ chặt chẽ.

Luyện tập: Hoàn thành bảng thông tin sau:

Trả lời:

Vận dụng: Tại sao khi trời nắng, đứng dưới bóng cây thường có cảm giác dễ chịu hơn khi sử dụng ô để che?

Trả lời:

Vì lá cây thoát hơi nước thường xuyên làm hạ nhiệt độ môi trường xung quanh tán lá

2. VAI TRÒ CỦA LÁ VỚI CHỨC NĂNG QUANG HỢP

Quan sát Hình 23.3, hãy cho biết:

Câu 6: Ở hầy hết các loài cây, phiến lá thường có bản dẹt và rộng. Đặc điểm này có vai trò gì trong quá trình quang hợp?

Trả lời:

Thu nhận ánh sáng trong quá trình quang hợp

Câu 7: Mạng gân lá dày đặc có vai trò gì trong quá trình quang hợp?

Trả lời:

Dẫn nước cho quá trình quang hợp và dẫn các sản phẩm quang hợp đến các cơ quan khác

Quan sát Hình 23.4, hãy cho biết:

Câu 8: Bào quan lục lạp trong tế bào thịt lá có vai trò gì với chức năng quang hợp?

Trả lời:

Chứa chất diệp lục có khả năng hấp thu và chuyển hoá năng lượng ánh sáng.

Câu 9: Vai trò của khí khổng trong quá trình quang hợp.

Trả lời:

Giúp khí carbon dioxide , oxygen, hơi nước đi vào và đi ra khỏi lá một cách dễ dàng.

Luyện tập: Hãy cho biết đặc điểm và vai trò của phiến lá, gân lá, lục lạp, khí khổng trong quá trình quang hợp

Trả lời:

Vận dụng: Ở một số cây có lá tiêu biến thì quá trình quang hợp diễn ra ở bộ phận nào?

Trả lời:

Ở thân cây - bộ phận có màu xanh tươi, chứa diệp lục

3. CÁC YẾU TỐ ÁNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH QUANG HỢP

Câu 10: Liệt kê một số yếu tố môi trường ảnh hưởng đến quang hợp

Trả lời:

• Ánh sáng

• Nước

• Carbon dioxide

• Nhiệt độ

Câu 11: Cho ví dụ chứng tỏ các loài cây khác nhau có nhu cầu ánh sáng khác nhau

Trả lời:

• Ưa sáng: phi lao, lúa, ngô,... Có nhu cầu chiếu sáng cao, cường độ ánh sáng mạnh, thường mọc nơi quang đãng hoặc có thân cao, tán lá phân bố ở tầng trên của tán rừng.

• Ưa bóng: lá lốt, dương xỉ,... Có nhu cầu chiếu sáng thấp, thường mọc dưới tán cây khác hoặc nơi có bóng râm.

Câu 12: Nêu ảnh hưởng của nước đến quá trình quang hợp của thực vật.

Trả lời:

• Là nguyên liệu của quá trình quang hợp, là yếu tố tham gia vào việc đóng, mở khí khổng để trao đổi khí.

• Khi lá no nước, hiệu quả quang hợp cao.

• Khi thiếu nước từ 40-60%, quang hợp giảm mạnh 

• Có vai trò đối với sự dẫn truyền các sản phẩm được tổng hợp trong quá trình quang hợp từ lá đến các bộ phận khác.

Câu 13: Quan sát đồ thị Hình 23.6, hãy:

• Nhận xét về ảnh hưởng của hàm lượng khí carbon dioxide đến cường độ quang hợp ở cây bí đỏ và cây đậu.

• Cho biết nồng độ khí carbon dioxide trong không khí đạt bao nhiêu thì cây có thể quang hợp.

• Dựa đoán nếu hàm lượng khí carbon dioxide trong không khí quá cao thì quang hợp của cây sẽ như thế nào.

Trả lời:

• Cùng nồng độ khí carbon dioxide nhưng cây bí đỏ có cường độ quang hợp cao hơn cây đậu do chúng có nhu cầu khác nhau.

• 0,008 đến 0,01%.

• Cây có thể sẽ chết vì ngộ độc.

Câu 14: Quan sát đồ thị Hình 23.7, hãy xác định:

• Nhiệt độ tối ưu cho quang hợp ở cây khoai lang, cây cà chua, cây dưa chuột.

• Nhiệt độ môi trường mà quang hợp diễn ra bình thường ở phần lớn thực vật.

Trả lời:

• Cây khoai lang: 30^oC - 40^oC.

• Cây cà chua: 25^oC - 35^oC.

• Cây dưa chuột: 20^oC - 25^oC.

• 25^oC đến 35^oC.

Câu 15: Khi nhiệt độ môi trường quá cao (trên 40^oC) hoặc quá thấp (dưới 0^oC) thì quang hợp ở thực vật sẽ diễn ra như thế nào? Vì sao?

Trả lời:

Bị giảm hoặc ngừng trệ vì các lục lạp hoạt động kém hoặc bị phá huỷ

Luyện tập: Khi trồng và chăm sóc cây xanh, chúng ta cần chú ý đến những yếu tố nào để giúp cây quang hợp tốt? Cho ví dụ.

Trả lời:

• Ánh sáng: ưa sáng hay ưa bóng.

• Nước: nguồn nước sạch, dồi dào.

• Carbon dioxide: nồng độ vào khoảng 0,008 đến 0,01%.

• Nhiệt độ: tối ưu nhất vào khoảng 25^oC đến 35^oC.

Vận dụng:

• Vì sao nhiều loại cây cảnh trồng trong nhà mà vẫn xanh tốt? Kể tên một số loại cây có thể trồng được trong nhà.

• Vì sao trong trồng trọt nên trồng cây với mật độ phù hợp?

Trả lời:

Thường là cây ưa bóng, không cần cường độ chiếu sáng mạnh, thời gian chiếu sáng dài để phát triển. Một số loại: cây lưỡi hổ, cây kim tiền, cây vạn thiên thanh, cây ngũ gia bì,...

Đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng, nước, ánh sáng,... Cần thiết cho quá trình phát triển của cây, giúp đạt được hiệu quả quang hợp mạnh nhất và thu được năng suất cao nhất.

Câu 16: Hãy cho biết quang hợp của thực vật có vai trò gì với môi trường và đời sống con người. Cho ví dụ

Trả lời:

• Tạo ra chất hữu cơ cung cấp cho các sinh vật khác: voi, huơu, nai,... ăn cỏ, khỉ ăn hoa quả trên cây,...

• Cân bằng hàm lượng khí carbon dioxide và oxygen trong không khí.

Câu 17: Vì sao quang hợp ở thực vật giúp cân bằng hàm lượng carbon dioxide và oxygen trong không khí?

Trả lời:

 Cây xanh lấy khí carbon dioxide từ không khí và trả về khí oxygen, trong khi hoạt động sống của các sinh vật khác lại ngược lại

=> Giúp điều hoà, cân bằng hàm lượng của hai loại khí này.

Luyện tập: Trình bày ý nghĩa của việc trồng và bảo vệ cây xanh.

Trả lời:

• Tăng lượng khí oxygen, giảm lượng khí carbon dioxide trong không khí, cải thiện tình trạng trái đất nóng lên, hiệu ứng nhà kính,...

• Giữ nước, giữ đất, hạn chế các hiện tượng lũ quét, sạt lở đất vào mùa mưa, hạn hán vào mùa khô.

• Là nhân tố quan trọng trong việc điều hòa khí hậu, tạo ra nguồn thức ăn, nơi ở cho các sinh vật khác.

Vận dụng: Việc xây dựng các công viên cây xanh trong các khu đô thị, khu công nghiệp có vai trò như thế nào?

Trả lời:

• Giảm carbon dioxide và khí thải, tăng oxygen.

• Ngăn cản và giảm lượng khói bụi trong không khí.

BÀI TẬP

Câu 1: Trình bày đặc điểm các bộ phận của lá cây phù hợp với chức năng quang hợp

Trả lời:

• Lá cây dạng bản dẹt, phiến lá rộng: thu nhận được nhiều ánh sáng.

• Tế bào lá có nhiều lục lạp, chứa chất diệp lục: hấp thu và chuyển hoá năng lượng ánh sáng.

• Khí khổng nằm ở lớp biểu bì của lá, có vai trò chính trong quá trình trao đổi khí và thoát hơi nước.

• Gân lá: vận chuyển nước đến lục lạp và vận chuyển chất hữu cơ từ lục lạp về cuống lá, từ đó vận chuyển đến các bộ phận khác của cây

Câu 2: Quang hợp có ý nghĩa như thế nào với sự sống của các sinh vật trên Trái Đất? Những sinh vật nào có thể quang hợp?

Trả lời:

• Cung cấp chất hữu cơ và năng lượng cải thiết cho sự sống.

• Cân bằng lượng oxygen và carbon dioxide trong không khí.

Sinh vật tự dưỡng 

Câu 3: Vì sao trong bể kính nuôi cá cảnh, người ta thường cho vào các loại cây thuỷ sinh (ví dụ: rong đuôi chó)?

Trả lời:

Để giúp cá hô hấp tốt hơn:

• Trong môi trường nước có rất ít khí oxygen.

• Trong quá trình quang hợp sẽ hấp thụ khí carbon dioxide và thải khí oxygen vào trong nước,cung cấp oxygen cho cá cảnh 

Câu 4: Vì sao trong nông nghiệp, để tăng năng suất, người ta thường dùng đèn để chiếu sáng vào ban đêm ở một số loại cây trồng?

Trả lời:

• Nhiều loại cây là cây ngày dài, cần nhiều ánh sáng và thời gian chiếu sáng lâu.

• Giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt hơn, cho năng suất cao và còn có thể thu hoạch sớm.

Câu 5: Hãy nêu một số hoạt động bảo vệ cây xanh ở trường học của em

Trả lời:

• Tổ chức các phong trào: phủ xanh đất trống đồi trọc, tết trồng cây vào mùa xuân,...

• Chăm sóc cây trồng ở vườn trường.