BÀI 19. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUANG HỢP 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Đưa chậu cây hoa giấy trồng ngoài sáng vào trong nhà, em hãy dự đoán hiện tượng xảy ra đối với cây hoa giấy sau 1 thời gian (khoảng một tháng). Dựa vào phương trình tổng quát của quang hợp, cho biết những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiện tượng đó.

Giải nhanh:

• Hiện tượng: Cây bị héo, vàng lá, úa lá, còi cọc. 
• Yếu tố ảnh hưởng: Ánh sáng, nước, carbon dioxide, nhiệt độ.

I. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUANG HỢP

1. Ánh sáng

Câu 1: Lấy ví dụ cây ưa ánh sáng mạnh và cây ưa ánh sáng yếu.

Giải nhanh:

• Cây ưa ánh sáng mạnh: cây hoa giấy, cây hoa sứ.
• Cây ưa ánh sáng yếu: cây tầm gửi, cây sâm ngọc linh.

Câu hỏi 1: Quan sát hình 19.2, cho biết cây nào ưa ánh sáng mạnh và cây nào ưa ánh sáng yếu? Vì sao?

Giải nhanh:

• Cây ưa sáng yếu: Cây trầu không, vì có phiến lá thường rộng, màu xanh sẫm, cây thấp nhỏ mọc dưới bóng cây khác.
• Cây ưa sáng mạnh: Cây bạch đàn, vì có phiến lá nhỏ, màu xanh sáng, thân cây cao lớn, thường mọc ở nơi quang đãng.

Vận dụng 1

Câu hỏi: Vì sao trong nông nghiệp để tăng năng suất một số loại cây trồng người ta thường dùng đèn chiếu sáng vào ban đêm?

Giải nhanh:

Để cung cấp đủ cường độ ánh sáng và thời gian chiếu sáng thích hợp để kích thích quá trình quang hợp tích lũy vật chất trong cây → cây sinh trưởng và phát triển tốt.

Câu 2: Từ kết quả trong bảng 19.1, cho biết ánh sáng mạnh hay yếu có ảnh hưởng đến quang hợp ở rong đuôi chó như thế nào.

Giải nhanh:

Khi ánh sáng mạnh thì cây quang hợp mạnh, giải phóng ra nhiều khí oxygen. Khi ánh sáng yếu thì cây quang hợp yếu, giải phóng ra ít khí oxygen.

Vận dụng 2

Câu hỏi: Vì sao nhiều giống cây trồng muốn thu năng suất cao thì không nên trồng cây với mật độ quá dày? Nêu ví dụ?

Giải nhanh:

Vì trồng quá dày khiến cây thu nhận được ít ánh sáng hơn → quang hợp yếu, chất hữu cơ tạo thành ít hơn → Năng suất thấp.

Vận dụng 3

Câu hỏi: Vì sao nhiều giống cây cảnh trồng ở chậu để trong nhà vẫn xanh tốt? Nêu ví dụ?

Giải nhanh:

Vì những cây cảnh này có nhu cầu ánh sáng không cao (ưa bóng) nên khi đặt trong nhà vẫn có thể quang hợp được và phát triển xanh tốt.

2. Carbon dioxide

Câu 3: Đọc thông tin ở bảng 19.2 và cho biết ảnh hưởng của nồng độ carbon dioxide đến quang hợp ở cây đậu xanh và cây bí đỏ.

Giải nhanh:

Nồng độ CO₂ tăng từ 0,03% → 0,1% thì cường độ quang hợp tăng. Nhưng khi nồng độ CO₂ tăng lên quá cao (0,4%) thì cường độ quang hợp giảm.

Câu 4: So sánh cường độ quang hợp ở cây đậu xanh và cây bí đỏ ở cùng một nồng độ carbon dioxide. Từ đó có thể rút ra kế luận gì?

Giải nhanh:

Ở cùng nồng độ CO₂, cường độ quang hợp của cây đậu xanh luôn < cây bí đỏ → Ở cùng một nồng độ CO₂, thì cường độ quang hợp ở mỗi loại cây là khác nhau.

3. Nước

Câu 5: Nêu ảnh hưởng của nước đến quá trình quang hợp ở cây xanh

Giải nhanh:

Nước là nguyên liệu quang hợp ở cây xanh. Khi cây hấp thụ đủ nước, quang hợp diễn ra bình thường. Khi cây thiếu nước, khí khổng đóng lại, lượng CO₂ khuếch tán vào lá cây giảm dẫn đến quang hợp giảm.

Câu hỏi 2: Lấy ví dụ cây có nhu cầu nước khác nhau ở mỗi giai đoạn phát triển?

Giải nhanh:

Ví dụ: Cây mía khi mới trồng cần tưới nước thường xuyên, đến khi có đốt thì không cần tưới nước nữa.

Vận dụng 4

Câu hỏi: Kể tên những cây cần nhiều nước, những cây cần ít nước ở địa phương?

Giải nhanh:

• Cây cần nhiều nước: cây lúa, cây xu hào, cây ca cao, cây xoài,...
• Cây cần ít nước: cây cọ, cây hoa giấy, cây hải quỳ, cây xương rồng...

Vận dụng 5

Câu hỏi: Vì sao trong trồng trọt muốn thu được năng suất cao thì cần tưới đủ nước cho cây trồng?

Giải nhanh:

Vì tưới đủ nước giúp cây quang hợp hiệu quả → Cây sinh trưởng phát triển tốt, tạo thành nhiều chất hữu cơ giúp thu được năng suất cao.

4. Nhiệt độ

Câu 6: Nêu ảnh hưởng của nhiệt độ đến quá trình quang hợp ở cây xanh

Giải nhanh:

Quang hợp chỉ diễn ra bình thường ở 20-30^oC. Khi nhiệt độ quá cao/thấp thì quá trình quang hợp bị giảm hoặc bị ngưng trệ.

Câu 7: Đọc thông tin bảng 19.3, cho biết ảnh hưởng của nhiệt độ đến quang hợp ở cây cà chua. Cây quang hợp mạnh nhất ở nhiệt độ nào?

Giải nhanh:

Ở 13 độ C, cây cà chua quang hợp yếu. Ở 21 độ C, cây cà chua quang hợp mạnh. Ở 35 độ C, cây cà chua ngưng quang hợp

Câu 8: Có phải cứ tăng nhiệt độ là cường độ quang hợp sẽ tăng lên không?

Giải nhanh:

Không phải cứ tăng nhiệt độ là cường độ quang hợp sẽ tăng. Nếu tăng nhiệt độ trên mức trung bình 20-30 độ C, thì quá trình quang hợp bị ngưng trệ.

Vận dụng 6

Câu hỏi: Vì sao trong thực tiễn người ta cần chống nóng và chống rét cho cây?

Giải nhanh:

Vì các biện pháp đó giúp tạo điều kiện nhiệt độ thuận lợi cho quá trình quang hợp, cây sẽ tạo được nhiều chất hữu cơ, giúp cây lớn nhanh và sinh trưởng tốt.

II. Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA VIỆC TRỒNG VÀ BẢO VỆ CÂY XANH.

Câu 9: Cho biết hậu quả của việc cháy rừng và chặt phá rừng đầu nguồn.

Giải nhanh:

Hậu quả: thiên tai, diện tích rừng giảm khiến lượng oxygen giảm, lượng carbon dioxide tăng gây hiện tượng hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu.

Câu 10: Quan sát hình 19.4 và đọc thông tin mục II, cho biết.

a. Vai trò của cây xanh. Các vai trò này do đâu mà có.

b. Ý nghĩa việc trồng và bảo vệ cây xanh.

Giải nhanh:

a. Cung cấp nguyên liệu, nhiên liệu, thuốc chữa bệnh; tổng hợp chất hữu cơ, cung cấp thức ăn và nơi ở cho sinh vật; hút khí CO₂ → bắt nguồn từ nhu cầu thực tiễn.

b. Đảm bảo thì sẽ làm giảm thảm hoạ lũ lụt, sạt lở đất; có đủ nguyên nhiên liệu cho quá trình sản xuất trong đời sống; cung cấp đủ thức ăn cho các sinh vật.

Câu hỏi 3: Dựa vào phương trình quang hợp, giải thích một số vai trò của cây xanh trong tự nhiên

Giải nhanh:

Vai trò: điều hòa không khí, dòng chảy, phòng tránh sạt lở, lũ quét, hạn hán; lượng oxi mà thực vật nhả ra giúp các sinh vật khác hô hấp, duy trì sự sống.

Câu hỏi 4: Nêu ý nghĩa câu thơ của Bác Hồ: "Mùa xuân là tết trồng cây/ Làm cho đất nước càng ngày càng xuân".

Giải nhanh:

Bác khuyên mọi người khi hãy tích cực trồng cây. Việc trồng cây sẽ mang lại lợi ích rất lớn với môi trường, con người, góp phần làm cho quê hương, đất nước ngày càng tươi đẹp hơn.

Vận dụng 7

Câu hỏi: Cho ví dụ về phong trào trống và bảo vệ cây xanh ở địa phương em.

Giải nhanh:

Ví dụ: Phủ xanh đất trống đồi trọc; tổ chức ngày tết trồng cây vào mùa xuân;...

Vận dụng 8

Câu hỏi: Hãy viết một đoạn văn ngắn về phong trào trong và bảo vệ cây xanh ở địa phương. Em phải làm gì để góp phần trồng thêm nhiều cây xanh?

Giải nhanh:

Chủ nhật vừa rồi trường em tổ chức chương trình trồng cây xanh để bảo vệ môi trường, em và các bạn đã cùng nhau tham gia. Đó là một ngày đẹp trời, cầm trên tay những hạt giống cây trồng em háo hức cùng các bạn đến trường. Bạn nào cũng cầm theo rất nhiều cây non. Cô giáo phân công hai bạn một chiếc xẻng nhỏ, nhóm nào trồng được nhiều cây nhất thì sẽ được thưởng một bông hoa điểm tốt. Chúng em vui thích vô cùng. Chỉ một buổi sáng mà sân vườn của trường em đã trồng đầy ắp những hàng hoa, hàng cây xanh. Em rất thích trồng cây, từ giờ em sẽ tích cực tham gia hơn các hoạt động trồng cây, vì trồng cây giúp ích cho môi trường.