BÀI 29. KHÁI QUÁT VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở SINH VẬT 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quan sát hình 29.1, mô tả sự biến đổi hoa hướng dương qua các giai đoạn. Sự biến đổi đó gọi là gì?

Trả lời rút gọn:

• Sự biến đổi: Gieo hạt; nảy mầm; xuất hiện lá mầm, rễ phát triển dài, đâm sâu; cây lớn dần, xuất hiện nhiều lá, rễ phân nhiều nhánh, đâm sâu; cây tăng chiều cao, rễ nhiều nhánh, xuất hiện hoa; cây cao, hoa nở.
• Sự biến đổi đó gọi là sự sinh trưởng và phát triển.

I. KHÁI NIỆM SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở SINH VẬT

Câu 1: Tìm thêm các ví dụ về sinh trưởng và phát triển ở sinh vật

Trả lời rút gọn:

• Sinh trưởng: Cây bạch đàn cao 1 mét, sau 2 năm thì có chiều cao là 3 mét.
• Phát triển: Sự ra rễ, ra lá, nảy chồi, ra hoa, kết hạt của cây.

Câu hỏi 1: Lấy ví dụ chứng minh mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển ở động vật?

Trả lời rút gọn:

Ví dụ: gà con sinh trưởng đến một giai đoạn nhất định sẽ thực hiện chức năng sinh sản là đẻ trứng.

Câu 2: Quan sát hình 29.1 và 29.2, chỉ ra dậu hiệu của sinh trưởng và phát triển.

Trả lời rút gọn:

• Sinh trưởng: tăng khối lượng, kích thước của cơ thể
• Phát triển: hình thành các chức năng mới ở mỗi giai đoạn, xuất hiện hình thái mới.

II. CÁC NHÂN TỐ CHỦ YẾU ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở SINH VẬT

Câu hỏi 2: Cho biết các biểu hiện của sinh vật trong bảng 29.1 là sinh trưởng hay phát triển.

Trả lời rút gọn:

Câu 3: Vì sao chất dinh dưỡng có vai trò quan trọng đối với sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật?

Trả lời rút gọn:

Vì thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng sẽ ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng và phát triển của sinh vật qua các giai đoạn.

Câu hỏi 3: Lấy một số ví dụ về biểu hiện của thực vật, động vật khi thiếu và thừa chất dinh dưỡng.

Trả lời rút gọn:

Ví dụ: Ở người, thiếu protein sẽ dẫn đến suy nhược, gầy yếu, rụng tóc, da mất độ đàn hồi,… Thừa sắt sẽ dẫn đến mệt mỏi, người yếu, da đậm màu,…

Vận dụng 1

Câu hỏi: Dựa vào những biểu hiện sinh trưởng, phát triển nào ở người giúp em có thể biết được người đó thiếu hay thừa chất dinh dưỡng? Giải thích.

Trả lời rút gọn:

Dựa vào nhưng biểu hiện về thể trạng ở người vì yếu tố dinh dưỡng ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng, phát triển của cơ thể. 

Câu 4: Nêu ảnh hưởng của nước đối với sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật.

Trả lời rút gọn:

Ảnh hưởng của nước: Thiếu nước, các loài sinh vật sẽ sinh trưởng và phát triển chậm hoặc bị chết.

Câu hỏi 4: Lấy ví dụ về ảnh hưởng của nước đến sinh trưởng và phát triển của một số sinh vật ở địa phương em.

Trả lời rút gọn:

Ví dụ: Một số ao, hồ ở địa phương em đang cạn dần nước do các tháng mùa khô, dẫn đến việc các sinh vật thủy sinh bị chết hàng loạt.

Câu 5: Nêu ảnh hưởng của nhiệt độ đối với sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật.

Trả lời rút gọn:

Nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao có thể sinh vật sinh trưởng và phát triển chậm lại hoặc chết. Ở động vật nhiệt độ ảnh hưởng đến chu kỳ sống, tỷ lệ nở trứng, tỷ lệ giới tính,...

Câu 6: Quan sát hình 29.3, nêu ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự sinh trưởng và phát triển của ruồi giấm và cá rô phi

Trả lời rút gọn:

• Nhiệt độ ảnh hưởng đến chu kỳ sống của ruồi giấm. Ở 25^oC, ruồi giấm chỉ sống được 10 ngày, ở 18^oC thì có thể sống được 17 ngày.
• Cá rô phi chỉ sống được ở khoảng 5 - 42^oC.

Câu hỏi 5: Nêu một số ví dụ minh hoạ về ảnh hưởng của nhiệt độ đối với thực vật và động vật.

Trả lời rút gọn:

Ví dụ: Ở nhiệt độ cao, cơ thể động vật sẽ đổ mồ hôi nhiều → mất nước. Còn thực vật thì cây cối dễ bị khô héo, phát triển kém hơn.

Câu hỏi 6: Vì sao mùa đông cần cho gia súc ăn nhiều hơn, đặc biệt là gia súc còn non?

Trả lời rút gọn:

Vì gia súc là động vật hằng nhiệt, khi nhiệt độ môi trường xuống thấp, để duy trì thân nhiệt ổn định thì gia súc cần được ăn nhiều hơn.

Câu hỏi 7: Lấy ví dụ về ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự thay đổi của tán lá cây ở một số loài cây mà em biết

Trả lời rút gọn:

Ví dụ: Cây bàng, cây phượng, cây bạch dương,… thường rụng lá vào mùa thu – đông, đến mùa xuân – hè, tán cây lại rợp lá. 

Câu 7: Nêu vai trò của ánh sáng đối với sự sinh trưởng và phát triển của thực vật và động vật.

Trả lời rút gọn:

• Thực vật: ảnh hưởng đến sự ra hoa và sự nảy mầm của hạt.
• Động vật: ảnh hưởng tới sự sinh trưởng và phát triển, đặc biệt là trong quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng

Vận dụng 2

Câu hỏi: Kể tên một số biện pháp điều khiển các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của vật nuôi, cây trồng mà em biết

Trả lời rút gọn:

Biện pháp: Bón phân, cắt cành để kích thích cây nở hoa; tăng nguồn nhiệt; trồng cây trong nhà kính; dùng đèn led để kích thích hoa nở.