BÀI 27. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG VÀ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em có nhận xét gì khi quan sát lá cây trinh nữ ở hình 27.1a và 27.1b. Theo em đây là biểu hiện đặc trưng nào của vật sống?

Giải nhanh:

Trước khi chạm tay vào thì lá của cây trinh nữ nở ra thành tán. Sau khi tay chạm vào lá thì lá của cây lại cụp lại → cảm ứng của vật sống.

I. KHÁI NIỆM CẢM ỨNG VÀ VAI TRÒ CỦA CẢM ỨNG ĐỐI VỚI SINH VẬT

Câu 1: Lấy các ví dụ về cảm ứng ở sinh vật và cho biết:

a. Tên kích thích và phản ứng của cơ thể đối với kích thích đó

b. Ý nghĩa của cảm ứng đó đối với cơ thể

Giải nhanh:

a. Khi chạm tay vào gai cây xương rồng, tay ta sẽ có phản ứng rụt lại vì bị đau.

b. Ý nghĩa: tránh tiếp tục làm tay đau.

Câu 2: Vì sao cảm ứng có vai trò quan trọng đối với cơ thể? Lấy ví dụ thể hiện vai trò của cảm ứng

Giải nhanh:

Vì nhờ có đặc tính cảm ứng , sinh vật mới tồn tại, phát triển và thích nghi với điều kiện của môi trường. Ví dụ: Cây đặt ở cửa sổ sẽ có thiên hướng vươn ra phía có ánh sáng vì nó có cảm ứng với ánh sáng.

Câu 3: Quan sát hình 27.2 và 27.3, cho biết hình thức cảm ứng của mỗi sinh vật trong hình và vai trò của mỗi hình thức đối với đời sống của sinh vật này.

Giải nhanh:

• Hình 27.2 a: Cảm ứng hướng sáng giúp cây cà chua thu được đủ ánh sáng để quang hợp, tạo ra chất hữu cơ.
• Hình 27.2 b: Cảm ứng hướng tiếp xúc giúp cây bí xanh có thể leo được lên giàn để sinh trưởng và phát triển tốt hơn.
• Hình 27.3 a: Cảm ứng xù lông giúp chim giữ ấm được cơ thể.
• Hình 27.3 b: Cảm ứng thè lưỡi giúp chó tỏa nhiệt.

Vận dụng 1

Câu hỏi: Vì sao có tên gọi cây hoa hướng dương?

Giải nhanh:

Vì cây nở hoa hướng về phía mặt trời.

Vận dụng 2

Câu hỏi: Vào rừng nhiệt đới, chúng ta có thể gặp nhiều cây dây leo quấn quanh những cây gỗ lớn và vươn lên cao. Nêu tác nhân kích thích và ý nghĩa của hiện tượng đó 

Giải nhanh:

Tác nhân kích thích là do tính hướng sáng của thực vật giúp cây vươn lên cao để tìm kiếm ánh sáng.

II. CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Câu 4: Trình bày và giải thích các bước của hai thí nghiệm chứng minh tính hướng sáng và tính hướng nước.

Giải nhanh:

• Chuẩn bị hai hộp bìa A, B như nhau chỉ khác nhau vị trí cho ánh sáng vào mục đích là quan sát hướng vươn lên của cây là khác nhau hay không.
• Dùng 2 cốc với các điệu kiện gieo trồng như nhau là muốn chứng tỏ là điều kiện phát triển của 2 cây là giống nhau.
• Sau 2 ngày quan sát: Cây ở hộp A có uốn mình hướng về phía có ánh sáng. Cây ở hộp B thì vẫn thẳng đứng vì nơi có ánh sáng ở phía trên đầu của cây.

Câu 5: Nêu kết quả của thí nghiệm và giải thích

Giải nhanh:

• Kết quả: Cây A hướng về phía có cửa sổ. Cây B vẫn đứng thẳng.
• Do ngọn cây có tính hướng sáng. Ở hộp A, ánh sáng chỉ được chiếu từ một phía nên ngọn cây sẽ cong về phía có ánh sáng chiếu vào. Ở hộp B, ánh sáng được chiếu thẳng khiến nên ngọn cây sẽ vẫn mọc thẳng.

Câu hỏi 1: Hãy thiết kế thí nghiệm chứng minh cây có tính hướng tiếp xúc

Giải nhanh:

• Bước 1: Trồng 2 cây mướp con vào 2 thùng xốp với điều kiện như nhau.
• Bước 2: Cắm 1 cành cây vào một trong 2 thùng xốp.
• Bước 3: Tiếp tục chăm sóc và quan sát 2 cây mướp sau 15 ngày.
• Kết quả: Ở thùng xốp không cắm cành cây, cây mướp sẽ bò lan ra mặt đất. Ở thùng xốp được cắm cành cây, cây mướp sẽ quấn lên trên cành cây.

Vận dụng 3

Câu hỏi: Tìm hiểu các loại cây trồng cần có giàn ở gia đình hoặc địa phương em 

Giải nhanh:

Cây trồng cần có giàn: mồng tơi, hoa thiên lý, nho, bầu, bí, xu xu, mướp,…

Câu 6: Nêu một số ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn

Giải nhanh:

• Hướng sáng: Cây ưa tối thì trồng dưới tán những cây khác, cây ưa sáng mạnh thì trồng ở nơi quang đãng.
• Hướng nước: Cây ưa nước thì trồng ở nơi ẩm ướt. Cây không ưa nước thì trồng nơi đất cao, khô ráo, ít bị úng nước.

Câu hỏi 2: Lấy ví dụ một số loại cây trồng thường được chăm sóc bằng một trong những biện pháp sau: vun gốc, làm giàn, bón phân ở gốc, làm rãnh tưới nước, tỉa thưa cây để có năng suất cao.

Giải nhanh:

• Vun gốc: cây khoai tây.
• Làm giàn: cây thiên lí, dưa chuột,…
• Bón phân ở gốc: cây lúa, cây dừa,…

Vận dụng 4

Câu hỏi: Nêu một số biện pháp tăng năng suất cây trồng dựa trên hiểu biết về các hình thức cảm ứng ở thực vật.

Giải nhanh:

• Hướng tiếp xúc: làm giàn cho cây mướp.
• Hướng sáng: trồng xen canh giữa cây ưa sáng và cây ưa bóng.
• Hướng hóa: bón phân hợp lí cho cây.