BÀI 1. NGUYÊN TỬ 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Khoảng năm 440 trước Công Nguyên, nhà triết học Hy Lạp, Đê – mô – crit (Democritos) cho rằng: nếu chia nhỏ nhiều lần một đồng tiền vàng cho đến khi “không thể phân chia được nữa”, thì sẽ đuộc một hạt gọi là nguyên tử. (“Nguyên tử” trong tiếng Hy Lạp là atomos, nghĩa là “không chia nhỏ hơn được nữa”). Vậy nguyên tử có phải hạt nhỏ nhất không?

Giải nhanh:

Nguyên tử không phải là hạt nhỏ nhất. 

I. NGUYÊN TỬ LÀ GÌ?

Câu 1: Hãy cho biết nguyên tử là gì?

Giải nhanh:

Nguyên tử là những hạt cực kỳ nhỏ bé, không mang điện, cấu tạo nên một chất.

Câu 2: Kể tên hai chất có chứa nguyên tử oxygen?

Giải nhanh:

Hai chất có chứa oxygen: đường, nước.

II. CẤU TẠO NGUYÊN TỬ 

Câu 3: Trong các hạt cấu taọ nên nguyên tử:

• Hạt nào mang điện tích âm?
• Hạt nào mang điện tích dương?
• Hạt nào không mang điện?

Giải nhanh:

• Electron mang điện tích âm.
• Proton mang điện tích dương.
• Neutron không mang điện.

Câu hỏi 1: Quan sát hình 1.3 và hoàn thành thông tin chú thích các thành phần trong cấu tạo nguyên tử lithium

Giải nhanh:

(1): Electron (2): Hạt nhân

(3): Neutron (4): Proton

Câu hỏi 2: Hoàn thành thông tin trong bảng sau:

Giải nhanh:

Câu hỏi 3: Aluminium là kim loại có nhiều ứng dụng trong thực tiễn, được dùng làm dây dẫn điện, chế tạo các thiết bị, máy móc trong công nghiệp và nhiều đồ dùng sinh hoạt. Cho biết tổng số hạt trong hạt nhân nguyên tử nhôm là 27, số đơn vị điện tích hạt nhân là 13. Tính số hạt mỗi loại trong nguyên tử nhôm và cho biết điện tích hạt nhân của nhôm.

Giải nhanh:

27 = số proton + số neutron

Số đơn vị điện tích hạt nhân = số proton = 13 = số electron 

=> Số neutron = 27 – 13 = 14

Vậy trong nguyên tử nhôm có: 13 electron, 13 proton, 14 neutron.

III. SỰ CHUYỂN ĐỘNG CỦA ELECTRON TRONG NGUYÊN TỬ

Câu 4: Quan sát hình 1.4, hãy cho biết nguyên tử Sodium có bao nhiêu lớp electron. Mỗi lớp có bao nhiêu electron?

Giải nhanh:

Nguyên tử Sodium có 3 lớp electron: lớp thứ nhất có 2 electron, lớp thứ hai có 8 electron, lớp thứ ba có 1 electron.

Câu hỏi 4: Nguyên tử nito và silicon có số electron lần lượt là 7 e và 14 e. Hãy cho biết nguyên tử nito và silicon có bao nhiêu lớp electron và có bao nhiêu electron ở lớp ngoài cùng

Giải nhanh:

• Nguyên tử nito có 5 electron ở lớp ngoài cùng.
• Nguyên tử silicon có 4 electron ở lớp ngoài cùng.

Câu hỏi 5: Quan sát hình ảnh mô tả cấu tạo nguyên tử carbon và nhôm (hình 1.5), hãy cho biết mỗi nguyên tử đó có bao nhiêu lớp electron và số electron trên mỗi lớp electron đó.

Giải nhanh:

• Xét hình 1.5a: Nguyên tử carbon có 2 lớp electron, lớp thứ nhất có 2 electron, lớp thứ 2 có 4 electron.
• Xét hình 1.5b: Nguyên tử nhôm có 3 lớp electron, lớp thứ nhất có 2 electron, lớp thứ 2 có 8 electron, lớp thứ 3 có 3 electron.

IV. KHỐI LƯỢNG NGUYÊN TỬ

Câu 5: Trong ba loại hạt tạo nên nguyên tử, hạt nào có khối lượng nhỏ nhất?

Giải nhanh:

Hạt electron có khối lượng nhỏ nhất.

Câu 6: Khối lượng của nguyên tử được tính bằng đơn vị nào?

Giải nhanh:

Khối lượng của nguyên tử được tính bằng đơn vị khối lượng nguyên tử, kí hiệu là amu.

Câu hỏi 6: Quan sát hình 1.5, hãy cho biết:

a) Số proton, neutron, electron trong mỗi nguyên tử carbon và nhôm

b) Khối lượng nguyên tử của carbon và nhôm

Giải nhanh:

a)

• Xét hình 1.5a: Nguyên tử carbon có 6 proton, 6 electron và 6 neutron.
• Xét hình 1.5b: Nguyên tử aluminium có 13 proton, 13 electron và 14 neutron.

b) 

• Khối lượng nguyên tử carbon = 6.1 + 6.1 = 12 amu
• Khối lượng nguyên tử nhôm = 13.1 + 14.1 = 27 amu

Câu hỏi 7: Hoàn thành thông tin còn thiếu theo bảng sau:

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Ruột của bút chì thường được làm từ than chì và đất sét. Than chì được cấu tọa từ các nguyên tử carbon

a) Hãy ghi chú thích tên các hạt tương ứng trong hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử carbon

b) Em hãy tìm hiểu ý nghĩa của các kí hiệu HB, 2B và 6B được ghi trên một số loại bút chì.

Giải nhanh:

a. Hạt proton màu đỏ, neutron màu xanh lá cây, electron màu xanh da trời.

b. Ý nghĩa: "B" là bút chì mềm, "H" là bút chì cứng.