BÀI 1. NGUYÊN TỬ 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Khoảng năm 440 trước Công Nguyên, nhà triết học Hy Lạp, Đê – mô – crit (Democritos) cho rằng: nếu chia nhỏ nhiều lần một đồng tiền vàng cho đến khi “không thể phân chia được nữa”, thì sẽ đuộc một hạt gọi là nguyên tử. (“Nguyên tử” trong tiếng Hy Lạp là atomos, nghĩa là “không chia nhỏ hơn được nữa”). Vậy nguyên tử có phải hạt nhỏ nhất không? 

Trả lời:

Không. Trong nguyên tử còn có: electron, proton, neutron

I. NGUYÊN TỬ LÀ GÌ?

Câu 1: Hãy cho biết nguyên tử là gì?

Trả lời:

Là những hạt cực kỳ nhỏ, không mang điện, cấu tạo nên một chất.

Câu 2: Kể tên hai chất có chứa nguyên tử oxygen?

Trả lời:

Đường ăn, nước.

II. CẤU TẠO NGUYÊN TỬ 

Câu 3: Trong các hạt cấu taọ nên nguyên tử:

Hạt nào mang điện tích âm?

Hạt nào mang điện tích dương?

Hạt nào không mang điện?

Trả lời:

Điện tích âm: Electron (e).

Điện tích dương: Proton (p).

Không mang điện: Neutron (n).

Câu hỏi 1: Quan sát hình 1.3 và hoàn thành thông tin chú thích các thành phần trong cấu tạo nguyên tử lithium

Trả lời:

(1): Electron

(2): Hạt nhân

(3): Neutron

(4): Proton

Câu hỏi 2: Hoàn thành thông tin trong bảng sau:

Trả lời:

Câu hỏi 3: Aluminium là kim loại có nhiều ứng dụng trong thực tiễn, được dùng làm dây dẫn điện, chế tạo các thiết bị, máy móc trong công nghiệp và nhiều đồ dùng sinh hoạt. Cho biết tổng số hạt trong hạt nhân nguyên tử nhôm là 27, số đơn vị điện tích hạt nhân là 13. Tính số hạt mỗi loại trong nguyên tử nhôm và cho biết điện tích hạt nhân của nhôm.

Trả lời:

Tổng số hạt trong hạt nhân = số proton + số neutro

=> 27 = số proton + số neutron

- Số đơn vị điện tích hạt nhân = số proton = 13 = số electron

=> Số neutron = 27 – 13 = 14

è 13 electron, 13 proton, 14 neutron

III. SỰ CHUYỂN ĐỘNG CỦA ELECTRON TRONG NGUYÊN TỬ

Câu 4: Quan sát hình 1.4, hãy cho biết nguyên tử Sodium có bao nhiêu lớp electron. Mỗi lớp có bao nhiêu electron?

Trả lời:

3 lớp electron.

Lớp thứ nhất: 2 electron

Thứ hai: 8 electron

Thứ ba: 1 electron

Câu hỏi 4: Nguyên tử nito và silicon có số electron lần lượt là 7 e và 14 e. Hãy cho biết nguyên tử nito và silicon có bao nhiêu lớp electron và có bao nhiêu electron ở lớp ngoài cùng

Trả lời:

- Nito: 2 lớp electron, lớp thứ nhất có 2, lớp thứ 2 có 5 electron

=> Nito có 5e ở lớp ngoài cùng

- Silicon: 3 lớp electron, lớp thứ nhất có 2, lớp thứ 2 có 8, lớp thứ 3 có 4 electron

=> Silicon có 4e ở lớp ngoài cùng

Câu hỏi 5: Quan sát hình ảnh mô tả cấu tạo nguyên tử carbon và nhôm (hình 1.5), hãy cho biết mỗi nguyên tử đó có bao nhiêu lớp electron và số electron trên mỗi lớp electron đó. 

Trả lời:

- 1.5a (carbon):

2 vòng tròn => 2 lớp electron

Vòng thứ nhất có 2 chấm xanh => 2 electron

Vòng thứ 2 có 4 chấm xanh => 4 electron

- 1.5b (nhôm):

3 vòng tròn => 3 lớp electron

Vòng thứ nhất có 2 chấm xanh => 2 electron

Vòng thứ 2 có 8 chấm xanh => 8 electron

Vòng thứ 3 có 3 chấm xanh => 3 electron

IV. KHỐI LƯỢNG NGUYÊN TỬ

Câu 5: Trong ba loại hạt tạo nên nguyên tử, hạt nào có khối lượng nhỏ nhất?

Trả lời:

Electron

Câu 6: Khối lượng của nguyên tử được tính bằng đơn vị nào?

Trả lời:

amu (atomic mass unit).

1 amu = 1,6605.10^-24 g

Câu hỏi 6: Quan sát hình 1.5, hãy cho biết:

a) Số proton, neutron, electron trong mỗi nguyên tử carbon và nhôm

b) Khối lượng nguyên tử của carbon và nhôm

Trả lời:

a) 1.5a (carbon):

6p => 6 proton và 6 electron

6n => 6 neutron

* 1.5b (nhôm):

13p => 13 proton và 13 electron

14n => 14 neutron

b) 

Khối lượng nguyên tử = khối lượng hạt nhân = số proton.1 + số neutron.1

* 1.5a (carbon) 

=> 6.1 + 6.1 = 12 amu

* 1.5b (nhôm) 

=> 13.1 + 14.1 = 27 amu

Câu hỏi 7:  Hoàn thành thông tin còn thiếu theo bảng sau:

Trả lời:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Ruột của bút chì thường được làm từ than chì và đất sét. Than chì được cấu tọa từ các nguyên tử carbon

a) Hãy ghi chú thích tên các hạt tương ứng trong hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử carbon

b) Em hãy tìm hiểu ý nghĩa của các kí hiệu HB, 2B và 6B được ghi trên một số loại bút chì. 

Trả lời:

a. 

Proton màu đỏ

Neutron màu luc 

Electron màu lam

b.

"B": bút chì mềm

"H": bút chì cứng