BÀI 27. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG VÀ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em có nhận xét gì khi quan sát lá cây trinh nữ ở hình 27.1a và 27.1b. Theo em đây là biểu hiện đặc trưng nào của vật sống?

Trả lời:

a: lá nở ra thành tán. 

b: lá cụp lại. 

Đặc trưng cảm ứng của sự sống

I. KHÁI NIỆM CẢM ỨNG VÀ VAI TRÒ CỦA CẢM ỨNG ĐỐI VỚI SINH VẬT

Câu 1: Lấy các ví dụ về cảm ứng ở sinh vật và cho biết:

a. Tên kích thích và phản ứng của cơ thể đối với kích thích đó

b. Ý nghĩa của cảm ứng đó đối với cơ thể

Trả lời:

a. Chạm tay vào gai cây xương rồng sẽ có phản ứng rụt lại vì bị đau.

b. Nhờ phản ứng rụt tay lại mà tay không còn chạm vào gai cây xương rồng, tránh tiếp tục làm tay đa

Câu 2: Vì sao cảm ứng có vai trò quan trọng đối với cơ thể? Lấy vị dụ thể hiện vai trò của cảm ứng

Trả lời:

Vì nhờ có đặc tính cảm ứng , sinh vật mới tồn tại, phát triển và thích nghi với điều kiện của môi trường.

Ví dụ: Cây đặt ở cửa sổ sẽ có thiên hướng vươn ra phía có ánh sáng. 

Câu 3: Quan sát hình 27.2 và 27.3, cho biết hình thức cảm ứng của mỗi sinh vật trong hình và vai trò của mỗi hình thức đối với đời sống của sinh vật này. 

Trả lời:

Cà chua: cảm ứng ánh sáng. Vì nếu thiếu ánh sáng cây sẽ không phát triển được.

Bí xanh: quả hướng về phía mặt đất. Vì nó chịu tác động của lực hút trái đất và khối lượng của quả trường rất nặng so với cây thân leo của nó.

Chim: cảm ứng xù lông khi trời lạnh, làm ấm cơ thể.

Chó: cảm ứng lè lưỡi khi trời nóng, giảm nhiệt độ, làm mát cơ thể

Vận dụng 1

Câu hỏi: Vì sao có tên gọi cây hoa hướng dương?

Trả lời:

Vì khi nở hoa hướng về phía mặt trời

Vận dụng 2

Câu hỏi: Vào rừng nhiệt đới, chúng ta có thể gặp nhiều cây dây leo quấn quanh những cây gỗ lớn và vươn lên cao. Nêu tác nhân kích thích và ý nghĩa của hiện tượng đó 

Trả lời:

Tính hướng sáng của thực vật è để tìm kiếm ánh sáng.

II. CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Câu 4: Trình bày và giải thích các bước của hai thí nghiệm chứng minh tính hướng sáng và tính hướng nước.

Trả lời:

Chuẩn bị hai hộp bìa A, B như nhau chỉ khác vị trí cho ánh sáng vào: quan sát hướng vươn lên của cây là khác nhau hay không.

Dùng 2 cốc với các điệu kiện gieo trồng như nhau: chứng tỏ là điều kiện phát triển của 2 cây là giống nhau

Sau 2 ngày quan sát: Cây ở hộp A có thiên hướng uốn mình hướng về phía cửa sổ ở thành bên vì phía cửa sổ có ánh sáng. Cây ở hộp B thì vẫn thẳng đứng vì cửa sổ, nơi có ánh sáng ở phía trên đầu của cây.

Câu 5: Nêu kết quả của thí nghiệm và giải thích

Trả lời:

Thân cây ở hộp A cong vì ánh sáng chiếu từ bên thành của hộp sang

Hộp B: thẳng vì ánh sáng chiếu từ phía trên xuống

Câu hỏi 1: Hãy thiết kế thí nghiệm chứng minh cây có tính hướng tiếp xúc

Trả lời:

Làm giàn leo cho cây đậu cô ve khi cây đang phát triển.

è tua cuốn của cây mọc thẳng cho đến khi nó tiếp xúc với cọc rào. 

Vận dụng 3

Câu hỏi: Tìm hiểu các loại cây trồng cần có giàn ở gia đình hoặc địa phương em 

Trả lời:

Mồng tơi, hoa thiên lý, nho, bầu, bí, xu xu, mướp,…

Câu 6: Nêu một số ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn

Trả lời:

Hướng sáng: Cây ưa tối thì trồng dưới tán những cây khác, cây ưa sáng mạnh thì trồng ở nơi quang đãng

Hướng nước: Cây ưa nước thì trồng ở nơi ẩm ướt, gần bờ ao, đầm lầy.. Cây không ưa nước thì trồng nơi đất cao, khô ráo, ít bị úng nước

Câu hỏi 2: Lấy ví dụ một số loại cây trồng thường được chăm sóc bằng một trong những biện pháp sau: vun gốc, làm giàn, bón phân ở gốc, làm rãnh tưới nước, tỉa thưa cây để có năng suất cao.

Trả lời:

Khoai tây: vun gốc

Cây thiên lí, dưa chuột,…: làm giàn như 

Cây lúa, cây dừa,… : bón phân ở gốc 

Vận dụng 4

Câu hỏi: Nêu một số biện pháp tăng năng suất cây trồng dựa trên hiểu biết về các hình thức cảm ứng ở thực vật.

Trả lời:

Hướng tiếp xúc: làm giàn leo cho cây

Hướng sáng: trồng cây ở nơi quang đãng, mật độ cây trồng thưa.

Hướng hóa: bón phân sát bề mặt đất (cây lúa, cây dừa,…); một số loài cây khi bón phân cần đào hố ở sâu dưới đất (cam, bưởi,…)

Tính hướng nước: cây ưa nước cần trồng gần sông, hồ, hoặc những nơi có điều kiện nguồn nước thuận lợi; cây không ưa nước thì không nên tưới nhiều, có thể trồng cây trong chậu hoặc nơi cách xa nguồn nước.