BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Tế bào trong cơ thể cần khí oxygen và thải khí carbon dioxide trong quá trình hô hấp. Cơ thể đảm bảo quá trình đó bằng cách nào và do cơ quan nào thực hiện?

Trả lời:

- Qua hoạt động thở ra.

- Thực hiện bằng hệ hô hấp.

I. KHÁI NIỆM TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT

Câu 1: Quan sát hình 23.1, mô tả sự trao đổi khí ở sinh vật

Trả lời:

Cơ thể sinh vật tiếp nhận khí oxi từ bên ngoài vào, qua hô hấp tế bào sẽ chuyển hoá thành năng lượng, nước và đào thải khí carbon dioxide ra ngoài.

Câu hỏi 1: Sự trao đổi khí và hô hấp tế bào ở cơ thể sinh vật có liên quan như thế nào?

Trả lời:

Trao đổi khí cung cấp oxi, phục vụ cho hoạt động hô hấp của tế bào.

II. TRAO ĐỔI KHÍ Ở THỰC VẬT

1. Cấu tạo và chức năng của khí khổng

Câu 2: Quan sát hình 23.2, cho biết chất nào đi vào và chất nào đi ra qua khí khổng trong quang hợp? 

Trả lời:

Đi vào: Carbon dioxide

Đi ra: Oxigen và nước

Câu 3: Cho biết khí khổng có ở mặt trên hay mặt dưới của lá cây.

Trả lời:

Cả 2 mặt, chủ yếu ở mặt dưới.

Câu 4: Quan sát hình 23.3, mô tả cấu tạo của khí khổng. Chức năng khí khổng là gì? 

Trả lời:

Có 2 tế bào hình hạt đậu, xếp úp vào nhau tạo nên khe khí khổng. Các tế bào hình hạt đậu chứa nhiều lục lạp (có vai trò đóng mở khe khí khổng), không bào và nhân .

Chức năng: thực hiện quá trình trao đổi khí và thoát hơi nước.

2. Quá trình trao đổi khí qua khí khống ở lá cây

Câu 5: Mô tả sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây. Nêu ảnh hưởng của môi trường tới trao đổi khí trong quang hợp ở lá cây.

Trả lời:

Carbon dioxide khuếch tán từ bên ngoài qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá, qua khí khổng ra môi trường bên ngoài

Ảnh hưởng: Ban ngày, khí khổng mở rộng, cây quang hợp nhiều hơn . Vào đầu buổi tối và ban đêm, khí khổng đóng bớt lại, cây quang hợp giảm bớt lại.

Câu hỏi 2: Quan sát hình 23.4, cho biết quá trình trao đổi khí trong quang hợp và hô hấp của thực vật như thế nào theo gợi ý ở bảng 23.1

Trả lời:

III. TRAO ĐỔI KHÍ Ở ĐỘNG VẬT

Câu 6: Cho biết cơ quan nào thực hiện quá trình trao đổi khí ở động vật?

Trả lời:

Ống khí, mang, da, phổi…

Câu 7: Quan sát hình 23.5, quá trình trao đổi khí ở cá, châu chấu, ếch và chim là gì? 

Trả lời:

Cá: mang

Châu chấu: ống khí

Ếch: da

Chim: túi khí

Câu hỏi 3: Vì sao khi bắt giun đất để trên bề mặt: đất khô ráo thì giun đất nhanh bị chết?

Trả lời:

Trong điều kiện khô ráo, da giun bị khô, không còn ẩm ướt. Khi đó O₂ và CO₂ không khuếch tán qua da, giun không thể hô hấp nên bị chết.

2. Quá trình trao đổi khí ở động vật

Câu 8: Sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường được thực hiện như thế nào?

Trả lời:

Thông qua hệ hô hấp.

Câu 9: Quan sát hình 23.6, mô tả con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người? 

Trả lời:

Khi hít vào, khí oxygen cùng các khí khác có trong không khí đưa vào phổi đến phế nang, nơi xảy ra quá trình trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu, khí oxygen từ phế nang vào máu, khí carbon dioxide từ máu vào phế nang và thải ra ngoài môi trường thông qua động tác thở ra.

Câu hỏi 4: Phân biệt trao đổi khí ở động vật và thực vật theo nội dung gợi ý như bảng 23.2

Trả lời:

Vận dung 1

Câu hỏi: Vì sao mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không?

Trả lời:

Mang là bộ phận thực hiện chức năng hô hấp ở cá. Nếu cá còn tươi, nghĩa là quá trình hô hấp vẫn diễn ra, khí carbon dioxide được thải ra ngoài và khí oxygen được lấy vào nên mang có màu đỏ hồng.

Vận dụng 2

Câu hỏi: Vì sao sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian?

Trả lời:

Cơ quan trao đổi khí của ếch là da

Vận dụng 3

Câu hỏi: Nêu vai trò của tập thể dục và hít thở sâu đối với rèn luyện sức khỏe.

Trả lời:

Giúp cơ thể lấy được nhiều khí O2 hơn, các hoạt động của cơ thể được diễn ra thuận lợi hơn.