BÀI 4. PHÂN TỬ, ĐƠN CHẤT, HỢP CHẤT 

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Chúng ta cảm nhận được mùi thơm của nhiều loại hoa, quả chín là do một số chất có trong hoa, quả chín tách ra những hạt rất nhỏ, lan tỏa vào không khí, tác động lên khứu giác của con người. Những hạt như vậy được gọi là phân tử. Vậy phân tử là gì?

Giải nhanh:

Phân tử là hạt đại diện cho chất, gồm một số nguyên tử gắn kết với nhau bằng liên kết hóa học và thể hiện đầy đủ tính chất hóa học của chất.

I. PHÂN TỬ

1. Khái niệm phân tử

Câu 1: Giải thích một số hiện tượng sau:

a) Khi mở lọ nước hoa hoặc mở lọ đựng một số loại tinh dầu sẽ ngửi thấy có mùi thơm

b) Quần áo sau khi giặt xong, phơi trong không khí một thời gian sẽ khô

Giải nhanh:

a) Khi mở lọ nước hoa, các phân tử tạo nên mùi thơm tách ra và tỏa vào không khí. Do đó, ta ngửi thấy mùi thơm.

b) Phơi quần áo một thời gian sẽ khô do các phân tử nước tách ra và tỏa vào không khí.

Câu 2: Khi nói về nước, có hai ý kiến như sau:

(1) Phân tử nước trong nước đá, nước lỏng và hơi nước là giống nhau

(2) Phân tử nước trong nước đá, nước lỏng và hơi nước là khác nhau

Theo em, ý kiến nào là đúng? Vì sao

Giải nhanh:

Ý kiến (1) đúng vì dù là nước đá, nước lỏng và hơi nước đều cấu tạo từ các phân tử nước. Chúng chỉ khác nhau ở độ bền liên kết giữa các phân tử nước với nhau.

Câu hỏi 1: Phát biểu nào sau đây là đúng?

(1) Trong một phân tử, các nguyên tử luôn giống nhau

(2) Trong một phân tử, các nguyên tử luôn khác nhau

(3) Trong một phân tử, các nguyên tử có thể giống nhau hoặc khác

Giải nhanh:

Phát biểu (3) đúng.

Câu hỏi: Một số nhiên liệu như xăng, dầu,…dễ tách ra các phân tử và lan tỏa trong không khí. Theo em, cần bảo quản các nhiên liệu trên như thế nào để bảo đảm an toàn?

Giải nhanh:

Cần bảo quản bằng cách đậy nắp kín để tránh các phân tử tách ra, lan ra ngoài. 

2. Khối lượng phân tử

Câu hỏi 2: Dựa vào hình 4.3, tính khối lượng phân tử của fluorine và methane.

Giải nhanh:

• Phân tử Fluorine cấu tạo từ 2 nguyên tử F → M_F = 19 x 2 = 38 amu.
• Phân tử Methane cấu tạo từ 1 nguyên tử C và 4 nguyên tử H 

→ M_Methane = 12x1 + 1x4 = 16 amu.

II. ĐƠN CHẤT

Câu 3: Quan sát hình 4.4 và hình 4.5, cho biết các chất trong hình có đặc điểm gì chung

Giải nhanh:

Đều là các đơn chất vì được tạo thành từ 1 nguyên tố hóa học.

Câu hỏi 3: Hãy cho biết những chất nào là đơn chất trong các chất sau:

a) Kim loại natri được tạo thành từ nguyên tố Na.

b) Lactic acid có trong sữa chua được tạo thành từ các nguyên tố C, H và O

c) Kim cương được tạo thành từ nguyên tố C

d) Muối ăn được tạo thành từ các nguyên tố Na và Cl

Giải nhanh:

a), c).

Vận dụng

Câu 1: Nêu hai đơn chất kim loại thường được sử dụng để làm dây dẫn điện

Giải nhanh:

Ví dụ: Đồng, nhôm.

Câu 2: Đơn chất nào được tạo ra trong quá trình quang hợp của cây xanh và có vai trò quan trọng đối với sự sống của con người?

Giải nhanh:

Đơn chất oxygen.

III. HỢP CHẤT

Câu 4: Quan sát hình 4.7 và nêu đặc điểm chung của các chất có trong hình.

Giải nhanh:

Đều là những chất do hai hoặc nhiều nguyên tố hóa học tạo thành.

Câu hỏi 4: Trong các chất sau, chất nào là đơn chất, chất nào là hợp chất?

a) Đường ăn

b) Nước

c) Khí hydrogen (được tạo thàn từ nguyên tố H)

d) Vitamin C (được tạo thành từ các nguyên tố C, H và O)

e) Lưu huỳnh (được tạo thành từ nguyên tố S)

Giải nhanh:

• Đơn chất: c, e.
• Hợp chất: a, b, d.

Câu hỏi 5: Acetic acid có trong giấm ăn và là chất được sử dụng nhiều trong công nghiệp; oxygen chiếm khoảng 21% thể tích không khí, có vai trò quan trọng đối với sự sống; hydrogen peroxide có nhiều ứng dụng trong công nghiệp và là chất sát khuẩn mạnh. Quan sát hình 4.8, cho biết chất nào là đơn chất, chất nào là hợp chất?

Giải nhanh:

• Đơn chất: b.
• Hợp chất: a, c.