PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CÂU HỎI MỞ ĐẦU

CH1. Nêu suy nghĩ của em về những người đang sống ở nơi xa xôi, hẻo lánh và làm các công việc vất vả, âm thầm.

CÂU HỎI GIỮA BÀI

CH1. Khung cảnh thiên nhiên Sa Pa.

CH2. Lời giới thiệu của bác lái xe về anh thanh niên.

CH3. Thái độ của anh thanh niên khi đón tiếp đoàn khách đến chơi.

CH4. Lời kể của anh thanh niên về công việc của mình trên trạm khí tượng.

CH5. Vì sao người họa sĩ có cảm giác bối rối?

CH6. Những tâm sự của anh thanh niên về công việc.

CH7. Những suy nghĩ của người họa sĩ về bức chân dung?

CH8. Vì sao họa sĩ phác họa bức chân dung anh thanh niên ngay trong lần đầu gặp mặt?

CÂU HỎI CUỐI BÀI

CH1. Xác định đề tài của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa.

CH2. Tóm tắt tác phẩm và nêu nhận xét về kiểu cốt truyện.

CH3. Nhân vật anh thanh niên được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào (ngoại hình, lời nói, hành động, suy nghĩ, hoàn cảnh sống, công việc, mối quan hệ với các nhân vật khác)? Hãy dựa vào một số chi tiết tiêu biểu để nhận xét về tính cách của nhân vật.

CH4. Chân dung nhân vật anh thanh niên hiện ra qua cảm nhận của những nhân vật nào? Cách xây dựng nhân vật như vậy có tác dụng gì?

CH5. Tìm một số chi tiết thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật họa sĩ về nghệ thuật. Trên cơ sở đó, em hãy nhận xét về vai trò của nhân vật này trong tác phẩm?

CH6. Những bức tranh thiên nhiên Sapa tuyệt đẹp đã góp phần tạo nên chất thơ cho tác phẩm. Hãy chọn một đoạn văn tả cảnh Sa Pa mà em ấn tượng nhất và nêu cảm nhận.

CH7. Tác phẩm gợi cho em những suy nghĩ, bài học gì?

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

CH: Tượng tượng em là nhân vật ông họa sĩ, hãy ghi lại cảm nhận cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên trên đỉnh Yên Sơn trong một đoạn văn  (khoảng 7 - 9 câu).

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

CÂU HỎI MỞ ĐẦU

CH1: Những người sống xa xôi, hẻo lánh và làm các công việc vất vả, âm thầm là những người anh hùng hi sinh thầm lặng cho quê hương đất nước, họ không cần đứng trên sân khấu, hay vinh quang mà họ âm thầm nỗ lực cống hiến cho đất nước với những công việc nguy hiểm. “Chỉ có cuộc sống vì người khác mới là cuộc sống đáng quý” (Ensteins).

CÂU HỎI GIỮA BÀI

CH1: - Nắng đốt cháy rừng cây, mạ bạc con đèo…

 Cây hoa tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng.

- Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe.

=> Vài nét chấm phá điểm xuyết, nghệ thuật nhân hóa, so sánh => Tác giả đã khắc họa bức tranh thiên nhiên Sa Pa với vẻ đẹp trong trẻo, thơ mộng, hữu tình. Miêu tả bức tranh thiên nhiên bằng ngôn ngữ trong sáng, mỗi chữ, mỗi câu như có đường nét, hình khối, sắc màu. Văn xuôi truyện ngắn mà giàu nhịp điệu mang âm hưởng một bài thơ về thiên nhiên đất nước.

CH2: Trong “Lặng lẽ Sa Pa”, bác lái xe đã giới thiệu với ông hoạ sĩ : “anh thanh niên là người cô độc nhất thế gian”. 

- Anh thanh niên ít có điều kiện tiếp xúc với mọi người, anh sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m. Anh lại làm công việc đo nắng, đo gió, đo mưa nên càng ít có cơ hội gặp gỡ, nói chuyện với người khác. Chính vì thế mà anh đã từng lấy cây chặn xe để mong có dịp được chuyện trò, làm quen với mọi người đi ngang qua.

CH3: Anh thanh niên đã tiếp đón những người khách đến thăm nhà mình bằng tất cả tấm lòng nhiệt thành, tấm lòng cởi mở, sự nồng hậu, ấm áp. Anh vui vẻ, hào hứng như một đứa trẻ khi gặp được mọi người.

CH4: Lời kể của anh thanh niên về công việc của mình trên trạm khí tượng:

- Công việc của cháu quanh quẩn ở mấy chiếc máy ngoài vườn này thôi.

- Những cái máy vườn trạm khí tượng nào cũng có.

- Dãy núi này có một ảnh hưởng quyết định với gió mùa đông bắc đối với miền Bắc nước ta.

- Cháu ở đây nhiệm vụ đo gió, đo mây, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu.

CH5: Vì đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước, khao khát đi tìm: một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác. Đó chính là vẻ đẹp của lý tưởng sống, ý thức trách nhiệm của anh thanh niên đã trở thành khơi nguồn cảm hứng cho các tác phẩm của họa sĩ sau chuyến đi này.

CH6: Hồi chưa vào nghề:

- Những đêm bầu trời đen kịt, nhìn kĩ mới thấy một ngôi sao xa, cháu nghĩ ngay ngôi sao kia lẻ loi một mình. 

Vào nghề:

- Làm nghề lại không nghĩ vậy. Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, soa gọi là một mình được.

- Cháu làm việc với bao anh em, đồng chí dưới kia

- Công việc của cháu gian khổ thế đấy chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất. Con người thì ai mà chả "thèm" hở bác

CH7: Những suy nghĩ của người họa sĩ về bức chân dung: 

- Ông thấy ngòi bút ông bất lực trên từng chặng đường nhỏ của ông nhưng nó là một quả tim nữa của ông.

- Làm một bức chân dung, phác họa như ông đang làm đây hay rồi vẽ đầu, làm thế nào là hiện lên được mẫu người ấy? Cho người xem hiểu được chính tấm lòng của họa sĩ vào giữa bức tranh đó.

CH8: Vì ngay từ lần đầu gặp mặt mà ông đã rất yêu mến cậu thanh niên này, bằng sự cởi mở, chân thành, tấm lòng hi sinh bao la, chấp nhận rời xa nơi miền xuôi đông vui, nhộn nhịp để đến ở một nơi xa vắng trên độ cao hai nghìn sáu trăm mét, tận tâm phục vụ, cống hiến cho đất nước, góp phần vào công cuộc xây dựng xã hội mới. Ở anh thanh niên, người họa sĩ còn nhận ra được lý tưởng, cuộc sống của chính bản thân ông. 

CÂU HỎI CUỐI BÀI

CH1: - Chủ đề: Truyện ca ngợi những con người lao động âm thầm trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

CH2: - Tóm tắt: Trên chuyến xe từ Hà Nội đến Lào Cai, bác lái xe, ông họa sĩ lão thành và cô kĩ sư nông nghiệp trẻ vui vẻ trò chuyện. Chiếc xe dừng lại 30 phút để hành khách nghỉ ngơi. Nhân dịp đó, bác lái xe giới thiệu với mọi người anh thanh niên 27 tuổi làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu trên đỉnh núi Yên Sơn. Anh thanh niên mời ông họa sĩ và cô gái lên thăm nơi ở và làm việc của mình. Mặc dù chịu nhiều gian khổ nhưng anh vẫn tích cực làm việc góp phần vào công việc lao động sản xuất và chiến đấu. Ông họa sĩ cảm nhận được nét đẹp của người lao động mới qua hình ảnh anh thanh niên. Ông định vẽ chân dung anh nhưng anh từ chối và giới thiệu 2 người khác xứng đáng hơn, đó là ông kĩ sư trồng rau và người cán bộ nghiên cứu sét. Ông họa sĩ và cô gái chia tay anh để tiếp tục cuộc hành trình với bao tình cảm lưu luyến.

- Cốt truyện và tình huống:

Cốt truyện: “Lặng lẽ Sa Pa" có cốt truyện đơn giản. Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long có tình huống truyện rất giản dị, nhẹ nhàng tựa như cánh cửa dẫn người đọc vào thế giới cổ tích.

CH3: - Công việc và hoàn cảnh sống:

- Công việc: “làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu” - công việc đòi hỏi độ chính xác cao.

- Hoàn cảnh sống: Sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn với độ cao hơn 2600 mét và ở cái độ cao ấy, suốt bốn mùa chỉ toàn “cây cỏ và mây mùa lạnh lẽo”.

→ Hoàn cảnh sống khắc nghiệt, thiếu thốn, công việc đầy những khó khăn.

- Những phẩm chất tốt đẹp của anh thanh niên

+ Có trách nhiệm, yêu lao động và luôn hoàn thành công việc, nhiệm vụ được giao

Sống một mình giữa đỉnh núi cao, không có ai theo dõi, quản lý nhưng anh thanh niên vẫn luôn hoàn thành công việc đúng giờ theo quy định

- Anh quan niệm “khi ta làm việc, ta với công việc là một, sao lại gọi là một mình được”.

- Anh rất yêu công việc của mình, xem nó là cuộc sống của mình bởi với “Công việc của cháu gian khổ thật đấy chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất”

- Anh luôn nói về công việc của mình với tất cả tình yêu, sự hào hứng.

+ Có tấm lòng cởi mở, hiếu khách và biết cách quan tâm những người xung quanh

- Sống một mình giữa đỉnh núi cao, anh luôn mong muốn có người đến thăm, nói chuyện, luôn cảm thấy “thèm người”.

- Anh thanh niên đã tiếp đón những người khách đến thăm nhà mình bằng tất cả tấm lòng nhiệt thành, tấm lòng cởi mở, sự nồng hậu, ấm áp

- Anh tặng bác lái xe của tam thất anh vừa đào được chỉ bởi lần trước anh thấy bác lái xe nói bác gái đang ốm

+ Anh thanh niên luôn biết sắp xếp công việc, cuộc sống một cách khoa học và hợp lý.

- Anh sống một mình nhưng vẫn sắp xếp mọi thứ thật gọn gàng và vẫn giữ những thói quen thật tuyệt - anh trồng hoa, cả một vườn hoa với muôn vàn màu sắc, anh còn nuôi gà, uống nước chè mỗi ngày,...

- Anh rất thích đọc sách

+ Anh thanh niên còn hiện lên vẻ đẹp của một người sống khiêm tốn, chân thật.

- Với anh thanh niên, công việc của mình chỉ là công việc bình thường như biết bao công việc khác.

- Khi ông họa sĩ muốn vẽ anh, anh đã từ chối vì với anh, còn có rất nhiều người đáng để ngợi ca, để vẽ hơn mình.

CH4: - Chân dung nhân vật anh thanh niên hiện ra qua cảm nhận của những nhân vật người họa sĩ già, cô kĩ sư, bác lái xe.

- Cách xây dựng nhân vật như vậy có tác dụng:

+ Ngợi ca những con người lao động, hi sinh thầm lặng để cống hiến sức mình cho quê hương, đất nước.

+ Cuộc sống lao động giản dị nhưng cao đẹp ấy sẽ góp phần tạo nên vẻ đẹp tâm hồn trong mỗi con người.

CH5: Ông có những suy nghĩ rất đẹp về nghệ thuật và con người:

- Ông là một người nghệ sĩ chân chính luôn khao khát nghệ thuật, khát khao sáng tác. Luôn tìm kiếm vẻ đẹp trong cuộc sống để đưa vào nghệ thuật.

- Ông luôn trăn trở phải vẽ được cái gì mà suốt đời mình thích.

- Ông là người nghệ sĩ nhiều kinh nghiệm và óc quan sát tinh tế: (căn phòng, vườn hoa và chân dung anh thanh niên đều được miêu tả qua lăng kính của người họa sĩ).

Vai trò của nhân vật này:

- Nhân vật này cùng với các nhân vật phụ khác đã góp phần làm nổi bật “bức chân dung” của anh thanh niên, làm cho chân dung nhân vật chính thêm sáng đẹp và tạo nên chiều sâu tư tưởng.

CH6: Những đêm bầu trời đen kịt, nhìn kĩ mới thấy một ngôi sao xa, cháu cũng nghĩ ngay ngôi sao kia lẻ loi một mình. Bây giờ làm nghề này cháu không nghĩ vậy nữa. Vả, khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi việc của cháu gắn tới công việc của bao anh em, đồng chí dưới kia. Con người ai mà chả "thèm" hả bác? Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc? Đấy, cháu tự nói với cháu thế đấy.

Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hiện lên trong tác phẩm vừa thơ mộng trữ tình, nhưng cũng vừa cuồn cuộn sắc màu hoang dã. Bức tranh thiên nhiên huyền ảo, mơ màng, lẫn cả sương mai và đêm tối lại càng làm cho tác phẩm thêm thi vị.

CH7: Tác phẩm là lời ngợi ca những con người lao động thầm lặng và chúng ta nên cảm ơn và học tập thật tốt để có thể đền đáp công ơn của những người hi sinh, cống hiến hết mình cho đất nước và học tập, rèn luyện theo những tấm gương đó. Luôn biết ơn và nhắc nhở chính mình về những hi sinh của bao thế hệ, những con người vì cuộc sống tươi đẹp, yên bình và tự do của Tổ quốc. 

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

CH: Tôi là một họa sĩ già, công việc đòi hỏi tôi phải đi nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người để lấy cảm hứng sáng tác. Nhưng, cái cuộc gặp gỡ đặc biệt hôm đó – ở Sa Pa – với một anh thanh niên trẻ tuổi làm công tác khí tượng, là cuộc gặp mà tôi nhớ mãi trong đời mình. 

• Anh được gọi là người cô độc nhất thế gian, rất thèm người. Đó là một chàng trai tầm 27 tuổi, làm nghề công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét. 

• Có lần, anh thanh niên đã đẩy một khúc thân cây chắn ngang đường, chỉ vì muốn được gặp và trò chuyện với một người nào đó. Một chàng trai có vóc dáng nhỏ bé và nét mặt rạng rỡ. Được nhìn thấy anh tôi cảm thấy xúc động mạnh. 

• Sau khi trao quà và nói mấy câu, anh vụt chạy đi. Sau khi tặng bó hoa cho cô gái trẻ, tôi được nghe anh thanh niên say sưa kể về công việc của mình. 

• Đó là một công việc vất vả, thầm lặng nhưng rất ý nghĩa, phục vụ cho mọi người, cho kháng chiến. Công việc đã làm cho anh thanh niên cảm thấy yêu đời hơn, vui hơn ở cái chốn rừng núi mịt mùng đó. 

• Tôi ấn tượng với những khó khăn trong công việc của anh, nhưng dường như anh kể không phải là để than vãn. Tôi còn ấn tượng với nơi ở gọn gàng, ngăn nắp của anh. 

• Tôi bối rối vì tôi cảm thấy rằng mình đã bắt gặp một điều thật ra là mình đã ao ước được biết từ lâu – một tâm hồn đẹp – khơi gợi ý sáng tác. Còn gì hạnh phúc hơn đối với tôi, một người họa sĩ khi phát hiện ra cái đẹp đang tiềm ẩn trong cuộc sống để đưa nó vào tác phẩm, đem nó đến cho người đọc. 

• Tôi nhanh chóng ghi xong lần đầu gương mặt anh thanh niên vào cuốn sổ tay nhỏ của mình. Người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm cho tôi thấy nhọc quá.

• Trước khi trở lại xe, tôi không quên hứa với anh thanh niên rằng chắc chắn tôi sẽ trở lại – trở lại để hoàn thành tác phẩm nghệ thuật mà tôi vừa mới ấp ủ. Anh thanh niên không quên trao cho chúng tôi một làn trứng như là một món quà nhỏ để chia tay.