PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1: Bác Hồ (Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh) đã bôn ba khắp năm châu bốn biển để tìm con đường cứu nước. Hãy kể tên một số nơi Bác đã từng đặt chân tới.  

CH2: Hãy nêu tên một số bài thơ của Hồ Chí Minh mà em biết. 

SAU KHI ĐỌC 

CH1: Bài thơ Lai Tân thuộc thể thơ nào? Nêu những dấu hiệu giúp em nhận biết được điều đó.

CH2: Em hãy cho biết mục đích những việc thường làm của ban trưởng nhà giam và cảnh trưởng. Căn cứ vào đâu em khẳng định như vậy?

CH3: Phải chăng sau khi chê những thói xấu của ban trưởng và cảnh trưởng, tác giả muốn dành tặng lời khen cho huyện trưởng vì đã làm việc chăm chỉ? Em thử suy đoán huyện trưởng “chong đèn" để làm việc gì.

CH4: Giọng điệu trào phúng của câu thơ thứ ba có gì khác biệt so với hai câu thơ đầu?

CH5: Các nhân vật trong bài thơ Lai Tân thuộc thành phần nào trong xã hội? Hãy làm rõ dụng ý của tác giả khi nhằm vào nhóm đối tượng này.

CH6: Theo em, nội dung câu kết có mâu thuẫn với nội dung của các câu thơ trước không? Vì sao?

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC 

CH: Viết đoạn văn ( khoảng 7 - 9 câu) làm rõ chất trào phúng nhẹ nhàng mà sâu cay của bài thơ Lai Tân qua lời nhận xét: " Trời đất Lai Tân vẫn thái bình".

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1: Bác đã từng đặt chân tới nhiều nước thuộc các đại lục Âu, Á, Phi, Mỹ. Đặc biệt Người đã dừng chân khảo sát khá lâu ở 3 nước đế quốc lớn nhất thời đó là Mỹ, Anh và Pháp. Sau đó đến Liên Xô.  

CH2: Cảnh rừng Pác Bó, Bài ca Trần Hưng Đạo, Cảnh khuya, Cảnh rừng Việt Bắc, Nhóm lửa, Ngắm trăng, Bài ca du kích, Chiều tối, Đi đường,.... 

SAU KHI ĐỌC 

CH1: Bài thơ Lai Tân thuộc thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Do câu thơ thứ hai hiệp vần với câu thơ thứ 4 " tiền - thiên", bốn câu thơ theo thứ tự là các câu khai - thừa - chuyển - hợp. Bài thơ tuân theo luật bằng trắc. 

CH2: Mục đích những việc thường ngày của ban trưởng là ngày ngày đánh bạc, cảnh trưởng thì ăn tiền của phạm nhân. Căn cứ vào bản phiên âm của bài thơ "thiên thiên đố", "giải phạm tiền". 

CH3: Sau khi chê những thói xấu của ban trưởng và cảnh trưởng, tác giả muốn rạch ròi chân sung của những kẻ cầm đầu trong bộ máy quản lí nhà tù Tưởng Giới Thạch ở Lai Tân. Huyện trưởng chong đèn làm việc công để làm chuyện mờ ám - hút thuốc phiện. 

CH4: - Hai câu thơ đầu: giọng điệu đả kích (từ ngữ thô mộc, suồng sã)

- Câu thơ thứ ba: mỉa mai – châm biếm (tạo ra yếu tố vô lí hoặc thiếu lô gic, đảo lộn trật tự thông thường; lời thơ tựa như khen ngợi huyện trưởng chăm chỉ làm công việc đến tận đêm khuya, ngược hẳn với hai “cán bộ nhà nước” trong hai câu thơ trước).

CH5: - Ban trưởng nhà giam – con người thực thi pháp luật nơi nhà tù cai quản tù nhân lại chuyên đánh bạc.

- Cảnh trưởng kiếm ăn quanh – hành động của một kẻ cướp cạn, trấn lột xương tủy của tù nhân, rất dơ bẩn và tàn nhẫn.

- Huyện trưởng chong đèn làm công việc – cứ ngỡ là đang thâu đêm suốt tháng để lo công việc, đắm chìm trong công việc quên cả nghỉ ngơi. Nhưng không – đó là đang hút thuốc phiện – người có chức vụ lớn thì lại thờ ơ, vô trách nhiệm, chìm ngập trong tận cùng của tệ nạn.

⇒ Sự thực của bộ máy chính quyền Lai Tân: thối nát, vô trách nhiệm, tệ nạn tràn lan, ăn sung mặc sướng trên xương máu của người khác. Tạo mâu thuẫn (tiếng cười châm biếm chỉ bật lên khi tạo được mâu thuẫn) với câu cuối.

CH6: Nội dung câu kết mâu thuẫn với các câu thơ trước để tạo tiếng cười châm biếm về bộ máy chính quyền Lai Tân thối nát và vô trách nhiệm. Vì:

- Câu thơ thứ tư (câu hợp, câu kết) đã kết luận một cách thẩm thuý, đầy ý vị: “Trời đất Lai Tân vẫn thái bình”. “Thái bình” khi mà ban trưởng vi phạm pháp luật (đánh bạc), cảnh trưởng chỉ tìm cách tư lợi (kiếm ăn quanh) thì chỉ có thể là thái bình giả tạo. Khi người đọc nhận ra mâu thuẫn giữa vẻ bề ngoài (thái bình) với thực chất (mục ruỗng, thối nát) của xã hội cũng là lúc tiếng cười trào phúng được thể hiện.

- Hai chữ “thái bình” cuối VB vì thế vừa miêu tả được vẻ bề ngoài yên bình, tốt đẹp giả tạo, vừa là cách nói ngược để tạo tiếng cười trào phúng, châm biếm nhẹ nhàng mà sâu cay.

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC 

CH:  “Lai Tân” của Hồ Chí Minh là bài thơ có chất trào phúng mạnh mẽ tố cáo hiện thực xã hội Trung Quốc suy tàn, mục rữa thời bấy giờ. Cũng là tiếng cười đầy châm biếm của Hồ Chí Minh về những “con người” trong bộ máy cai trị của Lai Tân dưới góc nhìn của tác giả. Lời thơ thể hiện nụ cười châm biếm nhẹ nhàng mà sâu cay. Nhà thơ chỉ nói một cách vu vơ rằng Bộ máy chính quyền chức sắc của Lai Tân như vậy ấy thế mà “vẫn thái bình”. Tập “Nhật ký trong tù” với cái nhìn đầy mỉa mai của tác giả được thể hiện rõ nét với đặc sắc vừa là nhật ký, cũng vừa là thơ. Đặc điểm thơ này đầy trữ tình, chiêm nghiệm, đáng để suy ngẫm “Không biết bao giờ mới đến ngày tự do”. Bài thơ “Lai Tân” mượn hình tượng ba nhân vật Ban trưởng, Cảnh trưởng và Huyện trưởng điển hình cho những cái xấu xa, đối bại nhất trong xã hội Lai Tân thuở ấy. Nỗi niềm căm phẫn, uất ức trước cảnh tù đày nghịch lý nhưng vẫn phải cam chịu được tác giả gửi gắm vào những câu thơ nhẹ nhàng, sâu sắc.