PHẦN 1: VĂN BẢN: LẶNG LẼ SA PA (NGUYỄN THÀNH LONG)

CÂU HỎI MỞ ĐẦU

CH1. Nêu suy nghĩ của em về những người đang sống ở nơi xa xôi, hẻo lánh và làm các công việc vất vả, âm thầm

Trả lời rút gọn:

Những người sống xa xôi, hẻo lánh và làm các công việc vất vả, âm thầm là những anh hùng hi sinh cho quê hương. Họ không cần sân khấu hay vinh quang, chỉ âm thầm nỗ lực cho đất nước trong những công việc nguy hiểm. Hạnh phúc của họ không quan trọng bằng việc hoàn thành trách nhiệm và nhiệm vụ của mình. Đó là những tấm gương sáng, dốc lòng hi sinh cho nước nhà mà không màng tới vật chất hay sự ca thán.

CÂU HỎI GIỮA BÀI

CH1. Nêu suy nghĩ của em về những người đang sống ở nơi xa xôi, hẻo lánh và làm các công việc vất vả, âm thầm

Trả lời rút gọn:

- Nắng đốt cháy rừng cây, mạ bạc con đèo…

 Cây hoa tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng.

- Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe.

⇒ Vài nét chấm phá điểm xuyết, nghệ thuật nhân hóa, so sánh → Tác giả đã khắc họa bức tranh thiên nhiên Sa Pa với vẻ đẹp trong trẻo, thơ mộng, hữu tình. Miêu tả bức tranh thiên nhiên bằng ngôn ngữ trong sáng, mỗi chữ, mỗi câu như có đường nét, hình khối, sắc màu. Văn xuôi truyện ngắn mà giàu nhịp điệu mang âm hưởng một bài thơ về thiên nhiên đất nước.

CH2. Lời giới thiệu về vác lái xe về anh thanh niên

Trả lời rút gọn:

Trong “Lặng lẽ Sa Pa”, bác lái xe đã giới thiệu với ông hoạ sĩ : “anh thanh niên là người cô độc nhất thế gian”. Đây là một cách nói của bác lái xe nhằm gây ấn tượng, gây chú ý về nhân vật anh thanh niên. Quả thực anh thanh niên ít có điều kiện tiếp xúc với mọi người, anh sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m. Anh lại làm công việc đo nắng, đo gió, đo mưa nên càng ít có cơ hội gặp gỡ, nói chuyện với người khác. Chính vì thế mà anh đã từng lấy cây chặn xe để mong có dịp được chuyện trò, làm quen với mọi người đi ngang qua.

- Mặc dù sống và làm việc một mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m, chỉ có mây mù và cây cỏ, anh không cảm thấy cô đơn. Anh yêu công việc của mình và coi đó như là đối tác đồng hành, gắn kết với đồng đội. Công việc của anh đã đóng góp vào xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Anh biết cách tạo niềm vui trong cuộc sống và làm cho nó trở nên giàu có, phong phú. Anh thích đọc sách vì đó cũng là cách để trò chuyện với người khác. Anh còn trồng hoa, trồng cây thuốc, nuôi gà. Với anh, cuộc sống đầy công việc là hạnh phúc thực sự, và không có chuyện cô độc

CH3. Thái độ của anh thanh niên khi đón tiếp đoàn khách đến chơi.

Trả lời rút gọn:

Sống một mình giữa đỉnh núi cao, anh luôn mong muốn có người đến thăm, nói chuyện, kể cho anh những câu chuyện ở miền xuôi bởi lẽ anh luôn cảm thấy “thèm người”. Anh thanh niên đã tiếp đón những người khách đến thăm nhà mình bằng tất cả tấm lòng nhiệt thành, tấm lòng cởi mở, sự nồng hậu, ấm áp.

CH4. Lời kể của anh thanh niên về công việc của mình trên trạm khí tượng.

Trả lời rút gọn:

• Lời kể của anh thanh niên về công việc của mình trên trạm khí tượng:

• Công việc của cháu quanh quẩn ở mấy chiếc máy ngoài vườn này thôi

• Những cái máy vườn trạm khí tượng nào cũng có

• Dãy núi này có một ảnh hưởng quyết định với gió mùa đông bắc đối với miền Bắc nước ta.

• Cháu ở đây nhiệm vụ đo gió, đo mây, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu.

CH5. Vì sao người họa sĩ có cảm giác bối rối?

Trả lời rút gọn:

Vì đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước, khao khát đi tìm: một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác. Đó chính là vẻ đẹp của lý tưởng sống, ý thức trách nhiệm của anh thanh niên đã trở thành khơi nguồn cảm hứng cho các tác phẩm của họa sỹ sau chuyến đi này.

CH6. Những tâm sự của anh thanh niên về công việc.

Trả lời rút gọn:

Hồi chưa vào nghề:

- Những đêm bầu trời đen kịt, nhìn kĩ mới thấy một ngôi sao xa, cháu nghĩ ngay ngôi sao kia lẻ loi một mình. 

Vào nghề:

- Làm nghề lại không nghĩ vậy. Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, soa gọi là một mình được.

- Cháu làm việc với bao anh em, đồng chí dưới kia

- Công việc của cháu gian khổ thế đấy chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất. Con người thì ai mà chả "thèm" hở bác

CH7. Những suy nghĩ của người họa sĩ về bức chân dung

Trả lời rút gọn:

Những suy nghĩ của người họa sĩ về bức chân dung: 

• Ông thấy ngòi bút ông bất lực trên từng chặng đường nhỏ của ông nhưng nó là một quả tim nữa của ông.

• Làm một bức chân dung, phác họa như ông đang làm đây hay rồi vẽ đầu, làm thế nào là hiện lên được mẫu người ấy? Cho người xem hiểu được chính tấm lòng của họa sĩ vào giữa bức tranh đó.

CH8. Vì sao họa sĩ phác họa bức chân dung anh thanh niên ngay trong lần đầu gặp mặt?

Trả lời rút gọn:

Vì ông đã nhận ra được lý tưởng, cuộc sống của chính bản thân ông. Ông nhìn cô kĩ sư trẻ tuổi mà nghĩ ngợi về sự hinh sinh của mình cho đất nước . Có phải chăng ông đang tự nhìn nhận lại cuộc đời của mình.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

CH1. Xác định đề tài của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa

Trả lời rút gọn:

Truyện ca ngợi những con người lao động âm thầm trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

CH2. Tóm tắt tác phẩm và nêu nhận xét về kiểu cốt truyện.

Trả lời rút gọn:

- Tóm tắt: Trên đường từ Hà Nội đến Lào Cai, một nhóm gồm bác lái xe, ông họa sĩ lão thành và cô kỹ sư nông nghiệp trẻ vui vẻ trò chuyện. Dừng xe để nghỉ ngơi, bác lái xe giới thiệu một anh chàng 27 tuổi làm công tác khí tượng và vật lý địa cầu trên đỉnh núi Yên Sơn. Anh ta mời ông họa sĩ và cô gái thăm nơi làm việc của mình. Mặc dù gặp khó khăn, anh vẫn tích cực làm việc và đóng góp vào công việc lao động sản xuất và chiến đấu. Ông họa sĩ cảm nhận được nét đẹp của lao động thông qua anh chàng này, nhưng anh từ chối khi được đề xuất vẽ chân dung, và giới thiệu hai người khác xứng đáng hơn. Sau đó, họ chia tay để tiếp tục cuộc hành trình với những kỷ niệm lưu luyến.

- Cốt truyện và tình huống:

Cốt truyện: “Lặng lẽ Sa Pa" có cốt truyện đơn giản kể lại một cuộc gặp gỡ của bốn người bác lái xe, ông họa sĩ, cô kĩ sư trẻ và anh thanh niên trong vòng ba mươi phút giữa cảnh núi rừng lặng lẽ, thơ mộng. Qua cuộc gặp ấy chân dung cửa anh thanh niên hiện ra khiến người đọc phải suy nghĩ.

Cuộc gặp gỡ này là cơ hội thuận tiện để tác giả khắc họa chân dung nhân vật chính (anh thanh niên) một cách tự nhiên, tập trung qua cái nhìn, suy nghĩ của các nhân vật khác (bác lái xe, ông hoạ sĩ, cô kĩ sư).

Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long có tình huống truyện rất giản dị, nhẹ nhàng tựa như cánh cửa dẫn người đọc vào thế giới cổ tích.

CH3. Nhân vật anh thanh niên được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào (ngoại hình, lời nói, hành động, suy nghĩ, hoàn cảnh sống, công việc, mối quan hệ với các nhân vật khác)? Hãy dựa vào một số chi tiết tiêu biểu để nhận xét về tính cách của nhân vật

Trả lời rút gọn:

- Công việc và hoàn cảnh sống:

• Công việc: “làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu” - công việc đòi hỏi độ chính xác cao.

• Hoàn cảnh sống: Sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn với độ cao hơn 2600 mét và ở cái độ cao ấy, suốt bốn mùa chỉ toàn “cây cỏ và mây mùa lạnh lẽo”

→ Hoàn cảnh sống khắc nghiệt, thiếu thốn, công việc đầy những khó khăn

- Những phẩm chất tốt đẹp của anh thanh niên

+ Có trách nhiệm, yêu lao động và luôn hoàn thành công việc, nhiệm vụ được giao

Sống một mình giữa đỉnh núi cao, không có ai theo dõi, quản lý nhưng anh thanh niên vẫn luôn hoàn thành công việc đúng giờ theo quy định

• Anh quan niệm “khi ta làm việc, ta với công việc là một, sao lại gọi là một mình được”.

• Anh rất yêu công việc của mình, xem nó là cuộc sống của mình bởi với “Công việc của cháu gian khổ thật đấy chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất”

• Anh luôn nói về công việc của mình với tất cả tình yêu, sự hào hứng.

+ Có tấm lòng cởi mở, hiếu khách và biết cách quan tâm những người xung quanh

• Sống một mình giữa đỉnh núi cao, anh luôn mong muốn có người đến thăm, nói chuyện, luôn cảm thấy “thèm người”.

• Anh thanh niên đã tiếp đón những người khách đến thăm nhà mình bằng tất cả tấm lòng nhiệt thành, tấm lòng cởi mở, sự nồng hậu, ấm áp

• Anh tặng bác lái xe của tam thất anh vừa đào được chỉ bởi lần trước anh thấy bác lái xe nói bác gái đang ốm

+ Anh thanh niên luôn biết sắp xếp công việc, cuộc sống một cách khoa học và hợp lý.

• Anh sống một mình nhưng vẫn sắp xếp mọi thứ thật gọn gàng và vẫn giữ những thói quen thật tuyệt - anh trồng hoa, cả một vườn hoa với muôn vàn màu sắc, anh còn nuôi gà, uống nước chè mỗi ngày,...

• Anh rất thích đọc sách

+ Anh thanh niên còn hiện lên vẻ đẹp của một người sống khiêm tốn, chân thật.

• Với anh thanh niên, công việc của mình chỉ là công việc bình thường như biết bao công việc khác.

• Khi ông họa sĩ muốn vẽ anh, anh đã từ chối vì với anh, còn có rất nhiều người đáng để ngợi ca, để vẽ hơn mình

CH4. Chân dung nhân vật anh thanh niên hiện ra qua cảm nhận của những nhân vật nào? Cách xây dựng nhân vật như vậy có tác dụng gì?

Trả lời rút gọn:

- Chân dung nhân vật anh thanh niên hiện ra qua cảm nhận của những nhân vật người họa sĩ già, cô kĩ sư.

=> Ngợi ca những con người lao động, hi sinh thầm lặng để cống hiến sức mình cho quê hương, đất nước.

=> Cuộc sống lao động giản dị nhưng cao đẹp ấy sẽ góp phần tạo nên vẻ đẹp tâm hồn trong mỗi con người.

CH5. Tìm một số chi tiết thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật họa sĩ về nghệ thuật. Trên cơ sở đó, em hãy nhận xét về vai trò của nhân vật này trong tác phẩm?

Trả lời rút gọn:

Ông có những suy nghĩ rất đẹp về nghệ thuật và con người:

• Ông là một người nghệ sĩ chân chính luôn khao khát nghệ thuật, khát khao sáng tác. Luôn tìm kiếm vẻ đẹp trong cuộc sống để đưa vào nghệ thuật.

• Ông luôn trăn trở phải vẽ được cái gì mà suốt đời mình thích.

• Ông là người nghệ sĩ nhiều kinh nghiệm và óc quan sát tinh tế: (căn phòng, vườn hoa và chân dung anh thanh niên đều được miêu tả qua lăng kính của người họa sĩ).

Vai trò của nhân vật này:

• Nhân vật này cùng với các nhân vật phụ khác đã góp phần làm nổi bật “bức chân dung” của anh thanh niên, làm cho chân dung nhân vật chính thêm sáng đẹp và tạo nên chiều sâu tư tưởng.

CH6. Những bức tranh thiên nhiên Sa Pa tuyệt đẹp đã góp phần tạo nên chất thơ cho tác phẩm. Hãy chọn một đoạn văn tả cảnh Sa Pa mà em ấn tượng nhất và nêu cảm nhận.

Trả lời rút gọn:

Những đêm bầu trời đen kịt, nhìn kĩ mới thấy một ngôi sao xa, cháu cũng nghĩ ngay ngôi sao kia lẻ loi một mình. Bây giờ làm nghề này cháu không nghĩ vậy nữa. Vả, khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi việc của cháu gắn tới công việc của bao anh em, đồng chí dưới kia. Còn người ai mà chả "thèm" hả bác? Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc? Đấy, cháu tự nói với cháu thế đấy.

CH7. Tác phẩm gợi cho em những suy nghĩ, bài học gì?

Trả lời rút gọn:

Tác phẩm tôn vinh những người lao động thầm lặng, khuyến khích chúng ta biết ơn và học tập để đền đáp công ơn của họ, cũng như rèn luyện noi gương họ

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

Tượng tượng em là nhân vật ông họa sĩ, hãy ghi lại cảm nhận cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên trên đỉnh Yên Sơn trong một đoạn văn  (khoảng 7 - 9 câu).

Trả lời rút gọn:

Tôi, một họa sĩ già, thường phải đi khắp nơi để tìm cảm hứng sáng tạo. Nhưng cuộc gặp đặc biệt ở Sa Pa với một anh thanh niên trẻ tuổi làm công tác khí tượng đã để lại dấu ấn sâu trong tâm trí tôi. Lời giới thiệu của người lái xe về anh khiến tôi và cô kỹ sư trẻ đi cùng rất tò mò. Khi anh xuất hiện, tôi cảm thấy xúc động mạnh mẽ. Anh kể về công việc của mình một cách say sưa và tôi ấn tượng với sự yêu đời và niềm đam mê của anh dành cho công việc. Cảm giác bối rối khi gặp một tâm hồn đẹp đã khơi gợi ý sáng tác trong tôi. Tôi nhanh chóng ghi lại gương mặt của anh trong sổ tay của mình, nhưng cảm thấy như mình đã gặp một điều gì đó nặng nề. Cuộc gặp ngắn ngủi kết thúc trong tiếc nuối, nhưng hứa hẹn sẽ trở lại để hoàn thành tác phẩm nghệ thuật mà tôi đang ấp ủ.