THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CH1: Nhận xét về sắc thái nghĩa của từ ngữ in đậm trong trường hợp sau:

a. Có lúc vểnh râu vai phụ lão,

Cũng khi lên mặt dáng văn thân.

                 (Trần Tế Xương, Tự trào I)

b. Quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi,

Này của Xuân Hương đã quệt rồi.

                  (Hồ Xuân Hương, Mời trầu)

c. Ghế tréo long xanh ngồi bảnh choẹ,

Nghĩ rằng đồ thật hoá đồ chơi.

                     (Nguyễn Khuyến, Tiến sĩ giấy)

CH2: Có thể thay từ "bác" bằng từ "bạn" trong câu thơ sau không? Vì sao?

Đã bấy lâu nay bác tới nhà.

(Nguyễn Khuyến, Bạn đến chơi nhà)

CH3: Cho câu thơ sau:

Ghé mắt trông ngang thấy bảng treo.

(Hồ Xuân Hương, Đề đền Sầm Nghi Đống)

Theo em, có thể thay từ "ngang" bằng từ "lên" không? Vì sao?

CH4: Thay từ "cheo leo" trong câu thơ sau bằng một hoặc một từ có nghĩa tương tự. Từ đó, chỉ ra cái hay trong việc sử dụng từ ngữ của Hồ Xuân Hương.

Kìa đền Thái Thú đứng cheo leo.

(Hồ Xuân Hương, Đề đền Sầm Nghi Đống)

CH5: Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu thơ sau và nêu tác dụng của biện pháp ấy:

Sống lâu lâu để làm gì nhỉ?

Lâu để mà xem cuộc chuyển vần.

(Trần Tế Xương, Tự hào I)

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

CH1: a. Vểnh râu chỉ thái độ kiêu ngạo, nhàn nhã.

 lên mặt thể hiện sắc thái kiêu căng, thách thức, coi thường người khác.

b. Quệt: thể hiện thái độ mạnh mẽ, tự tin, có ý bông đùa.

c. Bảnh chọe: thể hiện vẻ oai vệ, tự đắc.

CH2: Không thể thay từ "bác" bằng từ "bạn" trong câu thơ vì nó sẽ làm mất đi sắc thái biểu cảm của tác giả. Từ “bác” mới thể hiện được tình cảm sâu sắc, chân thành, quý trọng mà Nguyễn Khuyến dành cho người bạn của mình.

CH3: Không thể thay từ "ngang" bằng từ "lên", vì sẽ làm mất đi sắc thái, sự chế giễu, cợt nhả của tác giả với Thái thú. Bởi nếu như theo lệ thông thường khi viếng đền, người ta có thái độ tôn kính đối với vị thần được thờ, nhưng Sầm Nghi Đống là tướng xâm lược bại trận nên không đáng được người đời dành cho thái độ đó. Mặt khác, đền đứng “cheo leo” mà Hồ Xuân Hương cũng chỉ “trông ngang”, chứ không “trông lên” theo lẽ bình thường thì lại càng nhấn mạnh thái độ coi thường của bà. Do vậy, nếu như ta thay thế hai từ này với nhau thì sẽ không bộc lộ được thái độ và hàm ý của nhà thơ.

CH4: - Thay thế từ “cheo leo” trong câu thơ bằng một hoặc một số từ có nghĩa tương tự như: cao ngất, cao vút, ngất ngưởng

- Việc thay thế không phù hợp bởi nào làm mất đi nét nghĩa trong câu thơ, không phản ánh đúng suy nghĩ, thái độ của tác giả, việc chọn lựa và sử dụng từ ngữ cho chúng ta thấy cái hay trong sử dụng từ ngữ của Hồ Xuân Hương.

CH5: - Điệp từ “lâu” nhằm mục đích nhấn mạnh, khẳng định, liệt kê, ... để làm nổi bật vấn đề, ý nghĩa muốn truyền tải về mong muốn được chứng kiến được nhìn xem trần thế.

-> Việc sử dụng câu hỏi tu từ giúp tăng sắc thái biểu cảm cho việc diễn đạt, thể hiện thái độ tự trào của tác giả trước cuộc đời, là bức chân dung tự họa chính mình. Đặc biệt, đó còn là những sự đổi thay, biến chuyển của đời sống xã hội lúc bấy giờ.