PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CHUẨN BỊ

- Đọc trước văn bản Vẻ đẹp của bài thơ "Cảnh khuya"; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lê Trí Viễn.

- Liên hệ với những hiểu biết về bài thơ Cảnh khuya đã đọc ở Bài 7 để hiểu thêm văn bản nghị luận này.

CÂU HỎI GIỮA BÀI 

CH 1: Tác giả đã giới thiệu bài thơ bằng cách nào? 

CH 2: Yếu tố nghệ thuật nào trong câu thơ đầu được tác giả đặc biệt quan tâm khi phân tích?

CH 3: Chú ý tác dụng của việc so sánh, liên hệ trong phần 2. Tìm đọc những câu thơ liên quan đến các so sánh đó.

CH 4: Tác giả cảm nhận vẻ đẹp của câu thơ chủ yếu bằng cách nào?

CH 5: Tác giả đã nhấn mạnh điều gì ở phần 5?

CÂU HỎI CUỐI BÀI 

CH 1: Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” bàn về vấn đề gì? Em dựa vào đâu để nhận ra nhanh nhất điều này?

CH 2: Bài thơ Cảnh khuya được tác giả Lê Trí Viễn phân tích theo trình tự nào? Nêu tác dụng của việc phân tích theo trình tự đó.

CH 3: Đọc kĩ các phần của văn bản và thực hiện những yêu cầu sau:

a. Xác định nội dung chính của mỗi phần. Tính lô gích giữa các phần được thể hiện như thế nào?

b. Chỉ ra một ví dụ thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa nội dung chính của một phần với lí lẽ, bằng chứng được sử dụng trong đó.

c. Nêu một điểm chung về thái độ, quan điểm của tác giả thể hiện ở các phần trong văn bản.

CH 4: Hãy dẫn ra một đoạn văn cho thấy tác giả đã phân tích các yếu tố nghệ thuật để làm nổi bật nội dung của bài thơ.

CH 5: Một trong những cách bình luận thơ là so sánh sự thể hiện của tác giả này với tác giả khác về cùng một vấn đề. Em hãy nêu nhận xét về tác dụng của cách bình luận đó trong phần 2 văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya".

CH 6: Trước và sau khi học văn bản nghị luận này, cảm nhận của em về bài thơ Cảnh khuya có gì khác nhau? Chỉ ra nguyên nhân tạo nên sự khác biệt ấy.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

CHUẨN BỊ

• Tác giả Lê Chí Viễn.

Lê Trí Viễn (10 tháng 3 năm 1919 – 3 tháng 2 năm 2012) là giáo sư, nhà giáo nhân dân, đồng thời cũng là một nhà nghiên cứu đi tiên phong trong việc vận dụng quan điểm Mác-xít trong nghiên cứu và đã đóng góp cho lĩnh vực văn học Việt Nam hơn 40 công trình khoa học giá trị. Ông là hiệu trưởng sáng lập Trường Trung học cơ sở – Trung học phổ thông Nguyễn Khuyến, một ngôi trường nổi tiếng ở Thành phố Hồ Chí Minh với tỷ lệ đậu Đại học cao và lượng thủ khoa, á khoa các trường Đại học nhiều nhất nước. Ông đã được nhà nước tặng giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2012.

• Tác phẩm:

Tác phẩm: Việt Nam Văn học sử - Thời đại Lê mạt – Nguyễn sơ;  Những bài giảng văn ở đại học; Đặc trưng văn học trung đại Việt Nam...

CÂU HỎI GIỮA BÀI 

CH 1: Tác giả đã giới thiệu bài thơ bằng cách giới thiệu chùm thơ có chứa bài Cảnh khuya của Bác.

CH 2: Yếu tố nghệ thuật so sánh tiếng suối với tiếng hát trong câu thơ đầu được tác giả đặc biệt quan tâm khi phân tích.

CH 3: Những câu thơ liên quan đến các so sánh:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”

(Nguyễn Trãi)

"Tiếng hát trong như nước ngọc tuyền,

Êm như hơi gió thoảng cung tiên,"

(Thế Lữ)

"Ngập ngừng tiếng suối, thác sâu nước gầm

Suối đông lạnh, đàn lặng câm"

(Bạch Cư Dị)

CH 4: Tác giả cảm nhận vẻ đẹp của câu thơ bằng cách tưởng tượng khung cảnh thiên nhiên có ánh trăng và cổ thụ, khóm hoa. 

CH 5: Ở phần 5, tác giả đã nhấn mạnh sự nhịp nhàng, hài hòa, một thế cân bằng tuyệt đỉnh trong bài thơ Cảnh khuya của Bác.

CÂU HỎI CUỐI BÀI 

CH 1: Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” bàn về vẻ đẹp nghệ thuật tả cảnh trong bài thơ Cảnh khuya. Em dựa vào nhan đề và phần 1 của của văn bản để nhận ra nhanh nhất điều này. 

CH 2: Bài thơ Cảnh khuya được tác giả Lê Trí Viễn phân tích theo trình tự các câu thơ trong bài thơ Cảnh khuya. Việc phân tích theo trình tự các câu thơ trong bài thơ giúp bài phân tích có chiều sâu và phân tích được mạch cảm xúc mà tác giả bài thơ muốn thể hiện.

CH 3: a. Nội dung chính của mỗi phần:

• Phần 1: Giới thiệu bài thơ Cảnh khuya.

• Phần 2: Phân tích câu thơ thứ nhất trong bài thơ Cảnh khuya.

• Phần 3: Phân tích câu thơ thứ hai trong bài thơ Cảnh khuya.

• Phần 4: Phân tích hai câu thơ cuối trong bài thơ Cảnh khuya.

• Phần 5: Sự cân bằng trong bài thơ Cảnh khuya.

Tính lôgic giữa các phần được thể hiện ở các luận điểm có sự gắn bó mật thiết với luận đề và được sắp xếp theo hệ thống hợp Các lí lẽ giải thích, làm rõ luận điểm, tăng sức thuyết phục, cho bài viết.

b. Ví dụ: Phần 2 có nội dung chính là phân tích câu thơ thứ nhất trong bài thơ Cảnh khuya. Trong phần này, tác giả tập trung phân tích vẻ đẹp của cảnh vật, thiên nhiên trong câu thơ thứ nhất của bài Cảnh khuya. 

• Lí lẽ:

• Câu thơ vang lên hai thứ tiếng: tiếng suối và tiếng hát.

• Tiếng suối rất trong ấy văng vẳng mơ hồ như một tiếng hát từ xa vọng lại.

• Dù sao đó vẫn là một hồi âm, một tưởng tượng mĩ lễ xứng đáng với một tâm hồn đẹp và một cảnh khuya tao nhã.

• Dẫn chứng: Tác giả so sánh tiếng suối trong bài thơ Cảnh khuya với tiếng suối trong các bài thơ khác như tiếng suối trong bài Côn Sơn của Nguyễn Trãi, tiếng suối trong thơ của Bạch Cư Dị.

c. Tác giả trân trọng, khâm phục trước nghệ thuật tả cảnh trong bài thơ Cảnh khuya của Bác.

CH 4: “Câu thơ vang lên những hai thứ tiếng: tiếng suối và tiếng hát…..tĩnh mịch, sâu lắng của cảnh khuya”.

CH 5: Bằng việc so sánh tiếng suối trong bài thơ Cảnh khuya của Bác với tiếng suối trong bài thơ của Bạch Cư Dị, Thế Lữ và tiếng suối trong thơ của Nguyễn Trãi, tác giả đã làm nổi bật lên cái hay, cái đẹp của tiếng suối trong thơ của Bác. Mỗi sự thể hiện có một vẻ đẹp riêng, đem đến những góc nhìn thú vị.

CH 6: Trước và sau khi học văn bản nghị luận này, em cảm thấy có sự khác biệt rất lớn trong em về cách cảm nhận bài thơ này. Bài phân tích của tác giả Lê Trí Viên xoáy sâu và nội dung vào từng từ ngữ, kết hợp với sự tưởng tượng của mình, ông đã tái hiện được hết vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên cảnh khuya, những cái hay ẩn sâu trong bài thơ Cảnh khuya.