PHẦN I: HỆ THỐNG CÂU HỎI

CHUẨN BỊ

- Đọc trước đoạn trích truyện Bên bờ Thiên Mạc; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Hà Ân.

- Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu bối cảnh của đoạn trích: (Đọc nội dung giới thiệu trong SGK trang 68).

CÂU HỎI GIỮA BÀI 

CH 1: Trần Quốc Tuấn đã giao nhiệm vụ gì cho Hoàng Đỗ?

CH 2: Khi nhận được nhiệm vụ, thái độ của Hoàng Đỗ như thế nào?

CH 3: Phần thưởng xứng đáng mà Trần Bình Trọng đã trao cho cậu bé Hoàng Đỗ là gì?

CH 4: Hãy hình dung về nỗi xúc đông của ông già Màn Trò.

CÂU HỎI CUỐI BÀI 

CH 1: Tác phẩm Bên bờ Thiên Mạc gắn liền với sự kiện lịch sử nào của dân tộc? Xác định nội dung chính của mỗi phần trong đoạn trích.

CH 2: Hãy liệt kê tên các nhân vật trong đoạn trích. Những nhân vật nào là nhân vật có thật trong lịch sử?

CH 3: Nêu một số chi tiết cụ thể (lời nói, suy nghĩ, hành động,...) mà tác giả đã sử dụng để khắc hoạ về Trần Bình Trọng, Trần Quốc Tuấn và Hoàng Đỗ. Từ đó, nhận xét về tính cách, phẩm chất của ba nhân vật ấy.

CH 4: Đặc điểm của truyện lịch sử được thể hiện qua những yếu tố nào ở văn bản này?

CH 5: Trong đoạn trích trên, điều gì gây ấn tượng sâu sắc nhất đối với em? Vì sao?

CH 6: Đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc giúp em hiểu thêm được gì về tấm lòng của những người con nước Việt khi đất nước có giặc ngoại xâm?

PHẦN II: ĐÁP ÁN

CHUẨN BỊ

• Hà Ân tên thật là Hoàng Hiển Mô, (16 tháng 1 năm 1928 – 25 tháng 1 năm 2011 tại Hà Nội), quê ở Hà Nội; là một nhà văn Việt Nam. Ông nổi tiếng với các tác phẩm tiểu thuyết lịch sử, truyện kể lịch sử và dã sử.

• Năm 1947, ông gia nhập Trung đoàn thủ đô liên khu I trong kháng chiến chống Pháp, rồi làm trưởng ty Hoa kiều vụ tỉnh Lào Cai năm 1948. Năm 1955, ông về làm giáo viên văn hóa ở trường quân y và hậu cần. Năm 1964, Hà Ân bắt đầu làm công việc nghiên cứu ở Viện bảo tàng quân đội. Từ năm 1964, ông làm biên tập viên cho Nhà xuất bản Hà Nội đến khi nghỉ hưu năm 1990.

• Tác phẩm chính: Rừng biên giới; Tướng quân Nguyễn Chích; Bên bờ Thiên Mạc (truyện lịch sử, 1967) ...

CÂU HỎI GIỮA BÀI 

CH 1: Trần Quốc Tuấn đã giao nhiệm vụ đưa tin đến tướng quân Trần Quang Khải cho Hoàng Đỗ. 

CH 2: Hoàng Đỗ cảm thấy băn khoăn, sợ không đảm đương được nhiệm vụ này.

CH 3: Xóa bỏ thân phận nô tì của cậu, cho cậu làm một người dân tự do, hơn hết còn nhận cậu là em nuôi.

CH 4: Ông già Màn Trò bất ngờ, xúc động, không dám tin Hoàng Đỗ đã thoát khỏi thân phận nô tì thấp kém.

CÂU HỎI CUỐI BÀI 

CH 1: Tác phẩm gắn với sự kiện: cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên lần thứ hai (năm 1285).

• Phần 1: Trần Quốc Tuấn giao nhiệm vụ đưa tin cho Hoàng Đỗ.

• Phần 2: Trần Bình Trọng xóa bỏ thân phân phận nô tì cho Hoàng Đỗ.

CH 2: Các nhân vật trong đoạn trích: Trần Quốc Tuấn, Trần Bình Trọng, Hoàng Đỗ, ông già Màn Trò.

• Những nhân vật lịch sử là: Trần Quốc Tuấn, Trần Bình Trọng.

CH 3: Trần Bình Trọng:

• "Cậu bé chăn ngự… những người làm tướng" => Có mắt nhìn người. 

• "Nhưng đột nhiên… gia nô của ông." => Biết nghĩ đến người cấp dưới của mình.

• "Trần Bình Trọng dùng mũi kiếm... dùng thuốc đấu trán cho Hoàng Đỗ" => Thấu hiểu tâm tư nguyện vọng của người dưới trướng mình.

Trần Quốc Tuấn:

• "Đây là một đạo...Việc lớn của nước nằm trong viên sáp này đó" => Trần Quốc Tuấn rất có mắt nhìn người. 

• "Binh pháp gọi như.... như vậy đâu!" => Ông là người học rộng hiểu sâu.

• "Ta cũng đã nghĩ trước.... vận nước đâu" => Luôn suy nghĩ, dự liệu, cẩn thận trước mọi thứ.

Hoàng Đỗ:

• “Phải trung với nước. Dù có chết cho nước cháu cũng không sợ” => Yêu nước, sẵn sàng hi sinh vì nước.

• "cháu sợ không đảm đương được việc này" => đứng trước với việc lớn mà bản thân mình phải tự làm cậu cũng tỏ ra lo lắng và sợ hãi. 

• "Nuốt xong, cháu không chịu chết.... mạng giặc." => Gan dạ, căm hận giặc.

CH 4: Đặc điểm của truyện lịch sử được thể hiện qua những yếu tố:

• Văn bản Bên bờ Thiên Mạc có nội dung liên quan đến các nhân vật lịch sử như Trần Quốc Tuấn, Trần Bình Trọng.

• Văn bản cũng có nội dung liên quan đến sự kiện lịch sử: Cuộc chiến đánh quân Mông-Nguyên lần thứ hai của quân đội nhà Trần.

• Văn bản không đơn thuần là kể lại sự kiện lịch sử, con người có thật mà có sự đan xen với yếu tố hư cấu, tưởng tượng, có sự bộ sung, sáng tạo của tác giả.

• Nhân vật chính trong Bên bờ Thiên Mạc (Hà Ân), ngoài những nhân vật chính có thật trong lịch sử như Trần Quốc Tuấn, Trần Bình Trọng còn có các nhân vật hư cấu như cha con ông già Màn Trò - Hoàng Đỗ.

• Văn bản có các từ ngữ chỉ tước hiệu hay danh xưng thời phong kiến như: nô tì, tướng quân...

CH 5: Điều gây ấn tượng sâu sắc nhất với em trong đoạn trích trên là tinh thần dũng cảm của chú bé Hoàng Đỗ, tuy tuổi nhỏ nhưng em đã làm được những điều có ích cho đất nước.

CH 6: Khi đất nước lâm nguy trước kẻ thù xâm lực, mỗi người dân Việt Nam cần phải đứng lên dũng cảm chống lại giặc ngoại xâm, thể hiện tinh thần yêu nước, lòng tự tôn dân tộc bằng nhiều cách khác nhau.