Video giảng Ngữ văn 7 kết nối bài 6 Một số câu tục ngữ Việt Nam

Tóm lược nội dung

BÀI 6 - VĂN BẢN 4 - MỘT SỐ CÂU TỤC NGỮ VIỆT NAM

Chào mừng các em đến với bài học ngày hôm nay!

Thông qua video này, các em sẽ nắm được các kiến thức và kĩ năng như sau:

 + Về hình thức, tục ngữ thường ngắn gọn, cô đúc; phần lớn có vần điệu, nhịp nhàng, cân đối; hoàn chỉnh về ngữ pháp.

 + Về nội dung, tục ngữ thường đúc kết kinh nghiệm về tự nhiên, về lao động sản xuất, về ứng xử trong cuộc sống. 

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

+ Khi trò chuyện vói người khác, đã bao giờ em dùng tục ngữ chưa? Em hãy lí giải về thực tế đó của bản thân.

+ Theo em, vì sao người ta lại dùng tục ngữ trong một số tình huống giao tiếp thường ngày?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

NỘI DUNG 1 : ĐỌC VĂN BẢN

+ Đọc diễn cảm 15 câu tương đối ngắn gọn của văn bản

+ Hãy nêu xuất xứ, thể loại và phân chia bố cục của văn bản

Video trình bày nội dung:

- Xuất xứ: Trích Kho tàng tục ngữ người Việt, tập 1 và tập 2 do Nguyễn Xuân Kính (chủ biên) – Nguyễn Thúy Loan – Phan Lan Hương – Nguyễn Luân. 

- Thể loại: tục ngữ

- Bố cục:

+ Câu 1 đến câu 5: chủ đề về kinh nghiệm thời tiết

+ Câu 6 đến câu 8: chủ đề về kinh nghiệm sản xuất

+ Câu 9 đến câu 15: chủ đề kinh nghiệm về đời sống xã hội.

NỘI DUNG 2: KHÁM PHÁ VĂN BẢN

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu đặc điểm nghệ thuật của câu tục ngữ

+ Tìm hiểu số tiếng trong nhưng câu tục ngữ trên? Rút ra nhận xét chung về độ dài tục ngữ?

+ Trong số đó, có câu tục ngữ nào gieo vần? Tác dụng của việc gieo vần?

+ Em hãy đọc một vài câu ca dao đã học và cho biết thể thơ được sử dụng trong câu ca dao đó. Đọc lại các câu tục ngữ trong bài và tìm xem có câu tục ngữ nào có hình thức giống với câu ca dao em vừa đọc? Nêu thêm hai câu tục ngữ có hình thức tương tự.

+ Tính chất cân đối trong cấu trúc ngôn từ được thế hiện như thế nào trong các câu tục ngữ trên? Tác dụng của sự cân đối đó? 

+ Thế nào là cân đối? Chỉ ra những câu tục ngữ thể hiện ý nghĩa một cách trực tiếp, những câu tục ngữ thể hiện ý nghĩa qua hình ảnh có tính chất ẩn dụ trong các câu tục ngữ của bài học.

Video trình bày nội dung:

1. Đặc điểm nghệ thuật của câu tục ngữ

- Hình thức: ngắn gọn, súc tích

- Gieo vần: Vần làm cho câu tục ngữ có kết cấu chặt chẽ, có tính nghệ thuật, hấp dẫn, dễ nhớ, dễ thuộc.

- Tính cân đối thể hiện ở số tiếng bằng nhau, từ loại của từng từ ở từng vị trí giống nhau, thanh điệu đối chọi nhau (bằng – trắc), hình ảnh tương đồng hoặc tương phản nhau

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nội dung, ý nghĩa câu tục ngữ.

+ Nhóm 1 - Tục ngữ về kinh nghiệm thời tiết: Các câu tục ngữ về kinh nghiệm thời tiết đề cập đến nội dung gì? Dựa vào đâu mà em biết? Theo em những kinh nghiệm dự đoán thời tiết đó có chính xác không?

+ Nhóm 2 - Tục ngữ về kinh nghiệm sản xuất: Các câu tục ngữ về kinh nghiệm sản xuất đề cập đến nội dung gì? Em có đồng tình với những kinh nghiệm đó không? Nêu thêm những câu tục ngữ tương tự khác về chủ đề này mà em biết?

+ Nhóm 3, 4 -  Tục ngữ về kinh nghiệm đời sống xã hội: Các câu tục ngữ về kinh nghiệm đời sống xã hội đề cập đến nội dung gì? Ý nghĩa của câu tục ngữ số 11 và 12 có loại trừ nhau không? Em rút ra được bài học gì từ hai câu tục ngữ đó?

- GV sử dụng phương pháp đàm thoại để kích thích khả năng suy nghĩ của HS các nhóm trả lời câu hỏi nâng cao: Phân tích và chỉ ra những đúc kết mang tính chân lí ở một số câu tục ngữ trong bài.

Video trình bày nội dung:

2. Nội dung, ý nghĩa câu tục ngữ 

a. Tục ngữ về kinh nghiệm thời tiết

- Các câu tục ngữ về kinh nghiệm thời tiết đề cập đến những kinh nghiệm dự báo thời tiết

+ Gió heo may, chuồn chuồn bay thì bão: Khi trời nổi gió heo may và chuồn chuồn bay ra, thì khi ấy là sắp có bão

+ Kiến cánh vỡ tổ bay ra/ Bão táp mưa sa gần tới: Khi kiến cánh vỡ tổ bay ra ngoài, thì khi đó báo hiệu trời sắp mưa to bão lớn.

+ Mây kéo xuống … mưa như trút: Khi mây ùn ùn kéo về phía biển thì trời nắng, còn khi mây kéo lên mạn ngược thì trời sắp có mưa to.

+ Đêm tháng Năm … chưa cười đã tối: Tháng năm (âm lịch)  ngày dài đêm ngắn, tháng mười (âm lịch) ngày ngắn đêm dài. 

+ Nắng chóng trưa, mưa chóng tối: Ngày nắng thì cảm thấy buổi trưa đến sóm hơn vì thời tiết nóng bức, ngột ngạt. Ngày mưa thì trời âm u nên tối sớm.

b. Tục ngữ về kinh nghiệm sản xuất

- Các câu tục ngữ về kinh nghiệm sản xuất đề cập đến những kinh nghiệm để sản xuất ra của cải vật chất của dân gian xuất phát từ việc quan sát công cuộc lao động

+ Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống: Chỉ ra 4 yếu tố quan trọng để làm nông nghiệp lúa nước có một mùa bội thu, năng suất cao đó là nước, phân bón, công chăm sóc và giống lúa.

+ Nắng tốt dưa, mưa tốt lúa: Khi thời tiết nắng nóng, thì trồng dưa là lựa chọn tốt, còn khi thời tiết mưa nhiều thì trồng lúa nước là hợp nhất. 

+ Làm ruộng ba năm không bằng chăn tằm một lứa: Việc chăn tằm thu hoạch có lời hơn làm ruộng đất nhiều, nhấn mạnh cao kinh tế của việc nuôi tằm.

c. Tục ngữ về kinh nghiệm đời sống xã hội

- Các câu tục ngữ về kinh nghiệm đời sống xã hội răn dạy con người về cách sống, triết lý sống cao đẹp của con người. 

+ Người sống hơn đống vàng: Con người là nguồn năng lượng lớn nhất cho thế giới vận hành và tồn tại, vì vậy mỗi người hãy trân trọng những giá trị riêng của bản thân mình đang có.

+ Đói cho sạch, rách cho thơm: Dù đói rách, cùng khổ hay gặp khó khăn cũng phải biết gìn giữ nhân cách và phẩm chất tốt đẹp, sống ngay thẳng, trong sạch.

+ Không thầy đố mày làm nên: Trong học tập, người thầy đóng vai trò rất quan trọng. Thầy giỏi, có phương pháp dạy học tốt thì sẽ mau tiến bộ. Thực tế giáo dục đã chứng minh điều này.

+ Học thầy không tày học bạn: Học thầy rất quan trọng, nhưng cũng phải biết học bạn nữa. Đồng thời, học không chỉ là tiếp thu tri thức lí thuyết, mà còn phải thực hành trong đời sống.

+ Muốn lành nghề, chớ nề học hỏi: Muốn giỏi giang, nâng cao tay nghề, thì đừng ngại ngùng học hỏi người khác. Hãy mãi giữ vững tinh thần học hỏi, luôn trau dồi kiến thức khi muốn nâng cao tay nghề mình.

+ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây: Khi thưởng thức quả ngọt, cần nhớ đến người trồng cây, chăm sóc để tạp ra chúng. Qua đó, nhắc nhở con người phải có lòng biết ơn, nhớ đến người đã giúp đỡ ta trong lúc gặp khó khăn hoạn nạn.

+ Một cây làm … hòn núi cao: Đề cao vai trò của sự đoàn kết trong cuộc sống, đoàn kết sẽ tạo ra sức mạnh to lớn giúp con người vượt qua mọi thử thách và tiến đến đích thành công.

NỘI DUNG 3: TÌM HIỂU NGHỆ THUẬT VÀ NỘI DUNG

Qua văn bản, em hãy rút ra nhận xét về nội dung và nghệ thuật của văn bản?

Video trình bày nội dung:

1. Nội dung

- Văn bản đã phản ánh, truyền đạt những kinh nghiệm quý báu của nhân dân trong việc quan sát các hiện tượng thiên nhiên và trong lao động sản xuất cùng như tôn vinh giá trị con người. Đồng thời, đưa ra nhận xét, lời khuyên về những phẩm chất và lối sống mà con người cần phải có. 

- Những kinh nghiệm ấy là “túi khôn” của nhân dân nhưng chỉ có tính chất tương đối chính xác vì không ít kinh nghiệm được tổng kết chủ yếu dựa vào quan sát.

2. Nghệ thuật

- Các câu tục ngữ có mối quan hệ chặt chẽ giữa nội dung và hình thức

- Vần và nhip điệu linh hoạt, đối thanh và đối ý tạo nên sự nhịp nhàng. 

- Kết hợp linh hoạt các biện pháp tu từ nghệ thuật so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ,…

Nội dung video Bài 6: “Văn bản 4 – Một số câu tục ngữ Việt Nam”còn nhiều phần rất hấp dẫn và thú vị. Hãy cùng đăng kí để tham gia học bài và củng cố kiến thức thông qua hoạt động luyện tập và vận dụng trong video.