THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Tìm một câu có sử dụng biện pháp so sánh và một câu sử dụng biện pháp ẩn dụ trong Lao xao ngày hè. Chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau giữa hai biện pháp tu từ này.

Giải rút gọn:

• Câu văn có phép so sánh: "Con diều hâu lao như mũi tên xuống."

• Câu văn có phép ẩn dụ: "Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới." "Những mũi tên đen" là hình ảnh ẩn dụ.

• Điểm giống nhau giữa hai biện pháp này:

• Cả hai biện pháp đều sử dụng để tạo sự hình dung mạnh mẽ, mô tả cảm xúc và tình huống trong văn bản.

• Cả hai biện pháp đều sử dụng sự tương đồng hoặc ẩn dụ để làm cho văn bản sống động và thú vị hơn.

• Điểm khác nhau giữa hai biện pháp này:

• Biện pháp so sánh có hai vế A và B đầy đủ, trong khi biện pháp ẩn dụ thường chỉ có một vế B, với vế A bị ẩn đi và để người đọc tự tưởng tượng.

• Biện pháp so sánh tạo ra một sự tương đồng rõ ràng giữa hai sự vật hoặc hiện tượng, trong khi biện pháp ẩn dụ tạo ra sự ám ảnh và không trực tiếp nói đến vế A.

• Cả hai biện pháp đều có mục tiêu làm cho văn bản trở nên hấp dẫn và thú vị, nhưng chúng đưa ra những cách tiếp cận khác nhau để làm được điều đó.

Câu 2: Đọc đoạn văn sau và Giải rút gọn câu hỏi ở dưới:

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người: “Chè cheo chét” … Chúng nó trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

a. Chỉ ra biện pháp ẩn dụ trong đoạn văn.

b. Nêu nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau và tác dụng của biện pháp này trong việc miêu tả loài vật.

Giải rút gọn:

a. Biện pháp ẩn dụ trong đoạn văn: "Kẻ cắp hôm nay gặp bà già" và "người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm."

b. Nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau là:

• Giữa bà già và diều hâu: Đoạn văn so sánh diều hâu với bà già để chỉ sự tàn ác, hung dữ của diều hâu khi chúng tấn công và truy sát chim chèo bẻo. Cả hai đều là những kẻ thù của chim chèo bẻo và đều được tác giả sử dụng để thể hiện tính chất độc ác của chúng.

• Giữa chèo bẻo và kẻ cắp: Khi tác giả nói "Ngày mùa, chúng thức suốt đêm," và "Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người: 'Chè cheo chét'," tạo ra sự tương đồng giữa loài chim chèo bẻo và kẻ cắp. Cả hai đều hoạt động vào ban đêm, và cách mô tả này giúp người đọc thấy sự tương đồng giữa chúng trong việc rình mò và thực hiện hành động gian lận.

• Giữa người có tội và người tốt: Tác giả sử dụng chim chèo bẻo để ám chỉ người có tội trước đây, nhưng sau khi trở thành người tốt bằng việc lập công cứu gà con, họ trở nên tốt lắm. Sự tương đồng ẩn dụ này giúp tác giả thể hiện sự thay đổi và sự kỳ diệu trong tâm hồn con người khi họ từ tội ác trở thành những người có tâm hồn tốt đẹp.

• Phép ẩn dụ được sử dụng để tạo ra sự tương tác và sâu sắc giữa các yếu tố trong câu chuyện và giúp đọc giả hiểu sâu hơn về tâm trạng và tính cách của nhân vật trong câu chuyện.

Câu 3: Hãy xác định biện pháp tu từ trong các câu văn dưới đây và cho biết dựa vào đâu để xác định như vậy:

a. Cả làng xóm hình như (…) cùng thức với giời, với đất.

b. Sau nhà có hai đõ ong “sây” lắm.

c. Thời đó đường Bờ Sông chỉ trải đá, chưa tráng nhựa, chiều hè gió ngoài sông thổi vào, bụi mù, thành phố phải dùng những xe bò kéo chở nước đi tưới.

d. Mùa đông, tôi không ra đường chơi được thì ở nhà đọc truyện Tàu cho cả nhà trong (…), nhà ngoài (…) nghe, hết một cuốn thì cầm hai xu chạy vù lại hiệu Cát Thành đầu phố hàng Gai đổi cuốn khác.

Giải rút gọn:

a. Biện pháp hoán dụ: "Cả làng xóm hình như cùng thức với giời, với đất."

• Dựa vào nội dung câu, "làng xóm" và "giời, đất" được so sánh với nhau bằng cách sử dụng từ "với," tạo ra một hình ảnh về sự đoàn kết và gắn kết chặt chẽ giữa làng xóm và thiên nhiên.

b. Biện pháp hoán dụ: "Sau nhà có hai đỗ ong 'sây' lắm."

• Dựa vào nội dung câu, "đỗ ong" và từ "sây" được sử dụng để chỉ những con ong trong tổ, tạo ra hình ảnh về sự nhiều nói hoặc ồn ào của chúng.

c. Biện pháp hoán dụ: "Thời đó đường Bờ Sông chỉ trải đá, chưa tráng nhựa, chiều hè gió ngoài sông thổi vào, bụi mù, thành phố phải dùng những xe bò kéo chở nước đi tưới."

• Dựa vào nội dung câu, "đường Bờ Sông" được dùng để chỉ thành phố và cuộc sống tại đó trong quá khứ, khi đường chỉ mới được trải bằng đá. Sự so sánh giữa "đường Bờ Sông" và "thành phố" sử dụng từ "thành phố phải dùng," tạo ra hình ảnh về sự phát triển và sự thay đổi của thành phố.

d. Biện pháp hoán dụ: "Mùa đông, tôi không ra đường chơi được thì ở nhà đọc truyện Tàu cho cả nhà trong ấp, nhà ngoài đình nghe, hết một cuốn thì cầm hai xu chạy vù lại hiệu Cát Thành đầu phố hàng Gai đổi cuốn khác."

• Dựa vào nội dung câu, "nhà trong" và "nhà ngoài" được dùng để chỉ những thân trong và thân ngoài gia đình. Biện pháp hoán dụ này tạo ra hình ảnh về việc đọc truyện Tàu cho mọi người trong gia đình, không phân biệt người trong và ngoài gia đình, thể hiện sự thân thuộc và tình cảm gia đình.

Câu 4: Theo em, cụm từ “mắt xanh” trong câu thơ: “Trầu ơi, hãy tỉnh lại/Mở mắt xanh ra nào” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh quen thuộc nào? “mắt xanh” trong trường hợp này có phải là ẩn dụ không? Dựa vào đâu để nói như vậy?

Giải rút gọn:

"Mắt xanh" trong trường hợp này có thể được coi là phép so sánh, không phải là ẩn dụ. Phép so sánh này sử dụng để tạo ra hình ảnh sống động và ví von, giúp người đọc dễ dàng hiểu rõ ý của tác giả. Trong trường hợp này, "mắt xanh" được so sánh với chiếc lá trầu, cho thấy mắt của trầu được ví như mắt xanh mở ra sau giấc ngủ, tượng trưng cho sự tỉnh táo và sự sống trở lại sau giấc ngủ.

Câu 5: Hãy dẫn ra một câu văn sử dụng biện pháp ẩn dụ hoặc hoán dụ trong Lao xao ngày hè hoặc Thương nhớ bầy ong mà em cho là thú vị và chia sẻ với mọi người.

Giải rút gọn:

Câu văn sử dụng phép ẩn dụ trong trích dẫn "Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới" từ truyện "Thương nhớ bầy ong" thật sự gây ấn tượng mạnh. Hình ảnh ẩn dụ này tạo ra một phong cách miêu tả sinh động, đồng thời khéo léo thể hiện sự tinh tế và sâu sắc của tác giả khi vẽ nên cảnh chim chèo bẻo lao xuống cứu gà con với đuôi hình cá bay lượn trong không trung.

Câu 6: Hãy chỉ ra biện pháp tu từ trong các dòng thơ dưới đây và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận ra biện pháp nghệ thuật ấy

Đã ngủ rồi hả trầu?

Tao đã đi ngủ đâu

Mà trầu mày đã ngủ

Giải rút gọn:

Biện pháp tu từ nhân hoá được thể hiện trong các dòng thơ bằng cách tác giả giao tiếp với cây trầu như với một người bạn. Dấu hiệu giúp nhận ra biện pháp này là cách xưng hô trầu ("trầu" và "mày") và việc trình bày hành động của trầu (ngủ) như một con người (đã ngủ rồi, tao đã đi ngủ đâu).

Câu 7: Lao xao ngày hè, Thương nhớ bầy ong, Đánh thức trầu đều viết về tuổi thơ tác giả gắn với cây cối, loài vật. Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá. Theo em, vì sao như vậy?

Giải rút gọn:

Biện pháp nhân hoá được sử dụng trong cả ba văn bản vì các tác giả muốn thể hiện sự gắn kết mật thiết và tình cảm đặc biệt của họ với thiên nhiên, loài vật, và môi trường quê hương từ thời thơ ấu. Bằng cách miêu tả các đặc điểm, hành vi của cây cối và loài vật từ con người, các tác giả tạo ra một cách tiếp cận đầy tình cảm và gần gũi để diễn đạt những trải nghiệm và ký ức tuổi thơ của mình. Biện pháp nhân hoá giúp làm cho văn bản trở nên sinh động và dễ hiểu hơn, từ đó thu hút độc giả vào thế giới hồi ức của tác giả.

VIẾT NGẮN

Câu hỏi: Viết đoạn văn (khoảng 150 đến 200 chữ) nói về đặc điểm riêng của một cây hoa hoặc một con vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một trong số các biện pháp ẩn dụ, nhân hoá, hoán dụ.

Giải rút gọn:

Trong gia đình em, chú Bobby là người bạn đặc biệt và thân thiết nhất. Bobby có vẻ ngoại hình nhỏ nhắn với bộ lông màu xám lôi cuốn. Đôi tai dài và đuôi ngoe nguẩy của chú tạo nên nét độc đáo. Chú là một người ăn rất kỹ. Món khoai tây chiên là đặc sản yêu thích của Bobby, và mỗi khi em mang về, chú sẽ vô cùng phấn khích, thể hiện tình cảm của mình bằng cách nhảy lên và sủa vang. Mỗi chiều, Bobby luôn thích cùng em ra công viên, nơi chú có cơ hội tung tăng và trêu đùa với những người bạn chó khác. Bobby luôn mang lại niềm vui và sự phấn khích cho em trong những buổi dạo chơi. Khi em đi học về, chú luôn đợi trước cửa như một người bạn đồng hành trung thành, vui mừng đón em về nhà bằng những tiếng sủa hạnh phúc. Bobby không chỉ là một chú chó, mà còn là một người bạn đồng hành đáng yêu và đặc biệt trong cuộc sống của em.

• Đoạn văn sử dụng phép nhân hoá: Mỗi chiều, Bobby luôn thích cùng em ra công viên, nơi chú có cơ hội tung tăng và trêu đùa với những người bạn chó khác.