THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: So sánh hai câu dưới đây và rút ra tác dụng của việc dùng cụm danh từ là chủ ngữ của câu.

a. Vuốt cứ cứng dần và nhọn hoắt.

b. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.

Giải rút gọn:

Câu a sử dụng chủ ngữ "Biết nói tiếng Anh," nhưng không cung cấp thông tin cụ thể về khả năng hay kỹ năng của người nói. Trong khi đó, câu b sử dụng cụm danh từ "Khả năng nói tiếng Anh" làm chủ ngữ, tạo ra một chút rõ ràng hơn về khả năng nói tiếng Anh của người đó và cách nó giúp họ có cơ hội việc làm ở nước ngoài. Sử dụng cụm danh từ làm chủ ngữ giúp tạo nên sự đặc thù và sự rõ ràng trong câu.

Câu 2: So sánh những cách diễn đạt dưới đây và cho biết tác dụng của việc dùng các cụm tính từ làm thành phần vị ngữ trong câu:

a. Biết chị Cốc đi rồi, tôi bò lên.

Biết chị Cốc đi rồi, tôi mon men bò lên.

b. Trông thấy tôi, Dế Choắt khóc.

Trông thấy tôi, Dế Choắt khóc thảm thiết.

c. Trời nóng.

Trời nóng hầm hập

Giải rút gọn:

a. So với cách dùng vị ngữ "bò lên," cách diễn đạt "mon men bò lên" (cụm động từ) đã bổ sung thêm mô tả về cách thức thực hiện hành động, làm cho thái độ của Dế Mèn rõ ràng hơn, với sự rón rén, sợ sệt, và việc bò lên sau khi biết chị Cốc đã rời đi.

b. So với cách dùng vị ngữ "khóc," cụm từ "khóc thảm thiết" (cụm tính từ) bổ sung mô tả về mức độ của hành động, làm nổi bật sự đau xót và bi thương trong cách Dế Choắt khóc.

c. So với việc chỉ sử dụng "nóng," cụm tính từ "nóng hầm hập" cung cấp thêm chi tiết về cảm giác nhiệt độ, làm tăng tính tượng trưng của cảm xúc nóng bức và khó chịu.

Câu 3: Trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên (Tô Hoài) và Giọt sương đêm (Trần Đức Tiến), các tác giả thường sử dụng kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi các cụm động từ, cụm tính từ. Ví dụ:

• Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp (Tô Hoài). Vị ngữ trong câu là chuỗi gồm hai cụm động từ.

• Ông khách lượn một vòng trên không rồi khép cánh, thận trọng đáp xuống ngọn măng trúc ngoài cùng xóm Bờ Giậu. Vị ngữ trong câu này là chuỗi gồm hơn hai cụm động từ.

Hãy tìm trong mỗi văn bản ít nhất một cách diễn đạt tương tự và cho biết tác dụng của các diễn đạt đó.

Giải rút gọn:

• Văn bản “Bài học đường đời đầu tiên” (Tô Hoài):

• Tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống. Vị ngữ trong câu là chuỗi gồm hai cụm động từ.

• Thỉnh thoảng, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Vị ngữ trong câu này là chuỗi gồm hơn hai cụm động từ.

• Văn bản “Giọt sương đêm” (Trần Đức Tiến):

• Bọ Dừa rùng mình, tỉnh hẳn. Vị ngữ trong câu là chuỗi gồm hai cụm động từ.

• Thằn Lằn vừa chui ra khỏi bình gốm vỡ, chưa kịp vươn vai tập mấy động tác thể dục, đã thấy ông khách quần áo chỉnh tề đứng chờ. Vị ngữ trong câu này là chuỗi gồm hơn hai cụm động từ.

• Tác dụng của việc sử dụng chuỗi các cụm động từ trong các câu này là tạo ra hình ảnh chi tiết, tường thuật, và động lực cho các tình huống hoặc hành động diễn ra. Cụm động từ giúp làm nổi bật và mô tả cụ thể các hành động, tạo sự sống động và hấp dẫn cho đoạn văn.

Câu 4: Xác định thành phần chủ ngữ và vị ngữ của các câu dưới đây:

a. Khách giật mình

b. Lá cây xào xạc.

c. Trời rét

Dùng cụm từ để mở rộng chủ ngữ hoặc vị ngữ hoặc cả hai thành phần chính trong các câu trên, Sau đó so sánh để làm rõ sự khác biệt nghĩa giữa câu mở rộng và câu trước khi mở rộng.

Giải rút gọn:

a.

• Xác định chủ ngữ và vị ngữ:

Khách / giật mình

• Mở rộng thành phần câu:

Vị khách lạ đó / giật mình.

• Những câu mở rộng thành phần câu giúp tạo ra sự rõ ràng và chi tiết hơn bằng việc đặt tên cho "khách" là "vị khách lạ đó."

b.

• Xác định chủ ngữ và vị ngữ:

Lá cây / xào xạc.

• Mở rộng thành phần câu:

Những chiếc lá cây bàng / rơi xào xạc.

• Câu mở rộng giúp chỉ ra loại cây cụ thể là "cây bàng" và mô tả cụm lá "rơi xào xạc," làm cho mô tả trở nên rõ ràng hơn.

c.

• Xác định chủ ngữ và vị ngữ:

Trời / rét.

• Mở rộng thành phần câu:

Trời / rét buốt.

• Câu mở rộng thêm từ "rét buốt" tạo nên một mô tả sâu sắc hơn về trạng thái lạnh lẽo của thời tiết.

Câu 5: Đọc đoạn văn sau:

“Thỉnh thoảng muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. “

a. Tìm và chỉ ra tác dụng của việc sử dụng từ láy trong đoạn văn trên.

b. Tìm và chỉ ra tác dụng của phép so sánh được sử dụng trong đoạn văn trên.

Giải rút gọn:

a. Tìm và chỉ ra tác dụng của việc sử dụng từ láy trong đoạn văn trên:

Các từ láy, như "phanh phách," "hủn hoẳn," "phành phạch," "giòn giã," và "rung rinh," giúp mô tả chi tiết và rõ ràng hơn về vẻ đẹp cường tráng và khoẻ mạnh của chú Dế Mèn.

b. Tìm và chỉ ra tác dụng của phép so sánh được sử dụng trong đoạn văn trên:

Phép so sánh "Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua" giúp người đọc hiểu rõ hơn sự sắc sảo và cứng rắn của các chiếc vuốt của Dế Mèn. Phép so sánh này thể hiện tính tương đối và mô tả mạnh mẽ hơn so với việc chỉ nói về cách cỏ gãy rụp.

Câu 6: Đọc đoạn văn sau:

Tôi đi đứng oai vệ. Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu.Cho ra kiểu cách con nhà võ. Tôi tợn lắm. Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Khi tôi to tiếng thì ai cũng nhịn, không ai đáp lại.

a. Tìm các nghĩa của từ “tợn” có trong từ điển.

b. từ “tợn” trong đoạn văn trên được sử dụng với nghĩa nào trong những nghĩa có được ở câu a? Cho biết cơ sở xác định.

Giải rút gọn:

a. Nghĩa của từ "tợn" có trong từ điển:

Bạo đến mức liều lĩnh, không biết sợ hãi gì.

Đặc biệt, lạ lùng, khác thường ở một mức độ cao.

b. Trong đoạn văn trên, từ "tợn" được sử dụng với nghĩa "bạo đến mức liều lĩnh, không biết sợ hãi gì, lộ rõ vẻ thách thức." Cơ sở xác định nghĩa này là từ việc tác giả mô tả cách nhân vật di chuyển và hành động, tự tin đối diện với mọi người xung quanh và không ngại khiêu khích họ.

VIẾT NGẮN

Câu hỏi: Văn bản Bài học đường đời đầu tiên kết thúc với hình ảnh “Tôi đứng lặng giờ lâu suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Hãy đóng vai Dế Mèn và viết về bài học đó bằng một đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ), trong đó sử dụng ít nhất hai câu mở rộng thành phần chính bằng cụm từ.

Giải rút gọn:

Tôi đứng yên trước nghĩa trang nơi Dế Choắt nằm yên giữa mảnh đồng cỏ xanh mướt. Đã qua rồi những ngày Dế Choắt còn bên cạnh tôi. Người bạn hàng xóm ấy đã không còn. Suy tư hiện lên trong tôi, và tôi cảm thấy hối hận cùng xót xa. Ước gì tôi có thể thay đổi quyết định của mình, để không để Dế Choắt phải trải qua những tháng ngày đau khổ. Cái tính tự cao, kiêu ngạo, và thích chọc ghẹo người khác của tôi đã đẩy Dế Choắt vào thế khó khăn. Trước mộ người bạn, tôi hứa rằng mình sẽ thay đổi. Tôi sẽ hòa hợp hơn, luôn sẵn sàng chia sẻ và giúp đỡ những người bạn xung quanh. Tôi sẽ suy nghĩ kỹ lưỡng trước khi hành động, để không gây ra những hậu quả đau lòng như vậy.

• Các câu mở rộng thành phần chính:

• Tôi đứng yên trước nghĩa trang nơi Dế Choắt nằm yên giữa mảnh đồng cỏ xanh mướt.

• Người bạn hàng xóm ấy đã không còn.