BÀI 4: VĂN TẾ, THƠ

VĂN BẢN: TÂY TIẾN

CHUẨN BỊ

Câu 1: Tìm           qua các tài liệu, sách, báo, Internet… về tác giả Quang Dũng, về binh đoàn Tây Tiến và hoàn cảnh ra đời của bài Tây Tiến.

Đáp án chuẩn:

1. Tác giả Quang Dũng.

- Quang Dũng (1921 – 1988) tên thật là Bùi Đình Diệm, quê tại Phượng Trì, huyện Đan Phượng, Hà Tây (nay là Hà Nội).

- Ông là một nhà thơ Việt Nam nổi tiếng, cũng là một họa sĩ, nhạc sĩ.

2. Binh đoàn Tây Tiến.

- Binh đoàn Tây Tiến được thành lập vào năm 1947 với nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào để bảo vệ biên giới Việt – Lào, đánh tiêu hao lực lượng của quân đội Pháp ở Thượng Lào và miền Tây Bắc Bộ của Việt Nam.

- Địa bàn đóng quân và hoạt động của Trung Đoàn là một miền núi rộng lớn và hiểm trở của biên giới Việt – Lào gồm các tỉnh: Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình, miền Tây Thanh Hóa và Sầm Nức.

3. Hoàn cảnh ra đời bài thơ “Tây Tiến”.

- Bài thơ được viết vào năm 1948 khi Quang Dũng đang ở Phù Lưu Chanh (Hà Tây), khi ông đã chuyển sang đơn vị khác và nhớ về đơn vị cũ là đoàn quân Tây tiến.

- Năm 1957, khi in lại trong tập “Mây đầu ô” tác giả đổi nhan đề bài thơ thành “Tây Tiến”.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Chú ý nét đặc sắc của khung cảnh thiên nhiên và hình ảnh người lính trên nền bối cảnh thiên nhiên đó.

Đáp án chuẩn:

- Các địa danh Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu là những địa danh gợi nhắc về địa bàn hoạt động của binh đoàn tây tiến – gợi cảm giác xa xôi, heo hút.

- Những con đường hành quân ở dốc núi hiểm trở: khúc khuỷu, thăm thăm, heo hút cồn mây, súng ngửi trời, ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống.

- Rừng núi hoang dã chứa đầy bí ấn và sự đe dọa: sương lấp đoàn quân mỏi, thác gầm thét, cọp trêu người…

- Vẻ đẹp thơ mộng mềm mại, nên thơ “Mường Lát hoa về trong đêm hơi, nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”.

HÌNH ẢNH NGƯỜI LÍNH:

- Tâm hồn lạc quan, hồn nhiên, yêu đời.

- Dũng cảm, bi tráng. 

- Tình quân dân hòa hợp trong thời kì kháng chiến.

Câu 2: Chú ý hình ảnh thiên nhiên và tâm trạng con người.

Đáp án chuẩn:

- Hình ảnh thiên thiên “chiều sương ấy’, “hồn lau”, “hoa đong đưa” gợi ra không gian mênh mông, ảo mộng. 

- Tâm trạng con người: Điệp ngữ “có thấy, có nhớ” thể hiện nỗi lưu luyến, nhớ nhung da diết. “Dáng người trên độc mộc” gợi tả dáng vẻ uyển chuyển, thướt tha với sự làm duyên của cánh hoa đong đưa theo dòng nước lũ.

Câu 3: Hình dung hình tượng người lính Tây Tiến.

Đáp án chuẩn:

Bức chân dung người lính hiện lên với vẻ đẹp hào hùng:

- “Không mọc tóc”.

- “Quân xanh màu lá”.

- “Dữ oai hùm”. 

Người lính còn hiện lên với vẻ đẹp hào hoa:

- “Dáng kiều thơm”.

- Quang Dũng đã nói đến sự hi sinh của người lính một cách bi tráng.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Lúc đầu, bài thơ có nhan đề là Nhớ Tây Tiến, sau đó tác giả đổi thành Tây Tiến. Theo em, sự thay đổi đó có tác dụng gì?

Đáp án chuẩn:

Khi đổi thành “Tây Tiến”, nhan đề trở nên ngắn gọn và mạnh mẽ hơn, tập trung vào hành động, sự tiến bước của đoàn quân, thể hiện ý chí, quyết tâm của họ trong cuộc chiến tranh giành độc lập. Điều này cũng phản ánh tinh thần chiến đấu kiên cường, quyết liệt của nhân dân Việt Nam trong thời kỳ đó.

Câu 2: Bài thơ có thể chia làm mấy đoạn? Nêu ý chính của từng đoạn, chỉ ra mạch liên kết giữa các đoạn.

Đáp án chuẩn:

- Bài thơ có thể chia làm 4 đoạn: 

+ Đoạn 1 (14 dòng dầu): đoàn quân Tây Tiến hiện ra trong nỗi nhớ da diết của tác giả, với những đêm hành quân gian khổ trên cái nền của thiên nhiên miền Tây hùng vĩ, dữ dội và thơ mộng.

+ Đoạn 2 (từ dòng 15 đến dòng 22): những kỉ niệm đẹp về tình quân dân và vẻ đẹp thơ mộng của núi rừng.

+ Đoạn 3 (từ dòng 23 đến dòng 30): khắc họa chân dung người lính Tây Tiến và sự hi sinh bi tráng.

+ Đoạn 4 (4 câu cuối): nhà thơ đã phải xa đơn vị, gửi lòng mình mãi mãi gắn bó với Tây Tiến.

- Mạch cảm xúc của bài thơ: mở đầu là nỗi nhớ, tiếp theo là những kỉ niệm của nhà thơ về Tây Tiến và kết thúc là lời khẳng định sẽ mãi gắn bó lòng mình với Tây Tiến.

Câu 3: Cảnh vật thiên nhiên trong bài Tây Tiến có sự khác nhau như thế nào qua các đoạn thơ? Trên nền khung cảnh thiên nhiên ấy, hình ảnh đoàn quân Tây Tiến được gợi tả như thế nào?

Đáp án chuẩn:

HÌNH ẢNH THIÊN NHIÊN

- Đoạn 1: Cảnh thiên nhiên Tây Bắc kì vĩ, dữ dội, khắc nghiệt, hoang vu nhưng cũng rất thơ mộng, trữ tình.

- Đoạn 2: Cảnh thiên nhiên Tây Bắc mộng mơ, huyền ảo, mê say, sâu lắng “hội đuốc hoa”, “xây hồn thơ”, “trôi dòng nước lũ hoa đong đưa” (thủ pháp nhân hóa khiến hình ảnh thơ trở nên trữ tình, thơ mộng hơn).

HÌNH ẢNH ĐOÀN QUÂN TÂY TIẾN

- “Không mọc tóc”: người lính đầu trọc (anh vệ trọc) vè sốt rụng hết tóc.

- “Quân xanh màu lá”: Có thể hiểu là quân thiếu thốn nên da xanh xao, hoặc người lính phải dùng lá cây để ngụy trang tránh kẻ địch phát hiện.

- “Dữ oai hùm” có oai phong dữ tợn như loài hồ báo rừng xanh. Đây là cách miêu tả ước lệ theo lối cổ.

- “Dáng kiều thơm” đây là hình ảnh những người con gái Hà Thành xinh đẹp. Ngày chiến đấu ngoan cường, tối về, người chiến sĩ vẫn một lòng hướng về hậu phương.

- “Súng ngửi trời”: miêu tả tư thế kiêu dũng, làm chủ của người chiến sĩ đồng thời thể hiện vẻ đẹp oai phong, lẫm liệt của những người chiến sĩ.

- “Áo bào thay chiếu anh về đất” khắc họa sự hi sinh của người lính một cách thanh thản, thầm lặng và cao cả, gây xúc động lòng người, lay động thiên nhiên.

Câu 4: Phân tích vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng của hình tượng người lính trong đoạn thơ “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc… Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.

Đáp án chuẩn:

-Qua ngòi bút của Quang Dũng, những người lính Tây Tiến hiện lên với vẻ oai phong và dữ dội không thể lẫn vào đâu được. Dù phải đối mặt với thực tế gian khổ và thiếu thốn—da dẻ xanh xao và sốt rét làm trụi cả tóc—cái nhìn lãng mạn của ông đã khắc họa họ không chỉ là những con người ốm yếu mà còn là những chiến sĩ kiên cường, với sức mạnh phi thường ẩn chứa bên trong hình hài tiều tụy.

-Hình ảnh người lính Tây Tiến trong bài thơ thấm đẫm tính chất bi tráng và chói ngời vẻ đẹp lí tưởng, mang dáng vẻ của những anh hùng kiểu chinh phụ thuở xưa, những người mà mỗi bước đi là một bước tiến vào cõi vĩnh hằng, không bao giờ trở lại. 

Câu 5: Bài thơ Tây Tiến đậm chất nhạc, chất họa, có cách kết hợp từ mới lạ, độc đáo. Hãy phân tích những thành công nghệ thuật đó.

Đáp án chuẩn:

Câu 6: Ghi lại cảm nhận của em về cảm hứng và bút pháp lãng mãn của bài thơ Tây Tiến.

Đáp án chuẩn: