BÀI 2: HÀI KỊCH

VĂN BẢN: QUAN THANH TRA

CHUẨN BỊ

Câu 1: Tóm tắt cốt truyện của văn bản.

Đáp án chuẩn: 

Đoạn trích kể về sự việc xảy ra khi hai quý tộc Khlet-xta-cốp giả danh là quan thanh tra, khiến các quan lại địa phương tin rằng ông là thanh tra thực sự. Vì thế, họ ra sức tiếp đón, mời chào, và đút lót để lấy lòng. Tuy nhiên, sự việc vỡ lẽ khi chủ sự bưu điện đọc bức thư mà Khlet-xta-cốp đã viết. Nội dung bức thư là sự chế giễu các quan chức địa phương, từng người một đều bị bôi nhọ và chỉ trích.

Câu 2: Xác định được xung đột, dạng xung đột và tình huống nảy sinh, phát triển xung đột.

Đáp án chuẩn: 

- Xung đột cá nhân: Đây là những xung đột nảy sinh từ bên trong mỗi nhân vật, thường liên quan đến mâu thuẫn giữa lương tâm và lợi ích cá nhân. Trong Quan Thanh Tra phải đối mặt với sự mâu thuẫn giữa trách nhiệm công việc và lòng tham của bản thân. 

- Xung đột giữa các nhân vật: Đây là những xung đột nảy sinh từ mối quan hệ giữa các cá nhân trong tác phẩm. Trong Quan Thanh Tra, có thể là xung đột giữa quan Thanh Tra và các quan chức khác trong chính quyền, hoặc giữa Quan Thanh Tra và người dân trong khu vực mà ông ta quản lí.

- Xung đột xã hội: Đây là những xung đột lớn hơn, phản ánh những mâu thuẫn trong xã hội. Trong Quan Thanh Tra, có thể là xung đột giữa tầng lớp quý tộc và lớp nông dân, hoặc xung đột giữa chế độ quan lại tham nhũng và nguyện vọng công bằng của nhân dân.

Câu 3: Tìm hiểu nhân vật trong hài kịch: xác định nhân vật nào là đối tượng của tiếng cười; phân tích tính cách của nhân vật được thể hiện qua tình huống, hành động kịch, ngôn ngữ và các thủ pháp trào phúng.

Đáp án chuẩn: 

Nhân vật quan thị trưởng là đối tượng của tiếng cười; nhân vật này đều mang những tật xấu đặc trưng, được thể hiện qua các tình huống, hành động kịch và ngôn ngữ trong vở kịch. 

Câu 4: Liên hệ, kết nối văn bản kịch với kinh nghiệm của bản thân, với đời sống hiện tại để phân tích và đánh giá đươc tác động của tác phẩm hài kịch đối với người đọc và tiến bộ xã hội.

Đáp án chuẩn: 

- Với người đọc, tác phẩm không chỉ là một tác phẩm giải trí mà còn là một bài học về đạo đức và lương tâm. Tác phẩm giúp người đọc nhận ra những sai lầm trong xã hội và cần phải thay đổi để xây dựng một xã hội công bằng, văn minh hơn.

- Về mặt tiến bộ xã hội, tác phẩm đóng góp vào việc nâng cao nhận thức của mọi người về những vấn đề xã hội. Tác phẩm khơi mở vào cuộc thảo luận về những vấn đề này, góp phần vào việc tìm kiếm giải pháp để khắc phục.

Câu 5: Đọc trước đoạn trích; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Ni-cô-lai Va-xi-li-ê-víc Go-gôn (Nikolay Vasilyevich Gogol) và tác phẩm Quan Thanh Tra.

Đáp án chuẩn: 

1. Tác giả

- Gogol tên khai sinh: Nikolay Vasilyevich Gogol (1809 – 1852) với bút danh là N. V. Gogol. Ông sinh ra ở vùng Sorochintsi của Guberniya Poltava trong một gia đình thuộc mức tầm thường người Ukraina.

- Gia đình ông có một tủ sách riêng, từ rất nhỏ Gogol đã tỏ ra là người ham đọc sách, sưu tầm nhiều dân ca, tục ngữ…

- Ông là một văn sĩ, kịch tác gia, phê bình gia và thi sĩ.

- Cuộc đời của Gogol bao gồm nhiều giai đoạn, từ học trường nghệ thuật tại Nizhyn cho đến việc sống ở nước ngoài và viết nhiều tác phẩm nổi tiếng.

- Ông đã viết nhiều tác phẩm tiêu biểu như “Những buổi tối ở thôn ấp gần Dikanka”, “Mirgorod”, “Ả Rập”, “Những linh hồn chết”, và nhiều tác phẩm khác.

- Vở kịch “Quan Thanh Tra” được công diễn tại nhà hát Quốc gia Sankt-Peter vào năm 1836.

2. Tác phẩm Quan Thanh Tra

- Thể loại: Hài kịch

- Phương thức biểu đạt: tự sự

- Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: vở kịch gồm 5 hồi, đoạn trích thuộc hồi 5.

- Bố cục: 2 phần.

- Giá trị nội dung.

+ Châm biếm, phê phán và chế giễu những thói hư tật xấu, những góc khuất của xã hội.

+ Phản ánh một xã hội bất công, sự dụng lợi của nhiều tầng lớp trong xã hội.

- Giá trị nghệ thuật: 

+ Xây dựng tình huống truyện độc đáo, thú vị.

+ Tạo hình nhân vật chân thực, phản ánh hiện thực cụ thể.

+ Sử dụng ngôn từ tinh tế, dễ đọc.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Điều gì được thông báo? Vì sao chủ sự bưu vụ có được thông tin đó?

Đáp án chuẩn: 

- Điều được thông báo: Người công chức chúng ta tưởng là quan thanh tra, lại không phải là quan thanh tra.

- Chủ sự bưu vụ có được thông tin đó vì có người mang thư đến nhà Bưu vụ. Tôi nhìn vào bì thư, xem gửi cho ai, thấy đề: Phố Nhà Bưu vụ. Tôi liền bóc ra xem.

Câu 2: Thị trưởng phản ứng như thế nào trước khi bức thư được đọc.

Đáp án chuẩn: 

Trước khi bức thư được đọc thị trưởng có phản ứng: thị trưởng trở nên hoảng hốt, sợ hãi, tức giận.

Câu 3: Chú ý nội dung bức thư.

Đáp án chuẩn: 

Nội dung bức thư gửi cho nhân vật “cậu Giẻ Lau” viết về quá trình kì lạ của Khlét-xta-cốp khi được mọi người trong thành phố nhầm tưởng là nhân vật Quan thanh tra. Ngoài ra, Khét-xta-cốp cũng nhắc về sự thay đổi trong cuộc sống sau khi được trở thành Quan thanh tra.

Câu 4: Thông tin về thị trưởng được nhắc mấy lần?

Đáp án chuẩn: 

Thông tin về thị trưởng được nhắc 2 lần.

Câu 5: Chú ý thông tin về mỗi nhân vật được viết trong bức thư.

Đáp án chuẩn: 

- Chủ sự bưu vụ: giống thằng Mi-khê-ép, gác cổng ở bưu vụ như hệt; chắc nó cũng rượu chè và bần tiện như thế”.

- Cô-rốp-kin: thằng viện trưởng tế bần là một con lợn chính cống đội mũ nồi.

- Thị trưởng: thằng thị trưởng ngu như một con ngựa chiến lông xám.

- Viên kiểm học: người sặc mùi hành.

- Chánh án: thật hết sức mô-ve-tông.

Câu 6: Chỉ ra các lời thoại có màu sắc độc thoại, bàng thoại trong lời đối thoại của thị trưởng.

Đáp án chuẩn: 

Lời thoại có màu sắc độc thoại

- “Không, tôi chỉ là một thằng già ngu xuẩn thôi! Một con cừu ngốc nghếch như con nít ấy! Ba mươi năm trời, tôi làm việc quan, không có một thằng nhà buôn, một thằng nhà khoán nào có thể bịp được tôi, tôi đã lừa được những thằng đểu giả thạo nghề lừa lọc, những thằng cáo già tinh ma quỷ quái nhất; tôi đã bịp được cả ba thằng tổng đốc… Tổng đốc ấy cũng không đáng kể vào đâu”.

- “Hừ, thằng đầu to mà dại kia! Mày đã nhầm một cục đất, một miếng giẻ rách với nhân vật quan trọng!... rồi thiên hạ còn nhe răng, vỗ tay hoan hô đó!”

- “Hừ… Tất cả bọn văn siếc ấy, hư, đồ sâu tằm, đồ ưa tự do khốn khiếp… Rõ thật khi nào bị trời trừng phạt thì trước hết trời làm mất trí như thế ấy”.

Lời thoại có màu sắc bàng thoại

- “Trông này, trông này, cả bàn dân thiên hạ, hết thảy những người tin đạo, mọi người hãy nhìn xem thằng thị trưởng bị lừa này! Nó là đồ ngu ngốc, thằng già ngu ngốc khốn khiếp”.

- “Các ngài cười gì! Các ngài tự giễu mình đấy!...”.

- “Cái thằng có vẩn ấy giống quan thanh tra ở chỗ nào… Vậy mà đứa nào réo lên đầu tiên cái thằng ấy là quan thanh tra? Trả lời xem nào”.

Câu 7: Hình dung hành động và tâm trạng của các nhân vật trên sân khấu qua lời chỉ dẫn.

Đáp án chuẩn: 

- Hành động của các nhân vật trên sân khấu: đám các bà, các cô đồng thanh thốt lên một tiếng kêu thất kinh.

- Tâm trạng của các nhân vật trên sân khấu: kinh ngạc đến đờ người; thay đổi điệu bộ, sợ hãi cứng người.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Liệt kê ít nhất năm lời chỉ dẫn sân khấu và nêu tác dụng của các chỉ dẫn đó trong việc thể hiện bối cảnh, xung đột, hành động và tâm trạng của nhân vật.

Đáp án chuẩn: 

- Chỉ dẫn sân khấu là những lời chú thích ngắn gọn của tác giả, biên kịch (thường để trong ngoặc đơn) từ đó lời giải, gợi ý cách bài trí, xử lí âm thanh, ánh sáng, việc vào ra sân khấu của diễn viên thủ vai nhân vật cùng trang phục, hành động, cử chỉ, cách nói năng của họ…

- Các chỉ dẫn sân khấu trong tác phẩm:

+ Thị trưởng (tức giận).

+ Chủ sự bưu vụ (đọc).

+ Chủ sự bưu vụ (giơ lá thư).

+ Chủ sự bưu vụ (nói tất cả).

+ Ác-tê-mi Phi-líp-pô-vích (giữ lại thư).

+ Ko-rốp-kin (đọc).

Các chỉ dẫn sân khấu giúp cho người đọc hình dung hành động, cử chỉ, tâm trạng, cảm xúc, thái độ… của các nhân vật trong buổi hài kịch. Từ đó thể hiện tính cách của các nhân vật trong hài kịch.

Câu 2: Nêu tình huống và xung đột trong đoạn trích Quan thanh tra.

Đáp án chuẩn: 

- Tình huống xung đột trong hài kịch là tình thế, hoàn cảnh đặc biệt khiến cho mâu thuẫn, xung đột và tính cách của nhân vật chuyển từ trạng thái tĩnh tiềm ẩn sang trạng thái được bộc lộ. Trong đoạn trích, tình huống làm nảy sinh, phát sinh xung đột là việc chủ sự bưu vụ đọc được bức thư của Khlet-xa-cốp.

- Xung đột trong đoạn trích Quan thanh tra: Khi phát hiện sự thật về quan thanh tra, các nhân vật như Chủ sự bưu vụ, thị trưởng và các nhân vật phụ khác đã có thái độ, cảm xúc khác nhau. Điều đó xây dựng sự xung đột trong tính cách xấu xa có thói hư tật xấu với vẻ ngoài đàng hoàng, giả tạo.

Câu 3: Đặc điểm nhân vật hài kịch được thể hiện qua các nhân vật trong đoạn trích như thế nào? Em ấn tượng nhất với nhân vật nào? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Đặc điểm nhân vật hài kịch được thể hiện qua các nhân vật trong đoạn trích: từng nhân vật trong đoạn trích đều hiện lên với các thói hư tật xấu trái ngược với vẻ ngoài hào nhoáng của mình:

- Chủ sự bưu vụ coi việc bóc trộm thư từ của nhân dân là thú vui lớn nhất trên đời.

- Ác tê-my – viện trưởng viện tế bần thâm hiểm nhưng bề ngoài vẫn nhã nhặn, tử tế.

- Viên thị trưởng: bề ngoài hào nhoáng, có gia đình hạnh phúc nhưng bên trong lại là người lừa bịp, dối trá “không có một thằng nhà buôn, một thằng thầu khoán nào có thể bịp được tôi, tôi đã lừa được những thằng đểu giả thạo nghề…”.

- Am-mốt phi-ô đo-rô-vích: trước cảm thấy may mắn vì mình không được nhắc tên nhưng sau đó nghe được dòng thư thì cảm thấy phẫn nỗ, sử dụng các lời lẽ thô thiển.

Em ấn tượng nhất với nhân vật thị trưởng trong "Quan thanh tra" vì ông là hiện thân của sự xấu xa và đê tiện trong xã hội. Thị trưởng không từ thủ đoạn nào để đạt được mục đích của mình, từ lừa bịp và dối trá đến việc luồn lọt với quan tên, thậm chí còn lợi dụng cả vợ và con gái để tiến thân. Tính cách của ông phản ánh rõ nét ý muốn tham lam, khao khát giàu sang, đồng thời bộc lộ bộ mặt thật của người đứng đầu thành phố: xấu xa, lừa lọc và đầy dối trá. Hình ảnh này không chỉ tiêu biểu cho hình tượng quan lại thời bấy giờ mà còn phản ánh sâu sắc những vấn đề xã hội cần được chỉ trích và phê phán.

Câu 4: Nhân vật tích cực trong đoạn trích Quan thanh tra chính là tiếng cười. Hãy nêu ý kiến của em về quan điểm đó.

Đáp án chuẩn: 

Trong "Quan thanh tra," tiếng cười không chỉ là yếu tố giải trí mà còn là công cụ phê phán sắc sảo. Qua các tình huống hài hước và châm biếm, tác giả làm nổi bật những thói hư tật xấu trong xã hội, từ sự giả dối và tham nhũng đến sự kém hiệu quả trong quản lý. Tiếng cười trong vở kịch giúp khán giả nhận diện và suy ngẫm về các vấn đề xã hội nghiêm trọng một cách dễ tiếp cận và sâu lắng. Nó tạo ra một không gian kịch tính đầy sức hút, vừa giải trí vừa thúc đẩy sự thay đổi nhận thức, từ đó khẳng định vai trò của tiếng cười như một nhân vật tích cực trong tác phẩm. 

Câu 5: Thông điệp chính của đoạn trích là gì? Thông điệp ấy có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống hiện nay?

Đáp án chuẩn: 

Thông điệp chính của đoạn trích là phê phán và chế giễu những thói hư tật xấu của tầng lớp quan lại và cả giới tri thức, nhà buôn đương thời. Đặc biệt, vở kịch này đã vạch trần bản chất của bộ mát quan chức cồng kềnh, mục nát dưới chế độ Sa hoàng.

Câu 6: Hãy chọn một lời thoại mà em ấn tượng nhất. Nhập vai thể hiện lời thoại đó trước lớp.

Đáp án chuẩn: 

Lời thoại mà em ấn tượng nhất là của thị trưởng: Từ “Sao ấy à? Không tôi chỉ là một thằng ngu xuẩn thôi!... Hử, đứa nào réo lên đầu tiên cái thằng ấy là quan thanh tra? Trả lời xem nào.