BÀI 8

VIẾT: VIẾT BÀI NGHỊ LUẬN SO SÁNH, ĐÁNH GIÁ HAI TÁC PHẨM THƠ

1. Định hướng
2. Thực hành

2.1 Thực hành viết theo các bước:

Bài tập: Hãy so sánh và nêu nhận xét, đánh giá của em về hai đoạn thơ sau: 

Ta đi, ta nhớ những ngày

Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi...

Thương nhau, chia củ sắn lùi

Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng

Nhớ người mẹ nắng cháy lưng

Ðịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô

Nhớ sao lớp học i tờ

Ðồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan

Nhớ sao ngày tháng cơ quan

Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.

(Việt Bắc – Tố Hữu)

Đôi khi chợt nhớ một tiếng cười lạ

Một câu ca dao buồn có hoa bưởi hoa ngâu

Một vết bùn khô trên mặt đá

Không có ai chia tay

Cũng nhớ một tiếng còi tàu.

Mẹ tôi thức khuya dậy sớm

Năm nay ngoài năm mươi tuổi

Chồng chết đã mười mấy năm

Thuở tôi mới đọc được i tờ

Mẹ thương tôi mẹ vẫn tảo tần

Nước sông gạo chợ

(Bài thơ của một người yêu nước mình – Trần Vàng Sao)

Đáp án chuẩn:

- Hai đoạn thơ từ bài thơ "Việt Bắc" của Tố Hữu và "Bài thơ của một người yêu nước mình" của Trần Vàng Sao đều mang đến cho độc giả những cảm xúc sâu lắng về tình yêu thương, sự nhớ nhung và kỷ niệm trong cuộc sống. Trong "Việt Bắc," Tố Hữu tập trung vào những khoảnh khắc giản dị nhưng đầy ý nghĩa của cuộc sống gia đình và xã hội, thể hiện sự trân trọng những giá trị truyền thống và tình cảm nhân văn qua ngôn ngữ sinh động và gợi cảm. Những hình ảnh trong bài thơ gợi lại những ký ức tuổi thơ và khó khăn trong cuộc sống, mang đến một cảm giác tĩnh lặng và hồn nhiên. 

- Ngược lại, "Bài thơ của một người yêu nước mình" của Trần Vàng Sao diễn tả sự đau lòng và lưu luyến về quá khứ, với hình ảnh một người mẹ già cô đơn và những biểu tượng về sự hy sinh và tình thương. Tác giả sử dụng ngôn ngữ đơn giản nhưng chân thành để gợi lên tình cảm sâu sắc đối với mẹ, quê hương và những kỷ niệm tuổi thơ. Tinh thần của bài thơ thể hiện sự trí tuệ, sâu sắc và tận tụy đối với người thân và quê hương, tạo nên một bức tranh cảm xúc đầy sâu lắng và chân thực.

- Cả hai đoạn thơ đều kết hợp hài hòa giữa thơ ca và tâm trạng con người, tạo ra những cảm xúc sâu sắc về tình yêu quê hương và gia đình. Trong khi Tố Hữu mang lại cảm giác tĩnh lặng và hồn nhiên của tuổi thơ, Trần Vàng Sao lại thể hiện sự trí tuệ và sâu sắc trong tình cảm đối với người thân và quê hương. Với cách diễn đạt linh hoạt và tinh tế, cả hai đoạn thơ đều chạm đến những giá trị tinh thần và nhân văn cao quý, khơi gợi trong độc giả những cảm xúc và suy ngẫm sâu xa.

a. Chuẩn bị

b. Tìm ý và lập dàn ý

c. Viết

d. Kiểm tra và chỉnh sửa

2.2 Rèn luyện kĩ năng viết: Thao tác so sánh thơ

a. Cách thức

b. Bài tập: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

[...] Có người còn cho tình yêu mới chính là mùa xuân. Xuân Diệu đã hơn một lần viết rằng:

Xuân của đất trời nay mới đến

Trong tôi xuân đã đến lâu rồi

Từ lúc yêu nhau hoa nở mãi

Trong vườn thơm ngát của hồn tôi.

(Nguyên đản)

Không mạnh mẽ và dạt dào như Xuân Diệu, nhưng thơ tỉnh Nguyễn Binh có cái sâu lắng, dịu dàng, bát ngát của làng quê. Nguyễn Bính đã có lần ao ước được kết duyên với người bạn thuở thiếu thời trong cảnh vườn xuân trắng xoá hoa cam rụng:

Như chuyện Tương Như và Trác Thị

Đưa nhau về ở đất Lâm Cùng

Vườn xuân trắng xoả hoa cam rụng

Tôi với em Nhi kết vợ chồng.

(Rượn và hoa)

Nhưng ước ao vẫn là ước ao. Chuyện tình duyên của Nguyễn Bính đều là chuyện không thành cả. Nên mùa xuân của thơ ông cũng là mùa “tính sổ" sự lỡ làng của tỉnh duyên. Trong Mưa xuân, tác giả kể chuyện hẹn hò của đôi trai gái đêm xuân nghe hát chèo. Nhưng chàng trai lỡ hẹn. Tiếng trống chèo càng náo nức bao nhiêu thì nỗi buồn bâng khuâng của cô gái càng thấm thía bấy nhiêu:

Chờ mãi anh sang anh chẳng sang

Thế mà hôm nọ hát bên làng

Năm tao bảy tuyết anh hò hẹn

Để cả mùa xuân cũng nhớ nhàng.

(Mưa xuân)

Cải giọng có chút hờn trách nhưng đầy thương cảm. Đó là giọng trách yêu, trách mà không nở giận. Đấy cũng là cái dôn hậu của tâm hồn người phụ nữ Việt Nam.".

(Lê Tiến Dũng, Những bài thơ xuân của Nguyễn Binh, in trong Nguyễn Bình – Nhà thơ chân quê, NXB Văn hoá – thông tin, ILà Nội, 2000)

- Nội dung và phạm vi so sánh trong đoạn văn trên là gì?

- Chỉ ra những câu văn nêu nhận xét, đánh giá của người viết.

Đáp án chuẩn: 

- Cả hai đoạn thơ đều nhắc đến cảnh sắc thiên nhiên mùa xuân và khung cảnh vui xuân của đôi trai gái. Biện pháp so sánh được sử dụng trong phạm vi một đoạn trích nhỏ nằm trong bài thơ lớn, so sánh giữa hai khung cảnh du xuân của nhân vật trữ tình để làm nổi bật lên cá tính của từng nhân vật đồng thời chỉ rõ các giọng điệu được sử dụng trong bài, qua đó đem đến cho người đọc cái nhìn chân thực nhất về từng điểm nhìn được tác giả vẽ ra trong bài thơ. 

- “Không mạnh mẽ và dạt dào như Xuân Diệu, nhưng thơ tình Nguyễn Bính có cái sâu lắng, dịu dàng, bát ngát của làng quê. 

“Cái giọng có chút hờn trách nhưng đầy thương cảm. Đó là giọng trách yêu, trách mà không nỡ giận. Đây cũng là cái đôn hậu của tâm hồn người phụ nữ Việt Nam” .