BÀI 6

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI MỈA

Câu hỏi 1: Gạch chân những từ ngữ thê biện pháp tu từ nói mỉa trong các đoạn văn sau (trích từ truyện “Vi Hành ” - Nguyễn Ái Quốc): 

Đáp án chuẩn:

a. 

- Tôi nhớ chuyện vua Thuấn, vì muốn đích thân tai nghe mắt thấy dân có bằng lòng mình không, nên cải trang làm dân cày đi dò la khắp xứ. 

- […] ngày nay còn có những ông hoàng, ông chúa, để tiện việc riêng và vì lí do không cao thượng bằng, cũng “vi hành” đấy. 

b. 

- […] Phải chăng là ngài không muốn biết dân Pháp, dưới quyền ngự trị của bạn ngài là A-lếch-xăng Đệ nhất, có được sung sướng, có được uống nhiều rượu và được hút thuốc phiện bằng dân Nam dưới quyền ngự trị của ngài, được không? 

c. 

- Cô không thể tưởng tượng được cảnh đón tiếp tốt đẹp người ta dành cho chúng tôi ở đây. 

- Quần chúng cứ là tự phát mà biểu lộ nhiệt tình khi vừa thoáng thấy một đồng bào ta. Những tiếng “Hắn đấy!” hay “Xem hắn kìa!” là những lời chào mừng kín đáo và kính trọng mà chúng tôi thường gặp dọc đường. 

d. 

- Ngày nay, cứ mỗi lần ra khỏi cửa, thật tôi không sao che giấu nỗi niềm tự hào được là một người An Nam và sự kiêu hãnh được có một vị hoàng đế.

Câu hỏi 2: Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp nói mỉa trong những câu ca dao dưới đây: 

1. Chồng người vác giáo săn beo

Chồng em vác đũa săn mèo khắp mâm.

1. Đồn rằng cha mẹ anh hiền

Cắn cơm không vỡ, cắn tiền vỡ tư.

1. Nợ anh khéo liệu khéo lo,

Bán một con bò, mua cái ễnh ương.

Đem về thả ở gầm giường,

Nó kêu ì ọp, lại thương con bò.

đ) Làm trai cho đáng nên trai

Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào.

Đáp án chuẩn:

a) 

- Câu ca dao nói lên sự khác biệt và so sánh giữa hai người chồng:

+ Người chồng vác giáo săn heo, tượng trưng cho người nam giới chăm chỉ, nỗ lực kiếm tiền để lo gia đình. 

+ Người chồng vác đĩa săn mèo, cho thấy sự lười biếng, không chịu trách nhiệm trong việc nuôi dưỡng gia đình. 

- Câu ca dao nhắc rằng sự chăm chỉ và trách nhiệm là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng một mái ấm gia đình hạnh phúc.

b)

- Câu ca dao ý nói cha mẹ anh là người ghê gớm. 

- Nghe người ngoài nói thì họ cho rằng mẹ anh hiền nhưng thực tế thì không phải như vậy. 

c) 

- Câu ca dao thể hiện ý chê bai, mỉa mai những kẻ vụng suy, tính quẫn, không biết cách làm ăn

- Khuyên chúng ta hãy lên kế hoạch, sắp xếp 1 cách thật hợp lý mọi việc làm của mình để tránh gây ra những lãng phí hoặc những sự việc không cần thiết. 

d) 

- Câu ca dao nhằm mỉa mai những người con trai thiếu ý chí, không thích làm việc mà thích ăn uống hưởng thụ. 

- Phê phán thói trọng nam khinh nữ của người xưa, khiến cho người con trai luôn được hưởng những ưu đãi còn người phụ nữ thì chịu nhiều vất vả thiệt thòi.

Câu hỏi 3: Tìm trong truyện cười hoặc thơ châm biếm ba ví dụ về biện pháp tu từ nói mỉa.

Đáp án chuẩn:

- Bài thơ “Chữ nho” của tác giả Tú Xương

“Nào có nghĩa gì cái chữ nho

Ông nghè ông cống cũng nằm co

Chi bằng đi học làm thầy phán

Tối rượu sâm banh, sáng sữa bò”

- Truyện cười “Ngạo mạn” 

Câu hỏi 4: Viết một đoạn văn (khoảng 10 – 15 dòng) trình bày suy nghĩ của em về tác dụng biện pháp nói mỉa trong truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc.

Đáp án chuẩn:

Sự mỉa mai không chỉ là phương tiện để nhân vật giải tỏa cảm xúc phẫn nộ, mà còn là cách bày tỏ sự phê phán sâu sắc đối với bất công và tham vọng độc ác của những kẻ thù. Phương tiện này giúp nhân vật thể hiện quan điểm một cách sắc bén, đồng thời nhấn mạnh sự tinh tế và thông minh trong cách ứng xử của họ. Bên cạnh đó, sự tưởng tượng và nhạy bén của tác giả trong việc xây dựng câu chuyện và nhân vật cũng được thể hiện rõ nét. Qua những lời mỉa mai, chúng ta có thể cảm nhận thông điệp sâu sắc, đầy ý nghĩa, mà chỉ người tinh tế mới nhận ra và thấu hiểu.