VĂN BẢN TÂY TIẾN

A - MỤC TIÊU CẦN ĐẠT

- HS nhận biết được đặc điểm của thể loại tác phẩm, xác định được bố cục, phân tích giá trị thẩm mỹ của một số yếu tố trong thơ như: từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, đối, chủ thể trữ tình.

- HS có hiểu biết và đánh giá được tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo mà người viết thể hiện qua văn bản.

B - KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. TÌM HIỂU TÁC GIẢ - TÁC PHẨM.
2. Tác giả.

- Bút danh là Quang Dũng tên thật là Bùi Đình Diệm.

- Năm sinh – năm mất: 1921 – 1988.

- Quê quán:  làng Phượng Trì, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

- Ông là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc. Tuy nhiên, thành công nổi bật của Quang Dũng là ở lĩnh vực thơ ca.

- Thơ của ông, nhất là những bài nổi tiếng như Đôi mắt, Người Sơn Tây... được nhiều thế hệ người đọc yêu thích, bởi đó là tiếng nói của một tâm hồn phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa.

2. Tác phẩm.

a. Xuất xứ:

- Bài thơ Tây Tiến được in trong tập Mây đầu ô (1986).

b. Hoàn cảnh sáng tác:

- Tây Tiến là tên gọi của trung đoàn Tây Tiến, được thành lập vào năm 1947.

- Cuối năm 1948, Quang Dũng chuyển về đơn vị mới, nhớ đơn vị cũ, ông đã sáng tác bài thơ này tại Phù Lưu Chanh (nay là Hà Đông).

3. Nhan đề. 

+ Bài thơ ban đầu có tên là Nhớ Tây Tiến, sau được đổi là Tây Tiến. Ông đã lượt bỏ chữ “Nhớ” khiến cho nhan đề thi phẩm trở nên cô đọng, tạo ra sự chắc khỏe, rắn rỏi đem đến cho ta hình dung về miền Tây Bắc rộng lớn, thăm thẳm, hùng vĩ.

+ Tây Tiến có thể hiểu là tên của một binh đoàn, nơi Quang Dũng từng công tác, cũng có thể hiểu là tiến về phía Tây, hướng hành quân của binh đoàn Tây Tiến trong quá trình thực hiện nhiệm vụ bảo vệ biên giới.

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1. Thể thơ và bố cục.

- Thể thơ: Thất ngôn.

- Bố cục: được chia thành 4 phần bao gồm:

+ Phần 1:  14 câu đầu: Những cuộc hành quân đầy gian khổ của đoàn quân Tây Tiến giữa thiên nhiên miền Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội nhưng cũng đầy thơ mộng trữ tình.

+ Phần 2: 8 câu tiếp theo: Những kỉ niệm đẹp thắm tình quân dân và vẻ đẹp thơ mộng, huyền ảo của Tây Bắc.

+ Phần 3: 8 câu tiếp theo: Hình ảnh người lính Tây Tiến với vẻ đẹp bi tráng và lãng mạn.

+ Phần 4: 4 câu còn lại: Lời thề Tây Tiến.

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ ngợi ca vẻ đẹp bi tráng, lãng mạn của người lính trong đoàn quân Tây Tiến.

2. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ núi rừng Tây Tiến.

a. Mạch cảm xúc của bài thơ.

- Mở đầu mạch cảm xúc bài thơ là nỗi nhớ. Nỗi nhớ da diết về đồng đội, những năm tháng không thể nào quên của nhà thơ.

- Nỗi nhớ ở đây được Quang Dũng hình tượng hóa thành nỗi nhớ “chơi vơi” vừa gợi cảm lại chính là sự liền mạch cho những dòng thơ gợi tả thiên nhiên Tây Bắc tiếp theo. 

b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến.

- Qua những vần thơ được tác giả khắc họa thì thiên nhiên Tây Tiến hiện lên vô cùng hiểm trở: dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm, ngàn thước lên cao >< ngàn thước xuống, thác gầm thét, cọp trêu người… Thế nhưng bên cạnh sự khắc nghiệt đó còn toát lên sự  mỹ lệ, hùng vĩ, trữ tình và huyền ảo thể hiện qua các hình ảnh: sương lấp, hoa về, đêm hơi, cồn mây, mưa xa khơi, heo hút cồn mây…

- Thiên nhiên Tây Bắc hiện lên qua ngòi bút của tác giả vô cùng khắc nghiệt, dữ dội nhưng không kém phần huyền ảo, mỹ lệ và trữ tình.

- 14 câu thơ đầu tiên đã khắc họa vẻ đẹp Tây Tiến vô cùng hùng vĩ, hung hiểm nhưng rất lãng mạn, hào hoa. Việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật, đi kèm với hệ thống từ ngữ giàu hình tượng đã giúp tác giả đặc tả điều đó một cách thành công.

3. Hình tượng người lính Tây Tiến.

a. Vẻ đẹp người lính hào hoa, phong nhã.

- Hình ảnh người lính Tây Tiến được khắc họa trong đoạn 2 và 3 vô cùng sinh động.

- Ở đoạn thứ 2 tình quân dân thắm đượm đã được Quang Dũng khắc họa vô cùng thành công. Bút pháp lãng mạn đẩy lùi khung cảnh hung hiểm, hoang vu và dữ dội của núi rừng Tây Bắc. 

b. Vẻ đẹp người lính Tây Tiến nhuốm màu bi tráng.

- Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên ở đoạn thứ 3 vừa kiêu hùng, lãng mạn lại bi tráng.

- Hình ảnh người lính Tây Tiến tuy chiến đấu trong hoàn cảnh khắc nghiệt khó khăn xong vẫn rất oai phong, kiêu hùng. Quang Dũng không hề che giấu những gian khổ nhưng không hề miêu tả nó một cách trần trụi mà lại qua một cái nhìn đậm chất lãng mạn.

=> Dưới ngòi bút của Quang Dũng, người lính vẫn chói ngời vẻ đẹp lí tưởng và mang dáng dấp chiến sĩ thuở xưa.

c. Bút pháp lãng mạn trong Tây Tiến.

Cảm hứng lãng mạn giúp nhà thơ có thể khắc họa thành công vẻ đẹp hào hùng, hào hoa, sự bi tráng của người lính Tây Tiến. Bên cạnh đó còn là vẻ đẹp hùng vĩ, thơ mộng của thiên nhiên miền núi Tây Bắc tạo nên một bức tranh độc đáo trong thơ ca kháng chiến.

4. Tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến.

- Có thể nói trong Tây Tiến, Quang Dũng đã xây dựng một tổ chức ngôn ngữ vô cùng đặc biệt điều đó thể hiện qua:

 - Sử dụng các từ chỉ địa danh một cách vô cùng hợp lí.

5. Lời thề Tây Tiến.

Tinh thần, lí tưởng của người lính: chiến đấu tự nguyện, quả cảm, xả thân vì lí tưởng độc lập, tự do. 

+ Người đi không hẹn ước, ra đi không ước hẹn ngày trở về, tinh thần hi sinh vì nước, xả thân vì nước. Dù khó khăn, gian khổ, họ vẫn quyết chiến đấu đến cùng và hẹn ước rằng, sẽ cống hiến hết sức mình: “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

+ Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi, chiến đấu hết mình, ngay cả khi hi sinh cũng mong muốn tan vào với hồn thiêng sông núi để lí tưởng, tình yêu ấy sẽ bất tử với thời gian.

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

- Nỗi nhớ da diết của tác giả đối với Tây Tiến. Những chặng đường hành quân gian khổ, thiếu thốn, hi sinh mất mát mà chất chứa kỉ niệm đẹp, thú vị, ấm áp cùng những đồng đội Tây TIến anh hùng…

- Hình tượng người lính Tây Tiến vừa hào hùng lại bi tráng.

2. Nghệ thuật

- Biện pháp hiện thực kết hợp lãng mạn đậm chất bi tráng.

- Hình ảnh, ngôn ngữ, giọng điệu đậm chất thẩm mỹ, độc đáo.