BÀI 3: GIAO CẢM VỚI THIÊN NHIÊN

ĐỌC HIỂU: THƠ DUYÊN

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn hãy chia sẻ những cảm xúc đặc biệt, hoặc những quan sát, phát hiện thú vị của bản thân về thiên nhiên quanh ta.

Đáp án chuẩn:

Thiên nhiên quanh ta ẩn chứa vô vàn những điều thú vị và bất ngờ:

- Giây phút giao mùa.

- Màu vàng rực của lá mùa thu.

- Lớp sương sớm giăng mắc trên các ngọn cây.

Câu 2: Trong hình dung của bạn, bức tranh mùa thu có những hình ảnh, sắc màu, đường nét đặc trưng nào?

Đáp án chuẩn:

- Mặt nước “trong veo”: sự dịu nhẹ, thanh sơ của mùa thu

- Sóng biếc: Gợi hình ảnh đồng thời gợi được cả màu sắc, đó là sắc xanh dịu nhẹ và mát mẻ, phải chăng là sự phản chiếu màu trời thu trong xanh

- Lá vàng trước gió: Hình ảnh và màu sắc đặc trưng của mùa thu Việt Nam

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Lưu ý những từ ngữ chỉ mối quan hệ giữa các sự vật trong khổ 1. Đó là mối quan hệ như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Từ ngữ: ''Cặp chim chuyền'' thể hiện mối quan hệ thành cặp đôi, luôn gắn bó bên cạnh nhau.

Câu 2: Trong khổ 4, cảnh vật có sự thay đổi như thế nào so với khổ 1, 2?

Đáp án chuẩn:

Cảnh vật mang một màu sắc trầm hơn và có vẻ dồn dập, nhanh chóng hơn qua từ “gấp gấp”, ta thấy được sự hối hả, thúc giục chứ không yên bình như ở khổ 1 và khổ 2.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn hiểu thế nào về từ “duyên” trong nhan đề “Thơ duyên”?

Đáp án chuẩn:

Chỉ sự gắn kết, gắn bó, hòa hợp giữa vạn vật.

Câu 2: Phân tích, so sánh tác dụng của từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp,... trong việc gợi tả cảnh sắc thiên nhiên chiều thu ở khổ 1 và khổ 4.

Đáp án chuẩn:

1. Khổ 1:

- Nội dung:

  + Hình ảnh "chim chuyền", "trời xanh ngọc" miêu tả khung cảnh vui vẻ với âm thanh "huyền".

  + Màu sắc trong xanh và động từ "đổ" tạo cảm giác lan tràn.

  + Cụm từ "thu đến" diễn tả niềm vui mừng khi mơ ước thành hiện thực.

- Nghệ thuật:

  + Vần "uyên" (duyên, chuyền, huyền) tạo nhịp điệu nhẹ nhàng.

  + Từ láy "ríu rít", "nơi nơi" mô tả không khí vui vẻ.

2. Khổ 4:

- Nội dung: Chiều thu trở nên lạnh hơn với sương rơi nhiều, tạo cảm giác xao xuyến, bâng khuâng.

- Nghệ thuật: Vần trắc thể hiện sự hối hả và không gian thiên nhiên dồn dập hơn so với khổ 1.

Câu 3: Trước những sắc thái và thời khắc khác nhau của bức tranh thiên nhiên chiều thu, duyên tình giữa “anh” và “em” có sự thay đổi như thế nào theo các khổ thơ. Có thể trả lời dựa vào bảng sau (làm vào vở):

Đáp án chuẩn:

Câu 4: Cảm xúc của “anh”/“em” trước thiên nhiên chiều thu giữ vai trò như thế nào trong việc hình thành, phát triển duyên tình gắn bó giữa “anh” và “em”.

Đáp án chuẩn:

- Thiên nhiên chiều thu hòa hợp cùng cảm xúc của "anh" và "em".

- Sự hòa hợp này làm cho chữ duyên của bài thơ trở nên đặc sắc hơn.

- Từ cảm xúc lâng lâng trước nắng chiều thu đến bâng khuâng trước cảnh chiều tà và gió lạnh, mối duyên tình được vẽ qua từng khung bậc cảm xúc.

Câu 5: Xác định chủ thể trữ tình và nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Đáp án chuẩn:

- Chủ thể trữ tình: ''anh''. 

- Cảm hứng chủ đạo: Rung động trong tình yêu. Chữ duyên, chữ tình được khắc họa dựa trên những thay đổi của thiên nhiên, từ lúc nắng lên cho tới lúc chiều tàn

Câu 6: Chỉ ra nét độc đáo trong cách cảm nhận và miêu tả thiên nhiên mùa thu của Xuân Diệu qua Thơ duyên (có thể so sánh với một vài bài thơ khác để làm rõ nét độc đáo ấy).

Đáp án chuẩn:

Nét độc đáo trong thơ Xuân Diệu là việc cảm nhận cảnh vật qua tâm hồn dạt dào cảm xúc, rung động trước tình yêu. Dù thiên nhiên không mới trong thơ, nhưng Xuân Diệu mang đến những sắc màu và tâm trạng mới mẻ, trẻ trung và sôi nổi nhưng cũng trầm lặng.

- Ở khổ đầu, cảnh chiều thu sinh động với âm thanh và sắc màu sống động được nhìn bằng cảm xúc say sưa, tạo nên vẻ duyên dáng đa tình và dẫn vào câu chuyện tình tứ.

- Ở khổ bốn, Xuân Diệu bày tỏ nỗi bồi hồi, xao xuyến qua cảnh mây bay gấp gáp và chim sải cánh rộng, tạo nên bức tranh chiều tà hối hả nhưng vẫn mang màu sắc mùa thu.