BÀI 3: GIAO CẢM VỚI THIÊN NHIÊN

VIẾT VĂN BẢN NGHỊ LUẬN PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ MỘT BÀI THƠ

HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH NGỮ LIỆU THAM KHẢO

Câu 1: Ngữ liệu trên có phải một bài viết hoàn chỉnh không? Căn cứ vào đâu để nhận định như vậy?

Đáp án chuẩn:

Không phải là một bài văn hoàn chỉnh vì nó chưa có phần mở bài và kết bài

Câu 2: Nội dung phân tích, đánh giá được trình bày theo cách tách riêng chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật hay kết hợp hai nội dung? Cách trình bày như vậy có ưu điểm gì?

Đáp án chuẩn:

- Kết hợp hai nội dung 

- Điều này giúp bố cục bài rõ ràng và các ý sẽ được thể hiện rõ và logic hơn, dễ dàng cho người đọc và hiểu được

Câu 3: Xác định các ý chính được trình bày trong ngữ liệu.

Đáp án chuẩn:

- Không gian trong và lạnh của ao thu

- Sự tĩnh lặng của không gian

- Sự cao rộng của không gian

Câu 4: Để làm sáng tỏ sức gợi tả của hình ảnh trong bài thơ Thu điếu, tác giả đã dùng những dẫn chứng, lí lẽ nào?

Đáp án chuẩn:

- Không gian trong và lạnh từ hình ảnh ''ao thu'', ''mặt nước'', ''thuyền câu''

- Sự tĩnh lặng của không gian từ hình ảnh ''sóng biếc'', ''lá vàng''

- Sự cao rộng của không gian từ hình ảnh ''tầng mây'', ''ngõ trúc'', các tính từ ''lơ lửng'', ''trong vắt'',..

Câu 5: Việc đánh giá chủ đề và hình thức nghệ thuật có xuất phát từ đặc trưng thể loại của tác phẩm không?

Đáp án chuẩn:

- Xuất phát từ đặc trưng thể loại: Thơ trữ tình thiên về hình ảnh cảm xúc lãng mạn với từ ngữ đậm chất thơ, trong khi văn hiện thực tập trung vào miêu tả và cảm xúc thực tại.

THỰC HÀNH VIẾT THEO QUY TRÌNH

Đề bài: Hãy viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá về chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một bài thơ (thơ lục bát, thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt ).

Đáp án chuẩn:

Cảnh khuya” nằm trong số những bài thơ trữ tình đặc sắc, bài thơ viết vào thời điểm cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp diễn ra vô cùng ác liệt, Bác Hồ đã viết bài thơ “Cảnh khuya” trong hoàn cảnh đó.

“Tiếng suối trong như tiếng hát xa,

Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa.

Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”.

(1947 - Hồ Chí Minh)

Bài thơ miêu tả cảnh khuya núi rừng một đêm trăng, nói lên những suy tư lo lắng của Bác Hồ đối với vận mệnh của dân tộc. Hai câu đầu làm hiện lên trước mắt người đọc một bức tranh sơn thủy về cảnh suối rừng, trăng ngàn Việt Bắc. Nhà thơ thao thức lắng nghe tiếng suối chảy rì rầm, êm nhẹ và trong trẻo từ rừng sâu vọng đến: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”.

Suối là vẻ đẹp chốn lâm quyền, vẻ đẹp rừng già Việt Bắc. Bác lấy tiếng suối so sánh với tiếng hát, là khúc nhạc rừng ví với tiếng hát xa, êm ái, ngọt ngào của con người, làm cho cảnh khuya chiến khu trở nên gần gũi, mang hơi ấm cuộc đời. Câu thơ làm ta liên tưởng đến tiếng suối trong bài “Côn Sơn ca” của Ức Trai hơn 600 năm về trước:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai...”

Hai hồn thơ của Nguyễn Trãi và Bác Hồ gần gũi, thân thiết. Nguyễn Trãi về Côn Sơn xa lánh danh lợi, còn Bác Hồ đến Việt Bắc xây dựng chiến khu. Suối trở thành nguồn động viên tinh thần trong kháng chiến.

Bác Hồ tả suối với nghệ thuật tinh tế: âm thanh động của suối làm nổi bật sự tĩnh lặng của cảnh khuya. Trăng được nhân hóa, hòa quyện với cảnh vật, tạo nên vẻ đẹp huyền ảo. Chữ "lồng" được sử dụng hai lần, tạo nên bức tranh thiên nhiên tươi mát và quyến rũ.

Hai câu thơ đầu miêu tả thiên nhiên, nhưng hai câu cuối thể hiện hình ảnh vị lãnh tụ trằn trọc không ngủ. Bác yêu thiên nhiên nhưng nỗi lo cho đất nước khiến tâm hồn không yên. Dưới ánh trăng sáng và cảnh khuya trong trẻo, người lãnh tụ thao thức, hòa mình vào thiên nhiên nhưng tâm hồn luôn lo lắng cho vận mệnh quốc gia.

Chưa ngủ, thao thức, bồi hồi vì “lo nỗi nước nhà”. Nhà nước đang bị giặc Pháp xâm lăng, con thuyền kháng chiến đang băng qua ghềnh thác thì vị “thuyền trưởng” chưa thể ngủ ngon giấc được! Nguyễn Trãi đã từng thao thức vì đại nghĩa:

“Còn một tấc lòng âu việc nước

Đêm đêm thức nhẵn nẻo sơ chung”

(Quốc âm thi tập)

Bác Hồ cũng thao thức: “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”. Cùng mang trong tâm hồn một tình yêu lớn đối với đất nước và nhân dân, thơ của bác chứa chan tình yêu nước. Có thể nói, câu thơ bình dị, sáng tỏ như một chân lý, để lại ấn tượng sâu sắc.

“Cảnh khuya” bài thơ tứ tuyệt làm đẹp nền thơ ca kháng chiến. Câu thơ giàu hình tượng và truyền cảm. Cảnh và tình hòa hợp, vừa cổ kính, vừa hiện đại. Tình yêu nước thiết tha, tình yêu thiên nhiên trong sáng là cốt cách vẻ đẹp của bài thơ.