BÀI 5: NGHỆ THUẬT TRUYỀN THỐNG

ĐỌC HIỂU: HUYỆN TRÌA XỬ ÁN

TRƯỚC KHI ĐỌC

Bạn biết gì về các con vật như nghêu, sò, ốc, hến, hà, hàu, trìa,...? Bạn nghĩ thế nào khi tên các con vật này được dùng để đặt tên cho các nhân vật trong tác phẩm văn học?

Đáp án chuẩn:

- Những con vật gần gũi, quen thuộc.

- Đặt tên cho các nhân vật như vậy mang đặc trưng của truyện dân gian

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Những điều Trùm Sò (kẻ mất trộm) khai báo ở đây, liệu có được Huyện Trìa và Đề Hầu chú ý đến khi xét xử không?

Đáp án chuẩn:

Có thể thấy là không vì thái độ của Huyện Trìa và Đề Hầu rất thờ ơ

Câu 2: Đoạn này Đế Hầu đang nói với ai, về ai?

Đáp án chuẩn:

Đề Hầu đang nói về Huyện Trìa và đây là lời Đề Hầu tự nói với mình

Câu 3: Lời phán quyết này của Huyện Trìa có dựa trên sự thật và có mang lại kết cục công bằng các bên: Vợ chồng Trùm Sò và Thị Hến?

Đáp án chuẩn:

- Lời phán quyết hoàn toàn dựa vào cảm tính của Huyện Trìa, dựa vào việc ông ta muốn bênh vực Thị Hến. 

- Điều này chỉ mang lại lợi ích cho Thị Hến còn vợ chồng Trùm Sò coi như không được gì

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Xác định đặc điểm ngôn ngữ kịch trong văn bản Huyện trìa xử án bằng việc thực hiện các yêu cầu dưới đây:

a. Nêu ví dụ về lời đối thoại, độc thoại, bằng thoại của nhân vật và lời chỉ dẫn sân khấu.

b. Cho biết nhân vật nào có số lượt lời nhiều nhất và giải thích lí do.

c. Chỉ ra một số dấu hiệu cho thấy các lời thoại của nhân vật trong văn bản trên mang đặc điểm của thơ hoặc văn vần.

d. Cho biết vì sao trong lời thoại của nhân vật, một số từ ngữ lại được tách riêng ra và đặt trong ngoặc đơn. 

Đáp án chuẩn:

a.- Đối thoại: 

+ Đề Hầu : Bắt tới chốn huyện nha, Xin ngài ra xử đoán..

+ Huyện Trìa: Thôi. đây đã biết, Lựa đó phải thưa..

- Độc thoại:

+ Đế Hầu: Mụ đà nên tệ, Ông Huyện cũng xằng,...

- Bàng thoại: Tri huyện Trìa là mỗ/nội hạt tiếng khen khen ta/ Cầm đường ngày tháng vào ra/Hoa nguyệt hôm mai thong thả''

b. Nhân vật Huyện Trìa vì đây là trong phiên xử án, thuộc bổn phận của Huyện Trìa

c. ''Nội hạt tiếng khen khen ta

Cầm đường ngày tháng vào ra/

Hoa nguyệt hôm mai thong thả''

=> Đây là gieo vần ''a''. Cách gieo vần đặc trưng trong thơ ca

d. Đây như đoạn đệm chuyển lời trong tuồng, nâng cảm xúc của nhân vật lên cao

Câu 2: Chỉ ra mâu thuẫn giữa các nhân vật trước và trong phiên tòa. Phân tích nguyên nhân làm nảy sinh, chuyển hóa mâu thuẫn đó.

Đáp án chuẩn:

- Huyện Trìa và Đề Hầu: Từ trước, Huyện Trìa đã biết được tính cách của Đề Hầu: hay nói bậy, điêu toa, đáng ghét và đáng ngờ

- Huyện Trìa và Thị Hến: trước đó chỉ là phận bề trên kẻ dưới nhưng rồi: "Thấy cô đơn chút chạnh lòng thương/ Phải nâng lên hầu gần quan/Ai dám nói vu oan giá họa"

- Huyện Trìa trong phiên tòa đã mủi lòng trước Thị Hến và có ý thiên vị

Câu 3: Từ lời xưng danh (bàng thoại) của Huyện Trìa và lời ông ta đối thoại với các nhân vật trong phiên tòa, nhận xét về tính cách của nhân vật này.

Đáp án chuẩn:

- Huyện Trì  là một người ham hư vinh.

-  Không chỉ thế còn là một kẻ tự cao

Câu 4: Bạn có nhận xét thế nào về tình cảm, cảm xúc của tác giả thể hiện qua ngôn ngữ kịch trong Huyện Trìa xử án?

Đáp án chuẩn:

- Sự mỉa mai, châm biếm đối với từng nhân vật trong từng lời thoại.

- Ai cũng có khuyết điểm, mưu tính, bày kế và có tham vọng. 

Câu 5: Xác định đề tài và nêu cảm hứng chủ đạo của văn bản Huyện Trìa xử án. Theo bạn, tích truyện của vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến được lấy từ đâu? Nêu một vài căn cứ giúp bạn nhận biết văn bản Huyện Trìa xử án (trong vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến) được sáng tác, lưu truyền theo phương thức truyền thống.

Đáp án chuẩn:

- Đề tài: Những câu chuyện đời thường, đả kích, châm biếm thói hư tật xấu thời phong kiến.

- Cảm hứng: Cuộc sống con người trong xã hội phong kiến tiểu nông.

- Tích truyện từ dân gian truyền miệng.

- Văn bản sáng tác, lưu truyền qua truyền miệng với nhiều dị bản khác nhau; đoạn tích trích từ vở tuồng đồ truyền miệng.

Câu 6: Từ lời phán cuối cùng của Huyện Trìa, lời than của Trùm Sò, lời tri ân của Thị Hến, bạn có nhận xét gì về kết quả của phiên tòa?

Đáp án chuẩn:

- Kết quả phiên tòa của Huyện Trìa khá nực cười: Thị Hến được tha bổng, trong khi Trùm Sò không lấy lại được của cải.

- Huyện Trìa xét xử dựa vào dục vọng với Thị Hến, còn Trùm Sò chỉ biết than trời trong sự bất lực.

- Kết quả thiếu công bằng và liêm chính, chỉ dựa vào cảm tính và tự ý quyết định.

Câu 7: Từ việc đọc hiểu văn bản trên, cho biết: khi đọc, phân tích một kịch bản tuồng nói riêng, văn bản kịch nói chung, ta cần lưu ý những điều gì?

Đáp án chuẩn:

- Xác định được đề tài, nội dung chính của văn bản

- Xác định các nhân vật, những lời đối thoại, độc thoại, bàng thoại

- Hiểu được ý nghĩa, quan điểm mà tác giả muốn gửi gắm đến 

- Xác định được thể loại văn bản