BÀI 7: ANH HÙNG VÀ NGHỆ SĨ

ĐỌC HIỂU: THƯ LẠI DỤ VƯƠNG THÔNG

TRƯỚC KHI ĐỌC

Bài thơ Bảo kính cảnh giới - bài 57 của Nguyễn Trãi có câu: "Đao bút phải dùng tài đã vẹn". Hình ảnh "đao bút" đã nói lên quan niệm gì về vai trò của nhà văn và văn chương trong hoàn cảnh đất nước có ngoại xâm?

Đáp án chuẩn:

- Vai trò của nhà văn trong hoàn cảnh đất nước có giặc ngoại xâm là dùng ngòi bút làm vũ khí chiến đấu.

- Đưa những áng văn chương vào quá trình chống giặc ngoại xâm, sáng tác những áng khích lệ tinh thần chiến đấu, khát vọng chiến thắng

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Những từ ngữ nào được nhắc lại nhiều lần trong đoạn này? Điều đó có ý nghĩa gì?

Đáp án chuẩn:

- Từ ngữ: thời thế.

- Tác giả đang nhấn mạnh vào từ đó, để cho Vương Thông chú ý và hiểu được tình hình bấy giờ của quân Minh trên đất Đại Việt.

Câu 2: Tác giả nhắc đến những chuyện xưa nhằm mục đích gì?

Đáp án chuẩn:

Ôn chuyện cũ mà hiểu ngày nay cho Vương Thông hiểu được sự thất bại tất yếu của quân Minh trên đất Đại Việt.

Câu 3: Chỉ ra các nguyên nhân tác giả cho rằng quân giặc tất yếu phải thua.

Đáp án chuẩn:

- Thiên thời: Nước lũ mùa hạ, cầu sàn, rào lũy sạt lở, thiếu củi cỏ, ngựa chết, quân ốm.

- Địa lợi: Viện binh không cứu được, thất bại chắc chắn, Vương Thông sẽ bị bắt.

- Đội quân Minh: Tinh nhuệ, chiến mã khỏe, đóng ở biên giới phía bắc, không để xâm lược phương Nam.

- Nhân hòa: Dân không ủng hộ do chiến tranh liên miên, gian thần và bạo chúa làm loạn, cung đình hỗn loạn.

- Tổng hợp thiên - địa - nhân: Nghĩa quân Lam Sơn đoàn kết, tập luyện, khí giới tốt, vừa cày ruộng vừa chiến đấu; quân của Vương Thông mệt mỏi, tự chuốc lấy thất bại.

Câu 4: Giải pháp tác giả đưa ra hợp lí như thế nào cho cả đôi bên?

Đáp án chuẩn:

- Phía quân Minh của Vương Thông: biết chém lấy đầu Phương Chính, Mã Kỳ đem nộp để hàn gắn vết thương của nhân dân Đại Việt.

- Phía Đại Việt: giữ lễ, sẵn sàng nối lại sự hòa hảo, sửa sang cầu đường, sắm sửa thuyền ghe để đưa cho quân Minh về nước yên ổn.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Cho biết mục đích và đối tượng của bức thư. Việc tác giả chọn cách nghị luận dưới hình thức một bức thư có tác dụng như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Mục đích: Dụ Vương Thông và quân sĩ nhà Minh đầu hàng.

- Đối tượng: Vương Thông và quân sĩ nhà Minh ở Đại Việt.

-Tác động được cả tư tưởng và tình cảm của đối phương, từ đó tác động và làm thay đổi quyết định của tướng sĩ nhà Minh.

Câu 2: Trong đoạn trích dưới đây, câu văn nào nêu luận điểm, câu văn nào nêu lí lẽ, bằng chứng?

   Kể ra người dùng binh giỏi là ở chỗ biết rõ thời thế mà thôi. Được thời có thế thì mất biến thành còn, nhỏ hóa ra lớn; mất thời thất thế, thì mạnh hóa ra yếu, yên lại chuyển nguy. Sự thay đổi ấy chỉ trong khoảnh khắc trở bàn tay mà thôi. Nay các ông không hiểu rõ thời thế, lại trang sức bằng lời dối trá, thế chẳng phải là bọn thất phu hèn kém ư? Sao đáng để cùng bàn việc binh được?

Đáp án chuẩn:

- Câu văn nêu luận điểm: Kể ra người dùng binh giỏi là biết rõ thời thế.

- Câu văn nêu lí lẽ: Thời thế thay đổi nhanh chóng, từ lớn thành nhỏ, mạnh thành yếu.

- Câu văn nêu bằng chứng: Không hiểu thời thế và chỉ dùng lời dối trá, không xứng để bàn việc binh.

Câu 3: Ở phần 2, tác giả nhiều lần vạch rõ sự giả trá, gian dối của quân Minh và cho rằng như thế là trái với "mệnh trời". Hãy dẫn ra một số từ ngữ, câu văn cho thấy điều đó. Theo bạn, vì sao việc nói đến "mệnh trời" lại cần thiết trong bức thư này?

Đáp án chuẩn:

- Một số từ ngữ và câu văn thể hiện sự nghi ngờ về lòng tin và thái độ của quân Minh.

- Việc nhắc đến "mệnh trời" là cần thiết để:

  + Thể hiện tư tưởng thiên mệnh của Nho giáo.

  + Cho thấy sự tất yếu của việc quân Minh phải thua trận và thuyết phục Vương Thông ra hàng.

Câu 4: Khái quát những nguyên nhân thất bại tất yếu của quân Minh mà tác giả đã vạch rõ trong phần 3. Điều gì đã tạo nên tính chất đanh thép, quyết đoán trong phần này?

Đáp án chuẩn:

- Không được sự ủng hộ của 3 yếu tố: thiên - địa - nhân.

- Giọng văn, việc dẫn ra các lí lẽ, bằng chứng xác đáng đã tạo nên tính chất đanh thép, quyết đoán trong phần này.

Câu 5: Trong phần 4, tác giả đã gợi ra cho Vương Thông những lựa chọn nào? Từ đó, bạn hiểu gì về cách ứng xử của Nguyễn Trãi, Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn?

Đáp án chuẩn:

- Ra hàng, chém đầu Phương Chính, Mã Kỳ được quân dân Đại Việt đón tiếp và cho về nước.

- Nếu không nghe theo giải pháp của tác giả, nghĩa quân Lam Sơn sẽ phải quyết một trận với phần thua chắc chắn dành cho quân Minh.

Câu 6: Nêu những lưu ý trong cách đọc hiểu văn bản nghị luận mà bạn rút ra được sau khi đọc Thư lại dụ Vương Thông của Nguyễn Trãi. Nhận xét về nghệ thuật viết văn nghị luận của Nguyễn Trãi.

Đáp án chuẩn:

Lưu ý:

- Chú ý tìm ra các luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng để thấy được sự liên kết của văn bản.

- Cần hiểu được mục đích và đối tượng hướng đến của văn bản.

- Lập luận chặt chẽ.