BÀI 6: NÂNG NIU KỈ NIỆM

VIẾT VĂN BẢN NGHỊ LUẬN PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ 

MỘT TÁC PHẨM TRỮ TÌNH

PHÂN TÍCH NGỮ LIỆU

Câu 1: Ngữ liệu trên là một bài viết hoàn chỉnh hay trích đoạn? Dựa vào đâu để nhận định như vậy?

Đáp án chuẩn:

- Ngữ liệu trên là một trích đoạn.

- Dựa vào ký hiệu [...]

Câu 2: Xác định luận điểm được nêu trong ngữ liệu.

Đáp án chuẩn:

- Mây và sóng ẩn dụ cho thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng.

- Điệp ngữ thể hiện hình ảnh ở đoạn cuối bài thơ.

- Nhân vật trữ tình là em bé đáng yêu với trái tim yêu thương, trí tưởng tượng phong phú.

Câu 3: Luận điểm đó được làm sáng tỏ bằng những lí lẽ, bằng chứng nào?

Đáp án chuẩn:

Câu 4: Nêu tác dụng của câu cuối trong ngữ liệu.

Đáp án chuẩn:

- Khẳng định tình cảm của em bé trong bài thơ là tình cảm mang tính bao quát của tất cả con người, những ai có mẹ đối với mẹ mình.

- Mở rộng liên tưởng, cho thấy sự gần gũi giữa tình cảm của em bé trong bài thơ đối với mẹ và tình cảm mẫu tử được thể hiện trong ca dao người Việt.

THỰC HÀNH

Đề bài: Hãy viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của một tác phẩm thơ hoặc văn xuôi trữ tình.

Đáp án chuẩn:

Nhà thơ Bằng Việt, trong những năm học xa nhà, da diết nhớ quê hương với khói bếp lửa và hình ảnh bà tần tảo nuôi dạy cháu. Những ký ức đẹp đẽ của tuổi thơ được dồn nén trong bài thơ "Bếp lửa," in trong tập "Hương cây, bếp lửa" cùng nhà thơ Lưu Quang Vũ. Đây là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Bằng Việt, sáng tác năm 1963 khi ông đang học tại Liên Xô.

Mở đầu bài thơ là hình ảnh ngọn lửa bập bùng cháy, ngọn lửa thực mà cũng chất chứa biết bao ý nghĩa:

Một khung cảnh đơn sơ mà hết sức thân thuộc hiện lên trước mắt người đọc. Ngọn lửa cháy bập bùng kia gợi nhắc biết bao nhớ thương, lòng biết ơn của người cháu xa xứ đối với bà. Hai từ “ấp iu” gợi lên hình ảnh đôi bàn tay tảo tần của bà ngày ngày nhen nhóm ngọn lửa, thức khuya dậy sớm chăm cho cháu từng miếng ăn giấc ngủ. Và để từ đó trong cháu vỡ òa cảm xúc thương yêu bà vô tận:

“Cháu thương bà biết mấy nắng mưa” .

Để rồi sau đó, biết bao kỉ niệm ùa về trong lòng nhà thơ, đó là những kỉ niệm mà tác giả chẳng thể quên. Về một nạn đói khủng khiếp đã cướp đi sinh mạng biết bao người dân Việt Nam:

Dù hàng loạt người chết đói, bà vẫn kiên cường, dành trọn miếng ăn cho cháu, mót từng củ sắn, củ khoai. Nỗi ám ảnh đó vẫn sâu trong tâm trí tác giả, làm sống mũi cay xè. Cảm giác cay không chỉ vì mùi khói mà còn là nước mắt thương xót cho sự vất vả của bà và tri ân tấm lòng bà dành cho cháu. Bà là chỗ dựa vững chắc, bảo vệ cháu qua mọi thử thách.

Tám năm xa cha mẹ, Bằng Việt sống cùng bà, cũng là tám năm bà bên cháu bảo ban, nuôi dạy cháu nên người:

Câu thơ vừa là lời kể, vừa thể hiện tấm lòng tận tụy của bà đối với cháu. Bà đóng vai trò như cha mẹ, dạy dỗ cháu nên người. Cấu trúc “ba-cháu” nhấn mạnh sự gắn bó khăng khít giữa hai người. Nếu không có bà, cháu có thể không thành công như hiện tại. Tác giả thể hiện lòng kính yêu và tôn trọng sâu sắc dành cho bà.

Khổ thơ tiếp theo miêu tả cảnh chiến tranh khủng khiếp, với làng bị đốt cháy thành tro tàn. Dù vậy, bà vẫn kiên cường, nhờ sự giúp đỡ của hàng xóm, dựng lại túp lều cho hai bà cháu. Bà còn dặn dò Bằng Việt đừng báo tin xấu cho cha đang công tác ngoài chiến tuyến, thể hiện tấm lòng hy sinh cao cả của bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Không chỉ chăm lo, bảo ban cháu, bà còn nhóm lên trong cháu những tình cảm thiêng liêng đẹp đẽ:

Khổ thơ với điệp từ "nhóm" vang lên bốn lần tạo nên một khung cảnh thiêng liêng, ấm cúng và đầy yêu thương. Bếp lửa dạy cháu biết chia sẻ, yêu thương và vun đắp mơ ước. Bằng Việt khẳng định: “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa” để nhấn mạnh vai trò của bếp lửa và bà đối với cuộc đời mình. Ngọn lửa tình thương giúp cháu thành công trong tương lai, dù đi xa, cháu vẫn không quên hình ảnh bà và tự nhắc nhở bản thân.

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:

- Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa?

Câu hỏi kết lại bài thơ như một lời nhắc nhở khắc khoải, khiến người đọc lưu giữ lại ấn tượng sâu đậm. Bằng ngôn từ mộc mạc, giản dị và tràn đầy cảm xúc Bằng Việt đã bày tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc đối với bà. Đồng thời với bài thơ này cũng gửi gắm thông điệp về ý nghĩa tầm quan trọng của gia đình đối với mỗi người. Chúng ta phải nâng niu, trân trọng tình cảm thiêng liêng, cao quý ấy.