BÀI 5: NGHỆ THUẬT TRUYỀN THỐNG

ĐỌC HIỂU: HUYỆN TRÌA XỬ ÁN

TRƯỚC KHI ĐỌC

Bạn biết gì về các con vật như nghêu, sò, ốc, hến, hà, hàu, trìa,...? Bạn nghĩ thế nào khi tên các con vật này được dùng để đặt tên cho các nhân vật trong tác phẩm văn học?

Soạn rút gọn:

- Là những con vật gần gũi, quen thuộc.

- Đặt tên cho các nhân vật như vậy mang đến những điều mới lạ, hấp dẫn cho người đọc và đặc trưng văn học dân gian

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Những điều Trùm Sò (kẻ mất trộm) khai báo ở đây, liệu có được Huyện Trìa và Đề Hầu chú ý đến khi xét xử không?

Soạn rút gọn:

Có thể sẽ không được chú ý vì khi xét xử thái độ của Huyện Trìa và Đề Hầu khá thờ ơ

Câu 2: Đoạn này Đế Hầu đang nói với ai, về ai?

Soạn rút gọn:

Đoạn này Đề Hầu đang nói về Huyện Trìa và lời độc thoại của Đề Hầu.

Câu 3: Lời phán quyết này ủa Huyện Trìa có dựa trên sự thật và có mang lại kết cục công bằng các bên: Vợ chồng Trùm Sò và Thị Hến?

Soạn rút gọn:

Lời phán quyết xét xửtheo cảm tính của Huyện Trìa. Dường như, cách xử của Huyện Trìa bênh vực Thị Hến, tìm cách mang lại lợi ích cho Thị Hến còn vợ chồng Trùm Sò coi như không được gì

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Xác định đặc điểm ngôn ngữ kịch trong văn bản Huyện trìa xử án bằng việc thực hiện các yêu cầu dưới đây:

a. Nêu ví dụ về lời đối thoại, độc thoại, bằng thoại của nhân vật và lời chỉ dẫn sân khấu.

b. Cho biết nhân vật nào có số lượt lời nhiều nhất và giải thích lí do.

c. Chỉ ra một số dấu hiệu cho thấy các lời thoại của nhân vật trong văn bản trên mang đặc điểm của thơ hoặc văn vần.

d. Cho biết vì sao trong lời thoại của nhân vật, một số từ ngữ lại được tách riêng ra và đặt trong ngoặc đơn. Ví dụ:

ĐỀ HẦU: (- Dạ! thưa quan bọn này)

...

HUYỆN TRÌA:

...

(Em) Phải năng lên hầu gần quan

(Thời) Ai dám nói vu oan gieo họa.

...

Soạn rút gọn:

a.

- Đối thoại: 

• Đề Hầu: Trộm của Trùm Sò đêm trước/ Vu cho Thị Hến đêm qua/ Bắt tới chốn huyện nha,/ Xin ngài ra xử đoán..

• Huyện Trìa: Thôi ,đây đã biết/ Lựa đó phải thưa..

• Thị Hến: Trông ơn quan lớn/ Đoái xét phận hèn/ Phụ mẫu dân quyền quý ấy bề trên/ Ti tiện nữ đơn cô là phận dưới.

- Độc thoại:

• Đế Hầu: Mụ đà nên tệ/ Ông Huyện cũng xằng,/ Phen này ông bày mặt thú lang/ Huếch với mụ ắt râu trụi lủi

- Bàng thoại: Tri huyện Trìa là mỗ/nội hạt tiếng khen khen ta/ Cầm đường ngày tháng vào ra/Hoa nguyệt hôm mai thong thả''

b. Nhân vật Huyện Trìa có số lượt lời nhiều nhất vì đây là trong phiên xử án, thuộc bổn phận của Huyện Trìa

c. Dấu hiệu:

''Nội hạt tiếng khen khen ta

Cầm đường ngày tháng vào ra/

Hoa nguyệt hôm mai thong thả''

Đây là đoạn lời thoại cảu Huyện Trìa và được gieo vần ''a''. Cách gieo vần đặc trưng trong thơ ca

d. Đây như đoạn đệm chuyển lời trong tuồng, nâng cảm xúc của nhân vật lên cao

Câu 2: Chỉ ra mâu thuẫn giữa các nhân vật trước và trong phiên tòa. Phân tích nguyên nhân làm nảy sinh, chuyển hóa mâu thuẫn đó.

Soạn rút gọn:

• Trước phiên tòa: Huyện Trìa và Đề Hầu mâu thuẫn:

• Đã biết mặt lão Đề hay nói bậy/ Mồm xà cáng vinh râu ngoe ngoét

→ Từ trước, Hyện Trìa đã biết được tính cách của Đề Hầu: hay nói bậy, điêu toa, đáng ghét và đáng ngờ

• Trong phiên tòa:

• Huyện Trìa và Thị Hến: trước đó chỉ là phận bề trên kẻ dưới 

• Khi diễn ra: ''Thấy cô đơn chút chạnh lòng thương/ Phải nâng lên hầu gần quan/Ai dám nói vu oán giá họa''

→ Huyện Trìa trong phiên tòa đã mủi lòng trước Thị Hến và có ý thiên vị

Câu 3: Từ lời xưng danh (bàng thoại) của Huyện Trìa và lời ông ta đối thoại với các nhân vật trong phiên tòa, nhận xét về tính cách của nhân vật này.

Soạn rút gọn:

Từ những lời bàng thoại, đối thọai của Huyện Trì ta có thể thấy ông ta là một người tự cao “Tri huyện Trìa là mỗ/ Nội hạt tiếng khen khen ta:/ Cầm đường ngày tháng vào ra/ Hoa nguyệt hôm mai thong thả”; ham hư vinh “Chỗ nào nhắm tốt tiền tốt bạc/ Đỗ hành khiến nhiều mâm cũng đặng”. 

Câu 4: Bạn có nhân xét thế nào về tình cảm, cảm xúc của tác giả thể hiện qua ngôn ngữ kịch trong Huyện Trìa xử án?

Soạn rút gọn:

Trong cả đoạn trích, tác giả tỏ thái độ mỉa mai, châm biếm trước cách cư xử từng nhân vật. Ai cũng là có khuyết điểm, mưu tính, bày kế và có tham vọng. 

Câu 5: Xác định đề tài và nêu cảm hứng chủ đạo của văn bản Huyện Trìa xử án. Theo bạn, tích truyện của vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến được lấy từ đâu? Nêu một vài căn cứ giúp bạn nhận biết văn bản Huyện Trìa xử án (trong vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến) được sáng tác, lưu truyền theo phương thức truyền thống.

Soạn rút gọn:

• Đề tài: những câu chuyện trong cuộc sống đời thường của nhân dân, có tính đả kích châm biếm những nhân vật có thói hư tật xấu thời phong kiến, đặc biệt là những quan lại không liêm chính ngày xưa xử án 

• Cảm hứng chủ đạo: Cuộc sống của con người trong xã hội phong kiến 

• Tích truyện của Nghêu, Sò, Ốc, Hến được lấy từ dân gian truyền miệng

• Văn bản Huyện Trìa xử án (trong vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc,Hến) được sáng tác, lưu truyền theo phương thức truyền miệng vì nó có nhiều dị bản khác nhau. Vản bản không có tên tác giả cụ thể.

Câu 6: Từ lời phán cuối cùng của Huyện Trìa, lời than của Trùm Sò, lời tri ân của Thị Hến, bạn có nhận xét gì về kết quả của phiên tòa?

Soạn rút gọn:

Từ lời phán cuối cùng của Huyện Trìa, lời than của Trùm Sò, lời tri ân của Thị Hến, có thể thấy rằng kết quả mà Huyện Trìa đưa ra không công bằng với tất cả mà có phần thiên vị cho Thị Hến. Bởi nếu như có sự công bằng thì vợ chồng Trùm Sò không phải than thở khi nghe quyết định của phiên tòa.

Câu 7: Từ việc đọc hiểu văn bản trên, cho biết: khi đọc, phân tích một kịch bản tuồng nói riêng, văn bản kịch nói chung, ta cần lưu ý những điều gì?

Soạn rút gọn:

- Xác định được đề tài, thể loại văn bản, nội dung chính của văn bản

- Xác định các nhân vật, từ ngữ, câu thoại cảu từng nhân vật

- Hiểu được ý nghĩa, quan điểm mà tác giả muốn gửi gắm đến