BÀI 2. CHÂU ÂU VÀ NƯỚC MỸ TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

MỞ ĐẦU

Trong những năm 1918 – 1945, lịch sử châu Âu và nước Mỹ đã trải qua những bước phát triển thăng trầm, đầy biến động trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội. Em biết gì về những biến động đó thông qua hai hình trên? Sự ra đời của Quốc tế cộng sản, đại suy thoái kinh tế thế giới (1929 – 1933) và sự xuất hiện chủ nghĩa phát xít có liên quan gì đến tình hình đó?

Giải rút gọn:

- Trải qua khủng hoảng kinh tế từ 1918 đến 1923 và cuộc suy thoái toàn cầu từ 1929 đến 1933, nền kinh tế châu Âu chịu tổn thất nặng nề. 

- Sự ra đời của Quốc tế Cộng sản, tổ chức của giai cấp công nhân, đã diễn ra trong bối cảnh này. 

- Tuy nhiên, đại suy thoái kinh tế cũng mở ra cánh cửa cho sự gia tăng của chủ nghĩa phát xít. 

1. PHONG TRÀO CÁCH MẠNG (1918 – 1923) VÀ SỰ THÀNH LẬP QUỐC TẾ CỘNG SẢN (1919)

Câu hỏi: Trình bày những nét chính về phong trào cách mạng ở các nước tư bản châu Âu từ năm 1918 đến năm 1923

Giải rút gọn:

- Ở Đức:

+ Ngày 9/11/1918, công nhân và nhân dân ở Béc-lin tiến hành cuộc tổng bãi công, sau đó đổi thành cuộc khởi nghĩa vũ trang, lật đổ chế độ quân chủ.

+ Quyền lực sau đó rơi vào tay tầng lớp tư sản, lập ra chế độ cộng hoà tư sản ở Đức.

+ Tháng 12/1918, Đảng Cộng sản Đức được thành lập. Từ 1919 đến 1923, phong trào cách mạng chống lại tầng lớp tư sản vẫn tiếp diễn nhưng không thành công.

- Ở Anh: từ 1919 – 1921, có tới 6,5 triệu người bãi công, công nhân không những đưa ra yêu sách kinh tế mà còn đưa ra yêu sách về chính trị

- Ở Pháp: phong trào bãi công chuyển thành cao trào cách mạng, với cuộc tổng bãi công lớn nhất vào 1/5/1920 lôi cuốn hơn 1 triệu người tham gia

 Câu hỏi: Trình bày sự thành lập và một số hoạt động chính của Quốc tế Cộng sản

Giải rút gọn:

- Sự thành lập: Tháng 3/1919, với những hoạt động tích cực của V.I.Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích Nga, Quốc tế cộng sản được thành lập ở Mát-xcơ-va

- Một số hoạt động chính của Quốc tế Cộng sản:

+ Tổ chức 7 kỳ Đại hội, xác lập đường lối phát triển cho cách mạng thế giới, trở thành tổ chức quốc tế của giai cấp công nhân và dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.

+ Tại Đại hội thứ II (1920), Quốc tế Cộng sản thông qua "Sơ thảo lần thứ nhất về vấn đề dân tộc và thuộc địa", do V.I. Lênin dự thảo.

2. CUỘC ĐẠI SUY THOÁI KINH TẾ (1929 – 1933) VÀ SỰ HÌNH THÀNH CHỦ NGHĨA PHÁT XÍT

Câu hỏi 1: Khai thác tư liệu và thông tin trong mục, hãy trình bày nguyên nhân và biểu hiện của cuộc đại suy thoái kinh tế trong những năm 1929 - 1933

Giải rút gọn:

- Nguyên nhân của cuộc đại suy thoái kinh tế:

+ Trong giai đoạn 1924 – 1929, kinh tế các nước tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ, sản xuất tăng nhanh.

+ Tuy nhiên, sản xuất quá mức dẫn đến hàng hoá dư thừa và suy thoái trong sản xuất do nhu cầu và sức mua không tăng tương ứng.

- Biểu hiện của cuộc đại suy thoái kinh tế:

+ Tháng 10/1929, cuộc khủng hoảng kinh tế bùng nổ tại Mỹ, sau đó lan rộng ra toàn cầu, gây tàn phá nặng nề cho nền kinh tế và gây ra những hậu quả nghiêm trọng về mặt xã hội ở các nước tư bản chủ nghĩa.

Câu hỏi 2: Sự hình thành chủ nghĩa phát xít ở châu Âu diễn ra như thế nào?

Giải rút gọn:

- Với ít hoặc không có thuộc địa, các nước Đức và Ý thiếu vốn và nguyên liệu, dẫn đến con đường phát xít hoá và thiết lập chế độ độc tài để mở rộng lãnh thổ.

- Ở Đức, giai cấp tư sản quyết định đưa Hít-le lên làm Thủ tướng, biến nước này thành "lò lửa chiến tranh".

- Tương tự, ở Ý, quyền lực của phe phát xít mở đường cho sự bành trướng ở châu Phi và khu vực Địa Trung Hải.

3. NƯỚC MỸ GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI

Câu hỏi: Trình bày những nét lớn về tình hình chính trị, kinh tế của nước Mỹ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới

Giải rút gọn:

- Về tình hình chính trị:

- Đối nội: Đảng cộng hoà duy trì chính quyền, tập trung vào sự giàu có của nền kinh tế, đàn áp các phong trào công nhân và ức chế tư tưởng tiến bộ.

- Đối ngoại: Chống Liên Xô, thực hiện học thuyết Mơn-rô để mở rộng ảnh hưởng, can thiệp quân sự trong khu vực Mỹ La-tinh khi cần.

- Về tình hình kinh tế:

- Chiến tranh thế giới thứ nhất mang lại cơ hội vàng cho phát triển kinh tế, đánh dấu thời kỳ "hoàng kim".

- Đại suy thoái kinh tế bùng nổ từ tháng 10/1929, gây động đất mạnh mẽ trong nền kinh tế và tài chính.

- Tổng thống Ph.Ru-dơ-ven đưa Mỹ ra khỏi suy thoái bằng "Chính sách mới".

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Lập sơ đồ tư duy về những nét chính của tình hình châu Âu và nước Mỹ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới  

Giải rút gọn:

Câu hỏi 2: Nêu nhận xét của em về con đường thoát khỏi đại suy thoái của các nước tư bản châu Âu và nước Mỹ

Giải rút gọn:

- Để thoát khỏi suy thoái kinh tế, Đức và Ý đã áp dụng phát xít hóa bộ máy nhà nước và khơi mạch chiến tranh thế giới, gây ra hậu quả nặng nề, tàn phá kinh tế các nước tư bản chủ nghĩa, khiến hàng trăm triệu người chịu đói khổ.

- "Chính sách mới" của Ru-dơ-ven thiết lập các đạo luật để tái tạo công nghiệp, nông nghiệp, và ngân hàng, hỗ trợ phục hồi kinh tế-tài chính. Điều này giúp Mỹ vượt qua khủng hoảng và dần hồi phục kinh tế.

Câu hỏi: Tìm hiểu thông tin trên sách, báo và internet, viết đoạn văn ngắn giới thiệu về “Chính sách mới” của Tổng thống Ph.Ru-dơ-đen nhằm đưa nước Mỹ thoát khỏi cuộc đại suy thoái kinh tế

Giải rút gọn:

Để khắc phục khủng hoảng, Tổng thống Ph.Ru-dơ-ven thực hiện "Chính sách mới", bao gồm ban hành luật phục hưng kinh tế và tăng cường vai trò của Nhà nước trong điều tiết kinh tế. Chính sách này cải tổ ngân hàng, tạo việc làm mới và ổn định xã hội. Nó giúp cứu nguy cho chủ nghĩa tư bản ở Mỹ, giải quyết phần nào khó khăn của người lao động và duy trì chế độ dân chủ tư bản..