BÀI 3. CHÂU Á TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

MỞ ĐẦU

Hai hình trên phản ánh tình hình trái ngược ở châu Á trong thời gian giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939). Trong khi Nhật Bản tăng cường chiến tranh xâm lược thì ở hầu hết các nước còn lại như Ấn Độ, Trung Quốc và các nước Đông Nam Á đã bùng nổ các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Vì sao như vậy? Những biểu hiện nào chứng tỏ điều đó? 

Giải rút gọn:

- Nhật Bản tăng cường chiến tranh xâm lược sau cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu. Để thoát khỏi tình hình khó khăn, họ mở rộng cuộc chiến tranh, bao gồm việc tấn công Đông Dương và Trân Châu Cảng. 

- Trong khi đó, các nước như Ấn Độ, Trung Quốc và Đông Nam Á đã phản kháng để giành độc lập dân tộc, bị ảnh hưởng bởi Cách mạng Tháng Mười Nga, như cách mạng Trung Quốc và cuộc kháng chiến của Xô Viết Nghệ-Tĩnh ở Việt Nam.

1. NHẬT BẢN TRONG NHỮNG NĂM 1918 - 1929

Câu hỏi: Nêu những nét chính về tình hình Nhật bản trong những năm 1918 - 1929

Giải rút gọn:

- Nền kinh tế sau Chiến tranh thế giới thứ nhất phát triển nhanh chóng trong 18 tháng đầu.

- Tuy nhiên, trong giai đoạn 1920 - 1921, kinh tế sa sút, nhiều công ty phá sản.

- Đời sống lao động không cải thiện, và phong trào đấu tranh của công nhân và nông dân trỗi dậy mạnh mẽ. Đảng Cộng sản Nhật Bản ra đời và trở thành lực lượng lãnh đạo trong phong trào công nhân.

- Trong những năm 1924 - 1929, mặc dù kinh tế phát triển, nhưng không ổn định:

  + Năm 1926, sản lượng công nghiệp phục hồi vượt mức trước chiến tranh.

  + Năm 1927, khủng hoảng tài chính ở Tokyo gây đóng cửa hàng chục ngân hàng, tăng mạnh số công nhân thất nghiệp và làm suy giảm sức mua của người dân.

 Câu hỏi: Tình hình Nhật bản trong những năm 1929 – 1945 có điểm gì nổi bật?

Giải rút gọn:

- Cuộc suy thoái kinh tế thế giới từ 1929 đến 1933 đặt Nhật Bản vào tình trạng khó khăn.

- Chính phủ Nhật Bản, để vượt qua suy thoái, tăng cường chính sách quân sự hóa bộ máy nhà nước, gây ra các cuộc chiến tranh xâm lược và mở rộng lãnh thổ.

- Tháng 9/1940, quân Nhật xâm chiếm Đông Dương; tháng 12/1941, tấn công Trân Châu Cảng của Mỹ; xâm lược các nước Đông Nam Á và Thái Bình Dương.

- Ngày 15/8/1945, Nhật Bản phải đầu hàng không điều kiện trước quân Đồng Minh.

2. PHONG TRÀO ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC Ở CHÂU Á TỪ NĂM 1918 ĐẾN NĂM 1945

Câu hỏi: Nêu những nét chính về phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở châu Á từ năm 1918 đến năm 1945

Giải rút gọn:

- Cách mạng tháng Mười Nga lan rộng ảnh hưởng đến nhiều nước châu Á, bao gồm Đông Bắc Á, Đông Nam Á, Nam Á và Tây Á.

- Phong trào đấu tranh giành độc lập ở châu Á chia thành hai hướng chính: dân chủ tư sản (Ấn Độ, In-đô-nê-xi-a,...) và vô sản (Trung Quốc, Việt Nam,...).

Câu hỏi: Nêu những nét chính về phong trào cách mạng Trung Quốc trong những năm 1919 đến năm 1945

Giải rút gọn:

- Phong trào Ngũ Tử bùng nổ ngày 4/5/1919 chống lại âm mưu xâm lược Trung Quốc, thu hút sự tham gia của đông đảo công nhân, nông dân, và trí thức yêu nước.

- Từ năm 1927 đến 1937, Trung Quốc tiến hành cuộc chiến tranh cách mạng nhằm lật đổ nền thống trị của tập đoàn Quốc Dân Đảng, đại diện cho quyền lợi của đại địa chủ, đại tư sản và đế quốc.

- Tháng 7/1937, Nhật Bản mở cuộc chiến tranh xâm lược nhằm thôn tính Trung Quốc, khiến cách mạng Trung Quốc chuyển sang thời kỳ Quốc-Cộng hợp tác trong cuộc kháng chiến chống Nhật.

Câu hỏi: Nêu những nét chính về phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Đông Nam Á trong những năm 1918 – 1945.

Giải rút gọn:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, giai cấp vô sản ở Đông Nam Á trưởng thành và tham gia lãnh đạo phong trào cách mạng.

- Phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc bùng nổ ở một số nước, như khởi nghĩa tại Gia-va và Xu-ma-tơ-ra (1926 – 1927) ở In-đô-nê-xi-a, và cao trào Xô viết Nghệ - Tĩnh (1930 – 1931) ở Việt Nam.

- Ở Đông Dương, cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp diễn ra đa dạng với sự tham gia rộng rãi của các tầng lớp nhân dân.

- Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào giành độc lập dân tộc phát triển mạnh mẽ:

  + Năm 1940, quân Nhật xâm lược Đông Nam Á.

  + Năm 1945, khi Nhật bản đầu hàng Đồng minh, phong trào giải phóng dân tộc đã giành thắng lợi ở một số nước.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Hãy lập bảng hệ thống những nét chính về tình hình châu Á từ năm 1918 đến năm 1945

Giải rút gọn:

Câu hỏi 2: Trình bày những biểu hiện chứng tỏ sự phát triển của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á sau Chiến tranh thế giới thứ nhất

Giải rút gọn:

- Ở Trung Quốc, vào ngày 4/5/1919, phong trào cách mạng rộng lớn chống chủ nghĩa đế quốc bùng nổ, khởi đầu cho cuộc cách mạng dân chủ kéo dài trong 30 năm, dẫn đến việc thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 1921.

- Từ năm 1921 đến 1924, Mông Cổ chứng kiến phong trào giải phóng dân tộc, mở ra sự ra đời của nước Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ.

- Trong giai đoạn từ 1918 đến 1922, nhân dân Ấn Độ đã tăng cường cuộc đấu tranh chống thực dân Anh, đòi quyền tự chủ, tẩy chay hàng hóa Anh, và phát triển nền kinh tế dân tộc.

Câu hỏi: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo và internet, hãy tìm một số sự kiện trong những năm 1939 – 1945 thể hiện mối liên minh đoàn kết chiến đấu giữa ba nước Việt Nam – Lào – Cam-pu-chia và giới thiệu với bạn

Giải rút gọn:

- Tháng 9/1939, chiến tranh thế giới thứ Hai bùng nổ, phát xít Nhật xâm lược Đông Dương. Nhân dân Việt Nam và Campuchia đoàn kết đấu tranh chống cả Pháp lẫn Nhật.

- Tại Lào, từ năm 1940, một số sĩ quan, cảnh sát, trí thức và công chức người Lào đã lánh nạn sang Thái Lan, liên lạc với Đồng minh chống Nhật và tổ chức Việt kiều ở Thái Lan để hoạt động.

- Việt kiều ở Lào cũng tăng cường hoạt động phối hợp với nhân dân Lào nhằm thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc ở cả Việt Nam và Lào.