BÀI 19. TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY. LIÊN BANG NGA VÀ NƯỚC MỸ TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

MỞ ĐẦU

Trong cuộc gặp gỡ không chính thức với Tổng thống Mỹ G. Bu-sơ tại Man-ta (1989), Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô M. Goóc-ba-chốp đã phát biểu về Chiến tranh lạnh: "Chạy đua vũ trang, nghi ngờ, đấu tranh về tâm lí và ý thức hệ, tất cả những điều ấy nên để lại quá khứ".

Theo em, điều mà M. Goóc-ba-chấp muốn “để lại quá khứ” là gì? Những gì sẽ tiếp diễn sau khi quá khứ đó được khép lại? Hãy chia sẻ hiểu biết của em về tình hình Liên bang Nga và nước Mỹ trong bối cảnh đó.

Giải rút gọn:

- M. Goóc-ba-chấp muốn "để lại quá khứ" là thù hận kéo dài trong Chiến tranh Lạnh, để đạt đến hồi kết.

- Sau khi quá khứ đó kết thúc, một kỷ nguyên mới trong quan hệ Mỹ-Xô sắp bắt đầu, vượt qua sự chia rẽ ở châu Âu và kết thúc cuộc đối đầu quân sự.

- Thế mạnh của Liên bang Nga và Mỹ đều giảm xuống trong nhiều lĩnh vực so với các nước khác.

1. XU HƯỚNG VẬN ĐỘNG VÀ SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

Câu hỏi 1: Trình bày xu hướng và sự hình thành trật tự thế giới mới sau Chiến tranh lạnh.

Giải rút gọn:

- Xu hướng từ đối đầu sang đối thoại và hoà hoãn đang thay thế trong Chiến tranh lạnh. Quốc gia tập trung vào phát triển kinh tế và tham gia liên kết kinh tế. Mặc dù hoà bình là chủ đạo, nhưng xung đột vẫn diễn ra ở một số khu vực.

- Thế giới được hai siêu cường Mỹ và Liên Xô chi phối, chia thành hai hệ thống đối lập: tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa.

- Trật tự thế giới mới hình thành với sự cạnh tranh giữa Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc và Nga.

Câu hỏi 2: Vì sao từ sau Chiến tranh lạnh đến nay, Mỹ không thể thiết lập trật tự đơn cực? 

Giải rút gọn:

- Nhiều quốc gia và khu vực đang nổi lên để cạnh tranh với Mỹ.

- EU mạnh mẽ với quá trình liên kết sâu rộng. Nhật Bản và Liên bang Nga đang tìm đường vào vị thế quốc tế. Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai, là đối thủ cạnh tranh quyết liệt với Mỹ.

2. LIÊN BANG NGA TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

Câu hỏi: Nêu tình hình chính trị, kinh tế Liên Bang Nga từ năm 1991 đến nay

Giải rút gọn:

- Tình hình chính trị:

  + Trong những năm 90 của thế kỉ XX, Liên bang Nga gặp bất ổn do mâu thuẫn chính trị, dẫn đến việc ban hành Hiến pháp mới năm 1993. Mặc dù thể chế Cộng hoà Tổng thống được xác lập, nhưng mâu thuẫn về chính sách nội và ngoại vẫn tiếp tục.

  + Đầu thế kỉ XXI, tình hình chính trị ổn định hơn, với Nga tập trung vào chính sách cân bằng Âu - Á và hợp tác với nhiều tổ chức và quốc gia trong khu vực.

- Tình hình kinh tế:

  + Nga thực hiện cải cách từ nền kinh tế kế hoạch hoá sang thị trường trong hai giai đoạn.

  + Gia nhập WTO và tiếp tục phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn như công nghiệp quốc phòng, năng lượng, khai thác mỏ, và hàng không-vũ trụ.

3. NƯỚC MỸ TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY

Câu hỏi: Trình bày tình hình chính trị, kinh tế của nước Mỹ từ năm 1991 đến nay

Giải rút gọn:

- Tình hình chính trị:

  + Mỹ duy trì một hệ thống dân chủ tư bản với hai đảng lớn là Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa.

  + Mỹ nhất quán trong việc thúc đẩy mục tiêu lãnh đạo thế giới sau khi Liên Xô tan rã, triển khai chính sách đơn cực để củng cố vị thế siêu cường.

- Tình hình kinh tế:

  + Mỹ sở hữu một nền kinh tế, tài chính và công nghệ hàng đầu thế giới với sự đa dạng trong các lĩnh vực sản xuất.

  + Tuy nhiên, nền kinh tế Mỹ đã trải qua những đợt suy thoái ngắn do các khủng hoảng kinh tế và tài chính.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Vẽ sơ đồ tư duy mô tả tóm tắt xu hướng vận động và sự hình thành trật tự thế giới sau năm 1991 đến nay

Giải rút gọn:

Câu hỏi 2: Hãy lập bảng tóm tắt về tình hình chính trị, kinh tế của Liên bang Nga và nước Mỹ từ năm 1991 đến nay.

Giải rút gọn:

Câu hỏi: Theo em, xu thế hình thành trật tự thế giới mới từ sau Chiến tranh lạnh đã đặt ra những thời cơ và thách thức như thế nào đối với Việt Nam trong xây dựng và phát triển đất nước?

Giải rút gọn:

- Thời cơ:

+ Có cơ hội hòa bình, ổn định và hợp tác phát triển

+ Có điều kiện để hội nhập vào nền kinh tế của thế giới và khu vực,

+ Có điều kiện rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển, áp dụng thành tựu khoa học kĩ thuật vào sản xuất

- Thách thức:

+ Nếu không chớp thời cơ để phát triển sẽ tụt hậu, hội nhập sẽ hòa tan

+ Hội nhập với thế giới nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hoá dân tộc