BÀI 16. VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ CỨU NƯỚC, THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC GIAI ĐOẠN 1954 - 1965

MỞ ĐẦU

Hình ảnh cây cầu Hiền Lương (trong di tích Đôi bờ Hiền Lương, tỉnh Quảng Trị) gợi cho em nhớ đến hoàn cảnh nào của nước ta sau năm 1954? Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về những thành tựu của miền Bắc và những thắng lợi về quân sự của nhân dân miền Nam trong giai đoạn 1954 – 1965.

Giải rút gọn:

- Cây cầu Hiền Lương gợi nhớ đến sự chia cắt Bắc - Nam và cuộc đấu tranh thống nhất đất nước.

- Miền Bắc trong giai đoạn 1954 – 1965 đạt được thành tựu lớn như biến đổi cơ cấu xã hội, khôi phục kinh tế và hàn gắn vết thương chiến tranh, cũng như phát triển mạnh mẽ các ngành nghề.

- Nhân dân miền Nam trong cùng giai đoạn tập trung vào giữ gìn lực lượng và chuyển dần sang thế tiến công, làm thất bại bước đầu của chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của Mỹ.

1. NHỮNG THÀNH TỰU TIÊU BIỂU TRONG CÔNG CUỘC XÂY DỰNG MIỀN BẮC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA (1954 – 1965)

Câu hỏi: Trình bày những thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong cải cách ruộng đất, công cuộc khôi phục kinh tế và hàn gắn chiến tranh từ năm 1954 đến năm 1957

Giải rút gọn:

- Hơn 81 vạn héc-ta ruộng đất đã được tịch thu từ đế quốc và địa chủ, sau đó được trưng thu, mua lại và phân phối cho khoảng 2,2 triệu hộ nông dân và dân nghèo ở nông thôn.

- Sau cải cách ruộng đất, bộ mặt nông thôn miền Bắc thay đổi đáng kể, với giai cấp địa chủ phong kiến bị xoá bỏ và giai cấp nông dân giải phóng, trở thành chủ nhân ở nông thôn.

- Sản lượng nông nghiệp tăng cao, giải quyết cơ bản vấn đề đói.

- Công nghiệp được phục hồi và mở rộng, với nhiều nhà máy mới được xây dựng.

- Giao lưu hàng hoá phát triển, miền Bắc đã thiết lập quan hệ buôn bán với 27 nước.

- Trong giao thông vận tải, đường sắt, đường ô tô và đường hàng không dân dụng quốc tế được phục hồi và phát triển.

Câu hỏi: Hãy giới thiệu tóm tắt những thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong cải tạo quan hệ sản xuất, bước đầu phát triển kinh tế, văn hoá (1958 – 1960). Trong giai đoạn này, miền Bắc đã chi viện cho miền Nam như thế nào?

Giải rút gọn:

- Miền Bắc đạt được những thành tựu đáng chú ý trong cải tạo quan hệ sản xuất và phát triển kinh tế, văn hoá:

+ Phát triển thành phần kinh tế quốc doanh và tập thể là trọng tâm.

+ Vào cuối năm 1960, có 40,000 hợp tác xã nông nghiệp, 172 cơ sở công nghiệp lớn được quản lí bởi Trung ương và 500 cơ sở do địa phương quản lí, cùng với hơn 105,000 người buôn bán nhỏ tham gia các hình thức hợp tác.

+ Tiến bộ về kinh tế tạo điều kiện cho sự phát triển của văn hoá, giáo dục, và y tế.

+ Đến cuối năm 1960, miền Bắc đã căn bản xóa được nạn mù chữ ở miền xuôi cho những người dưới 50 tuổi.

- Miền Bắc cũng làm nhiệm vụ hậu phương lớn, hỗ trợ miền Nam. Nhiều đơn vị vũ trang và cán bộ được huấn luyện và tham gia vào chiến trường hoặc xây dựng vùng giải phóng.

Câu hỏi: Khai thác tư liệu và thông tin trong mục, hãy giới thiệu tóm tắt những thành tựu tiêu biểu của miền bắc trong xây dựng cơ sở vật chất, kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội (1961 – 1965) và chi viện cho miền Nam

Giải rút gọn:

- Nhà nước ưu tiên xây dựng và phát triển các nông trường, lâm trường quốc doanh trong nông nghiệp.

- Cả công nghiệp nặng và nhẹ đều được đầu tư và phát triển.

- Thương nghiệp quốc doanh chiếm lĩnh thị trường, giúp ổn định đời sống nhân dân.

- Mạng lưới giao thông bao gồm đường bộ, đường sắt, đường sông, và đường biển được xây dựng, hoàn thiện, phục vụ nhu cầu giao lưu kinh tế và hỗ trợ miền Nam. Điều này đã giúp chuyển lượng lớn lương thực, vũ khí, đạn dược, và thuốc men vào chiến trường miền Nam chỉ trong 5 năm. Từ năm 1961 đến năm 1963, khoảng 4 vạn cán bộ và chiến sĩ đã được bổ sung cho chiến trường miền Nam.

2. CÁC THẮNG LỢI TIÊU BIỂU VỀ QUÂN SỰ CỦA NHÂN DÂN MIỀN NAM TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ, CỨU NƯỚC (1954 – 1965)

Câu hỏi 1: Phong trào Đồng Khởi nổ ra trong hoàn cảnh lịch sử nào? Nêu diễn biến, kết quả của phong trào

Giải rút gọn:

- Sau khi Pháp rút khỏi miền Nam, Mỹ can thiệp và ủng hộ chính quyền Ngô Đình Diệm với âm mưu chia cắt lâu dài nước ta.

- Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm thực hiện nhiều biện pháp như phá bỏ Hiệp định Giơ-ne-vơ, từ chối tổng tuyển cử, thực hiện chiến dịch “tố cộng”, “diệt cộng”, tăng cường khủng bố và đàn áp dân miền Nam.

- Phong trào bùng nổ từ ngày 17/1/1960, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ Bến Tre, lan rộng ra toàn huyện Mỏ Cày và tỉnh Bến Tre.

- Kết quả của phong trào là việc phá vỡ bộ máy cai trị của chính quyền địch, thành lập các uỷ ban nhân dân tự quản, tịch thu và phân phối ruộng đất của địa chủ, cường hào cho dân cày nghèo.

- Phong trào lan ra khắp Nam Bộ, Tây Nguyên và một số nơi ở miền Trung Trung Bộ.

- Phong trào cũng đánh dấu sự lung lay của chính sách thực dân mới của Mỹ ở miền Nam và phát triển của cách mạng miền Nam từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công.

Câu hỏi 2: Vì sao nói phong trào Đồng khởi đã đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của cách mạng miền Nam?

Giải rút gọn:

Phong trào Đồng khởi đánh dấu sự phát triển vượt bậc của cách mạng miền Nam, khi chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công. Dưới bầu không khí này, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam được thành lập.

Câu hỏi 1: Hãy mô tả những thắng lợi tiêu biểu của quân dân miền Nam trong chiến đấu chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt" của Mỹ

Giải rút gọn:

- Năm 1962: Phá bại nhiều cuộc hành quân càn quét của quân đội Sài Gòn tại chiến khu D, căn cứ U Minh, và Tây Ninh. Đánh tan âm mưu bình định của Mỹ và chính quyền Sài Gòn bằng việc đấu tranh phá “ấp chiến lược”.

- Năm 1963: Đánh bại cuộc hành quân càn quét của hơn 2,000 quân Sài Gòn tại Ấp Bắc, khẳng định khả năng của quân dân miền Nam đánh bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt" của Mỹ.

- 1964-1965: Mở những chiến dịch tiến công quy mô lớn và giành thắng lợi ở An Lão (Bình Định), Ba Gia (Quảng Ngãi), và Đồng Xoài (Bình Phước), dẫn đến sụp đổ hoàn toàn chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của Mỹ.

Câu hỏi 2: Khẩu hiệu “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công” cho em biết thêm điều gì về ý nghĩa của chiến thắng Ấp Bắc?

Giải rút gọn:

- Khẩu hiệu “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công” đã kích thích sự phản kháng quyết liệt trên chiến trường miền Nam và sự nhiệt huyết trong sản xuất ở miền Bắc.

- Sự phát triển mới của nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh cách mạng của Đảng đã được khẳng định, điều này đồng nghĩa với sự tiến bộ của lực lượng vũ trang nhân dân.

- Đóng góp vào việc củng cố niềm tin của nhân dân vào sự nghiệp cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng, hỗ trợ tinh thần toàn dân quyết tâm tiến lên và giành thắng lợi hoàn toàn.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Lập bảng hệ thống về những thành tựu tiêu biểu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của nhân dân miền Bắc và những thắng lợi về quân sự của quân dân miền Nam trong giai đoạn 1954 – 1965.

Giải rút gọn:

Câu hỏi 2: Em có ấn tượng nhất với thành tựu nào của miền Bắc hoặc thắng lợi tiêu biểu nào của miền Nam trong giai đoạn 1954 – 1965? Vì sao?

Giải rút gọn:

- Phong trào Đồng Khởi là điển hình của sự chuyển đổi từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công trong cách mạng miền Nam. 

- Bắt nguồn từ những thành viên Việt Minh ở lại miền Nam, phong trào này kêu gọi nhân dân nổi dậy chống lại Hoa Kỳ và chính phủ Việt Nam Cộng hòa.

- Bắt đầu từ cuối năm 1959, đỉnh cao vào năm 1960, Đồng Khởi lan rộng nhanh chóng khắp miền Nam, góp phần làm tan rã cơ cấu chính quyền cơ sở nông thôn của chính phủ Việt Nam Cộng hòa thời kỳ Ngô Đình Diệm, dẫn đến sự hình thành của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.

Câu hỏi: Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ sau:

1. Tìm hiểu thông tin từ sách, báo, internet, hãy chọn tư liệu phù hợp để chứng minh sự chi viện sức người, sức của của hậu phương miền Bắc đã góp phần quan trọng vào những thắng lợi quân sự ở tiền tuyến miền Nam từ năm 1961

đến năm 1965

2. Tìm hiểu thông tin từ sách, báo, internet, hãy giới thiệu về khu di tích Chiến thắng Ấp Bắc và nêu lí do nên đến tham quan, học tập tại di tích này

Giải rút gọn:

1. Trên miền Bắc, phong trào yêu nước bùng nổ, hàng triệu thanh niên tình nguyện tham gia lực lượng vũ trang và sản xuất. Miền Bắc hết mình hỗ trợ miền Nam, đóng góp gần 80% vũ khí và lực lượng vào chiến trường. Dưới sự chỉ đạo của Đảng, miền Bắc vừa sản xuất vừa chiến đấu quyết liệt, góp phần đánh bại cuộc chiến tranh của Mỹ: Bắn rơi hàng nghìn máy bay, tiêu diệt nhiều tàu chiến và toán biệt kích, làm hỏng kế hoạch chiến lược của kẻ thù.

2.  Khu di tích Ấp Bắc là biểu tượng của chiến tích lịch sử quan trọng, đánh dấu sự sụp đổ của chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của Mỹ. Đến tham quan và học tập tại đây, mỗi người có thể hiểu rõ hơn về sức mạnh và ý chí của dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Chiến thắng Ấp Bắc không chỉ là một biểu tượng cho tỉnh Tiền Giang mà còn có ý nghĩa lịch sử quan trọng cho cả miền Nam. Nó không chỉ chứng minh khả năng đánh bại Mỹ của quân và dân miền Nam, mà còn nâng cao danh tiếng của phong trào cách mạng Việt Nam trên thế giới, để lại những giá trị lịch sử, văn hóa cho thế hệ sau.