BÀI 14. VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC GIAI ĐOẠN 1946 - 1950

MỞ ĐẦU

Trong bức thư gửi Liên hợp quốc (12 – 1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Chúng tôi trịnh trọng tuyên bố rằng nhân dân chúng tôi thành thật mong muốn hoà bình. Nhưng nhân dân chúng tôi cũng kiên quyết chiến đấu đến cùng để bảo vệ những quyền thiêng liêng nhất: toàn vẹn lãnh thổ cho Tổ quốc và độc lập cho đất nước”. Theo em, vì sao cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược bùng nổ vào tháng 12 – 1946? Trong giai đoạn 1946 – 1950, quân và dân Việt Nam giành được những thắng lợi nào trên các mặt trận chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá, quân sự,...?

Giải rút gọn:

- Đêm 19-12-1946, cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ vì chúng ta không thể nhân nhượng nữa để bảo vệ nền độc lập dân tộc.

- Trong giai đoạn 1946 – 1950, quân và dân Việt Nam giành được thắng lợi:

  + Chính trị, ngoại giao: Được nhiều quốc gia xã hội chủ nghĩa công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao.

  + Kinh tế: Xây dựng nền kinh tế kháng chiến để tự cung tự cấp.

  + Văn hoá: Xóa mù chữ cho khoảng 10 triệu người.

  + Quân sự: Giành được nhiều chiến thắng quan trọng.

1. CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC BÙNG NỔ

Câu hỏi 1: Nêu một số hoạt động thể hiện âm mưu xâm lược toàn bộ Việt Nam của thực dân Pháp

Giải rút gọn:

- Thực dân Pháp gây hấn, vi phạm các thỏa thuận kí kết.

- Quân Pháp chiếm đóng trái phép các cơ quan chính quyền tại Hà Nội và thực hiện kế hoạch lật đổ Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa.

- Tháng 11/1946, quân Pháp đánh chiếm Hải Phòng, Lạng Sơn, Đà Nẵng, gây ra các cuộc đụng độ.

Câu hỏi 2: Hãy giải thích nguyên nhân bùng nổ cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược

Giải rút gọn:

- Ngày 17/12/1946, quân Pháp gây ra vụ thảm sát ở phố Hàng Bún và phố Yên Ninh (Hà Nội).

- Quân Pháp yêu cầu Chính phủ giải tán lực lượng tự vệ, để họ đảm nhận trị an ở Hà Nội và kiểm soát Thủ đô.

- Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp ngày 18 và 19/12/1946, quyết định phát động cuộc kháng chiến toàn quốc.

- Tối 19/12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến, kêu gọi nhân dân đứng lên chống thực dân Pháp.

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 1 và thông tin trong mục, hãy trình bày nội dung và giải thích đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của Đảng

Giải rút gọn:

Nội dung cơ bản và giải thích đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của Đảng:

- Toàn dân: Cuộc kháng chiến do toàn dân tiến hành, không phân biệt giai cấp, tôn giáo, đảng phái.

- Toàn diện: Cuộc kháng chiến diễn ra trên tất cả các mặt trận như quân sự, chính trị, kinh tế,...

- Trường kì: Cuộc kháng chiến phải tiến hành lâu dài do so sánh lực lượng lúc đầu giữa ta và địch chênh lệch.

- Tự lực cánh sinh: Vận mệnh của dân tộc phải do chính nhân dân Việt Nam quyết định, sự giúp đỡ bên ngoài chỉ là điều kiện hỗ trợ.

2. MỘT SỐ THẮNG LỢI TIÊU BIỂU TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP GIAI ĐOẠN 1946 - 1950

Câu hỏi: Trình bày những thắng lợi tiêu biểu trên mặt trận chính trị, ngoại giao trong những năm đầu kháng chống Pháp xâm lược (1946 – 1950)

Giải rút gọn:

- Chính quyền dân chủ từ cấp trung ương đến cơ sở được củng cố để thực hiện kháng chiến và kiến quốc.

- Công tác đoàn kết dân tộc và tôn giáo góp phần thất bại chính sách "dùng người Việt đánh người Việt" của thực dân Pháp.

- Đầu năm 1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố sẵn sàng thiết lập quan hệ ngoại giao với các nước, và các nước xã hội chủ nghĩa đã công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Câu hỏi: Trình bày những thắng lợi tiêu biểu trên mặt trận kinh tế trong những năm đầu kháng chống Pháp xâm lược (1946 – 1950)

Giải rút gọn:

- Nền kinh tế kháng chiến tập trung vào tự cấp, tự túc, đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp và xây dựng các xí nghiệp công nghiệp ở các vùng tự do, căn cứ kháng chiến.

Câu hỏi: Trình bày những thắng lợi tiêu biểu trên mặt trận văn hoá, giáo dục trong những năm đầu kháng chống Pháp xâm lược (1946 – 1950)

Giải rút gọn:

- Văn hoá, giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc bồi dưỡng tinh thần và trí tuệ cho nhân dân, hỗ trợ cho cuộc kháng chiến và kiến quốc.

- Phong trào Bình dân học vụ tiếp tục phát triển, đã giúp xóa mù chữ cho khoảng 10 triệu người.

- Cuộc Cải cách giáo dục phổ thông lần thứ nhất được triển khai để tăng cường giáo dục phục vụ cho kháng chiến và xây dựng nền giáo dục dân tộc, dân chủ.

Câu hỏi 1: Trình bày những thắng lợi tiêu biểu trên mặt trận quân sự trong những năm đầu kháng chống Pháp xâm lược (1946 – 1950)

Giải rút gọn:

- Cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến 16 (1946 – 1947)

- Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947 (từ tháng 10 đến tháng 12 – 1947)

- Chiến dịch Biên giới thu - đông 1950 (từ tháng 9 đến tháng 10 – 1950)

Câu hỏi 2: Vì sao Chiến thắng Biên giới năm 1950 được coi là bước ngoặt của cuộc kháng chiến toàn quốc chống Pháp xâm lược?

Giải rút gọn:

- Chiến dịch này là bước tiến lớn đầu tiên của quân đội Việt Nam, giải phóng vùng biên giới, mở đường liên lạc quốc tế và bảo vệ căn cứ địa ở Việt Bắc. Hành động này cũng đặt Việt Nam vào thế chủ động trên chiến trường Bắc Bộ, đánh tan Kế hoạch Rơ-ve của Pháp.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi 1: Hãy chứng minh câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (12 – 1946): “Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa"

Giải rút gọn:

Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến được hỗ trợ bởi hàng loạt hành động gây hấn, khiêu khích của thực dân Pháp, bao gồm việc chiếm đóng trái phép các cơ quan chính trị ở Hà Nội, đánh chiếm các thành phố lớn như Hải Phòng và Lạng Sơn, cùng với vụ thảm sát ở Hàng Bún và Yên Ninh. Sau đó, họ còn đòi Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hoà giải tán lực lượng tự vệ, để cho quân Pháp giữ gìn trật tự ở Hà Nội và kiểm soát Thủ đô.

Câu hỏi 2: Hoàn thành bảng (theo gợi ý dưới đây vào vở) về các thắng lợi hoặc thành tựu tiêu biểu trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 – 1950).

Giải rút gọn:

Câu hỏi: Theo em, nội dung nào trong đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược có thể vận dụng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay?

Giải rút gọn:

“Đường lối kháng chiến toàn dân chống Pháp có thể áp dụng vào việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Dân là nguồn gốc sức mạnh, và sự tham gia tích cực của toàn bộ cộng đồng là chìa khóa cho  công.”